Biografie
Georg Büchner (1813-1837) was een avant-gardistisch Duits schrijver uit de Vormärz, en een maatschappelijk revolutionair. Hij was de zoon van een chirurg uit Hessen. In zijn jeugd in Darmstadt schreef hij vooral verhandelingen en gedichten, en sloot zich bij een politiek oppositiegroepje aan. De groothertog van Hessen stond hem in 1831 toe, vier semesters in Straatsburg te studeren; hij studeerde er geneeskunde en verbleef er bij een dominee, Johann Jakob Jaeglé, met wiens dochter Minna (Wilhelmine) hij een aanvankelijk heimelijke relatie aanging. In 1833 vervolgde hij zijn studie in Gießen, maar viel ten prooi aan hersenvliesontsteking, waardoor hij noodgedwongen naar Darmstadt diende terug te keren. Het daaropvolgende jaar speelde Büchner, die door zijn Franse ervaringen nog gesterkt was in zijn revolutionaire, Saint-Simonistische opvattingen, een cruciale rol bij de oprichting van de Gesellschaft der Menschenrechte, geïnspireerd op de Société des Droits de l'Homme et du Citoyen. Hij kreeg hiervoor de steun van de rector van de universiteit van Gießen, Friedrich Ludwig Weidig.
In 1834 schreef Büchner met Weidig een berucht geworden opruiend pamflet, Der Hessische Landbote, waarin hij als een razende tekeerging tegen het onderdrukkende regime dat in Hessen heerste. Hij stelde de vorst als een bloeddorstig monster voor, dat de boerenbevolking verpletterde en uitbuitte. Het schotschrift was gelardeerd met statistische gegevens over de militaire uitgaven van Hessen, en werd onder de boeren verdeeld, met de bedoeling een volksrevolutie uit te lokken. Het opzet mislukte echter omdat vele boeren de pamfletten aan de politie overhandigden, en omdat een spion de Gesellschaft der Menschenrechte verklikt had. Büchners huis werd doorzocht; hij hield zich gedeisd en schreef in 1835 zijn toneelstuk Danton's Tod, over de Franse Revolutie. In dit stuk schildert Büchner met een onverbiddelijk realisme het verval (zowel wereldlijk als geestelijk) van de Franse revolutionaire politicus Georges Danton. Uiteindelijk vluchtte hij voor het gerecht naar Straatsburg, vermits hij in Hessen gezocht werd. In Straatsburg schreef hij zijn enige novelle, Lenz, over een periode in het leven van Jakob Michael Reinhold Lenz. Het daaropvolgende jaar promoveerde hij aan de universiteit van Zürich tot doctor met een proefschrift over het zenuwstelsel van de barbeel, en ondertussen nam hij deel aan een toneelschrijfwedstrijd met zijn komedie Leonce und Lena, die hij echter te laat instuurde. In 1836, toen hij naar Zürich was verhuisd, schreef hij nog aan een nieuw toneelstuk, Woyzeck, dat onvoltooid is gebleven. In 1837 stierf hij op drieëntwintigjarige leeftijd aan tyfus.
De weinige werken van Büchner, in feite slechts vier (hij is dan ook zeer jong gestorven), zijn vermaard om hun radicaal breken met de literaire traditie. De grotendeels historische stof voor Lenz haalde hij tijdens een reis door de Vogezen; de novelle begint in medias res en beschrijft de wankele geestestoestand van de ongelukkige dichter op een pregnante, haast filmische wijze. Door de crisis van de waanzin van de Sturm-und-Drang-persoon Reinhold Lenz naar voren te brengen, analyseert Büchner als het ware de menselijke ziel, en dit op een manier die aan Dostojewski doet denken. Het hoofdthema van dit stuk is dan ook de zinloosheid van alles. Het stuk eindigt met de zin "So lebte er hin"; zonder doel of zin leeft hij maar verder. Leonce und Lena is een vinnige satire over Prins Leonce van het minirijk Popo, die moet huwen met Prinses Lena van het minirijk Pipi — de hele constellatie is kunstmatig en lachwekkend in haar bevreemdendheid; De passief/pessimistische Leonce ontsnapt uit het rijk van zijn volledig van de wereld vervreemde koning-vader, doorreist ontelbare ministaatjes met zijn enkel op levenslust gerichte dienaar Valerio. Per toeval ontmoeten ze de eveneens voor het huwelijk gevluchte Lena. Leonce en Lena worden verliefd, maar die liefde verwordt tot een mechanistisch robothuwelijk. De toon is niet enkel politiek, maar ook algemeen-levensbeschouwelijk subversief: „Ongelukkige, u schijnt aan idealen te lijden!“ Achter het opgewekte spel in deze komedie merkt men toch steeds Büchners tragische besef van de nietigheid van het leven.
Geen enkel van Büchners stukken werd tijdens zijn leven opgevoerd, en vooral Woyzeck is door zijn onvoltooidheid steeds intrigerend gebleven: dit waar gebeurde verhaal is georganiseerd in een reeks scènes waarvan de volgorde niet met zekerheid kan worden bepaald, wat veel ruimte voor de regie laat, maar eveneens een grote uitdaging stelt. De dialogen, in een dialectische of tenminste niet-standaardvariant van het Duits, zijn bizar en vervreemdend: personages praten langs elkaar heen en lijken te twijfelen aan de inhoud van wat ze zeggen. Het geheel geeft de indruk alsof het zich in de geest van een ijlende afspeelt. Dit stuk heeft door zijn ongewone eigenschappen een soort cult-status verworven.
Büchner is een van de opmerkelijkste figuren uit de Duitse literatuur: tijdens zijn zeer korte leven heeft hij vier werken van uitzonderlijk experimentele kwaliteit afgeleverd, die voor twintigste-eeuwse avant-garde-auteurs een inspiratiebron vormden; zo heeft Alban Berg op het fragmentarische scenario van Woyzeck zijn opera Wozzeck gebaseerd, en worden de anarchistische stijlbreuken van Büchner als een voorloper van de vervreemding van Brecht beschouwd. Zijn revolutionaire karakter en fundamentele twijfel aan gemeenschappelijke morele waarden, gepaard met een doordrongenheid van de 'zinloosheid van het bestaan', deelt hij met Grabbe; in tegenstelling tot hem gelooft Büchner echter niet aan het heil van de heroïek en het nationalisme — hij verlangde naar omwenteling en een radicale omkering van de moraal in het algemeen.
In vergelijking met zijn tijdgenoten worden de stukken van Büchner relatief vaak opgevoerd, ook buiten de Duitstalige wereld.
Theater CV
Georg Büchner heeft bijgedragen aan 94 productie(s).
Georg Büchner heeft gewerkt in de volgende functies:
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Persoon - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Georg Büchner heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
| Productie | Functie | Producent | Seizoen | Premièredatum | In regie van |
|---|---|---|---|---|---|
| Danton's dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) | 1922/1923 | 14 maart 1923 | Willem Royaards, Oscar Strnad |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging | 1953/1954 | 16 mei 1954 | |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging | 1953/1954 | 16 mei 1954 | |
| Dantons dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Nederlandse Comedie | 1958/1959 | 13 december 1958 | Fons Rademakers |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Rotterdams Toneel | 1958/1959 | 10 april 1959 | Ton Lutz |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Letzeburger Theater | 1964/1965 | 3 december 1964 | Ugén Heinen |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging | 1965/1966 | 22 april 1966 | Joop Keesmaat |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterschool | 1965/1966 | 2 juni 1966 | Krijn ter Braak |
| Dantons dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging | 1967/1968 | 16 mei 1968 | Friso Haverkamp |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Mickery | 1968/1969 | 17 juli 1969 | Joel Zwick |
| Dantons Tod | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Düsseldorfer Schauspielhaus | 1969/1970 | 14 februari 1970 | Karl Heinz Stroux |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Groot Limburgs Toneel | 1970/1971 | 8 april 1971 | Peter van den Hurk |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Holland Festival | 1970/1971 | 4 juli 1971 | Don Redlich |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater Wim Zomer BV | 1971/1972 | 23 september 1971 | Wim Zomer |
| 2 x Woyzeck, Eerste versie | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Haagsche Comedie | 1971/1972 | 11 november 1971 | Hans Croiset |
| 2 x Woyzeck, Tweede versie | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Haagsche Comedie | 1971/1972 | 11 november 1971 | Hans Croiset |
| Leonce si Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Boekarest Bulandra Theater | 1971/1972 | 22 april 1972 | Liviu Ciulei |
| Leonce und Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Haagsche Comedie | 1973/1974 | 8 september 1973 | Wim van Rooy |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Mickery Workshop | 1975/1976 | 8 juni 1976 | Leonardo Shapiro |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Théâtre de la Mandragore | 1977/1978 | 16 januari 1978 | Wolfram Mehring |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Zuidelijk Toneel Globe | 1979/1980 | 15 september 1979 | Ulrich Greiff |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep Theater | 1979/1980 | 18 januari 1980 | Ger Thijs |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Holland Festival | 1981/1982 | 7 juni 1982 | Herman Naber, Pol Dehert |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterwerkplaats | 1984/1985 | 3 maart 1985 | Léon van der Sanden |
| Danton | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater La Luna | 1984/1985 | 14 juli 1985 | Çanci Geraedts |
| Dantons dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep Baal | 1985/1986 | 25 januari 1986 | Mark Timmer |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterwerkplaats | 1985/1986 | 1 maart 1986 | Léon van der Sanden |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Delftse Komedie | 1985/1986 | 1 juni 1986 | Peter Lintelo |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelacademie Maastricht | 1985/1986 | 5 juni 1986 | Paul Binnerts |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theatergroep Maccus | 1986/1987 | 17 oktober 1986 | Pieter Loef |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Gustavo Frigerio | 1986/1987 | 17 oktober 1986 | Gustavo Frigerio |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterschool | 1986/1987 | 19 juni 1987 | Ger Thijs |
| Dantons Tod | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater an der Ruhr | 1987/1988 | 7 april 1988 | Roberto Giulli |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Het Nationale Toneel | 1988/1989 | 14 oktober 1988 | Franz Marijnen |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Orkater | 1988/1989 | 29 april 1989 | Aat Ceelen |
| Danton's Death | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stagedoor Festival | 1989/1990 | 2 november 1989 | Jatinder Varma |
| In het moeras | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Jan Decorte & Cie | 1990/1991 | 27 november 1990 | Jan Decorte |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Woyzeck | 1990/1991 | 4 januari 1991 | Erik Luijt, Fred van Mierlo |
| Leonce und Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater an der Ruhr | 1991/1992 | 8 januari 1992 | Roberto Ciulli |
| Dantons Tod | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater an der Ruhr | 1991/1992 | 28 februari 1992 | Roberto Ciulli |
| Woyzeck & Marie | Auteur (schrijver libretto, scenario) | THeks | 1991/1992 | 8 mei 1992 | Carla Bakker |
| Leonce és Léna | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Kamaraszínház | 1992/1993 | 4 september 1992 | Enikö Eszenyi |
| Lenz | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Amphitheater | 1992/1993 | 14 oktober 1992 | Bas Zuyderland, Mart-Jan Zegers |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theatergroep Hollandia | 1992/1993 | 20 november 1992 | Paul Koek, Johan Simons |
| Danton | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Maatschappij Discordia | 1992/1993 | 1 januari 1993 | Jan Joris Lamers |
| 1794 | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelspelersgezelschap STAN | 1993/1994 | 18 november 1993 | |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theatergroep Hollandia | 1993/1994 | 2 december 1993 | Johan Simons |
| Wozzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Nederlandse Opera | 1993/1994 | 27 januari 1994 | Willy Decker, Wim Trompert |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Dood Paard | 1993/1994 | 10 mei 1994 | Erik-Ward Geerlings |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Théâtre Du Chemin Creux | 1994/1995 | 26 oktober 1994 | Grégoire Callies |
| Dantons dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep De Appel | 1994/1995 | 10 maart 1995 | Antoine Uitdehaag |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Plaza Productie | 1994/1995 | 5 juni 1995 | Mark Timmer |
| Woyzeck in de regen | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Dwarf Theater | 1995/1996 | 21 augustus 1995 | Peter Lintelo |
| Dantons dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Trust | 1995/1996 | 10 april 1996 | Theu Boermans |
| Theatermuseum | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Het Bordes | 1996/1997 | 9 november 1996 | Het Bordes |
| Lenz | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Speelteater Gent | 1996/1997 | 29 november 1996 | Bas Zuyderland |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Ro Theater | 1996/1997 | 8 maart 1997 | Peter de Baan |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Tijd vzw | 1996/1997 | 28 april 1997 | Lucas Vandervost |
| Leonce & Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stadsschouwburg Eindhoven N.V. | 1998/1999 | 28 augustus 1998 | Jan van den Berg |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Alex d'Electrique | 1998/1999 | 21 januari 1999 | Pieter Bouwman |
| Lenz | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterschool | 1998/1999 | 3 juni 1999 | Emanuel Muris |
| Passion Berlin | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Enterart | 2000/2001 | 25 oktober 2000 | Jonathan McKenna |
| Trouw in bedrog | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterschool | 2000/2001 | 7 december 2000 | Erik Begemann |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterschool | 2000/2001 | 8 december 2000 | Lotte van den Berg |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | ZT Hollandia | 2000/2001 | 26 januari 2001 | Johan Simons |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Roovers Spelen VZW | 2000/2001 | 9 mei 2001 | De Roovers Spelen VZW |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Ro Theater | 2001/2002 | 20 oktober 2001 | Alize Zandwijk |
| Cirque Danton | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelhuis | 2001/2002 | 19 maart 2002 | Jan Decorte |
| Who Is? Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Performing Unit | 2002/2003 | 13 september 2002 | Borut Separovic |
| Zielig | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Würz | 2003/2004 | 2 juli 2004 | Jules Terlingen |
| La morte di Danton | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Css Teatro Stabile di Innovazione del FVG | 2004/2005 | 12 november 2004 | Aleksandar Popovski |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Lantaren / Venster Producties | 2004/2005 | 16 april 2005 | Chaoukí el Ofir |
| Leonce and Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Krétakör Theatre | 2004/2005 | 13 juni 2005 | Arpád Schilling |
| Dantons dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep De Appel | 2005/2006 | 3 juni 2006 | Jules Terlingen |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Wetten van Kepler | 2006/2007 | 5 augustus 2006 | Piet Arfeuille |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Gastprogrammering Het Muziektheater | 2006/2007 | 18 april 2007 | Gísli Örn Gardarsson |
| Dantons dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Noord Nederlands Toneel | 2007/2008 | 4 december 2007 | Koos Terpstra |
| Danton | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater an der Ruhr | 2008/2009 | 3 oktober 2008 | Roberto Ciulli |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Ro Theater | 2008/2009 | 25 oktober 2008 | Gerardjan Rijnders |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Het Huis van Bourgondië | 2008/2009 | 21 november 2008 | Casper Vandeputte |
| Leonce en Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Toneelschuur Producties | 2008/2009 | 21 februari 2009 | Paul Knieriem |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Bayerisches Staatsschauspiel | 2008/2009 | 24 juni 2009 | Martin Kusej |
| Frans Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | NTGent | 2010/2011 | 12 januari 2011 | Eric de Volder |
| Leonce & Lena | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Maladype Theatre | 2010/2011 | 6 juni 2011 | Zoltán Balázs |
| Danton en de Franse Revolutie | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater Nomade | 2011/2012 | 17 september 2011 | Ab Gietelink, Peter Pluymaekers |
| Dantons Dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Toneelschuur Producties | 2012/2013 | 15 juni 2013 | Joost van Hezik |
| Dantons dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep Amsterdam | 2013/2014 | 9 februari 2014 | Johan Simons |
| Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Toneelschuur Producties | 2015/2016 | 17 maart 2016 | Liliane Brakema | |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Mooi weer & zo | 2019/2020 | 7 februari 2020 | |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Mooi weer & zo | 2019/2020 | 7 februari 2020 | |
| Woyzeck, een waanvoorstelling | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Academie voor Theater en Dans | 2019/2020 | 23 april 2020 | Zephyr Brüggen |
| Lenz | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Frascati Producties | 2021/2022 | 15 maart 2022 | Erasmus Mackenna |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Schauspielhaus Bochum | 2022/2023 | 20 april 2023 | Johan Simons |
| Woyzeck | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Academie voor Theater en Dans | 2023/2024 | 24 april 2024 | Caroline Geiser |
Werken
Zie voor een overzicht van zijn werken: Wikipedia