Canon 1974
Hauser Orkater ( = Orkest plus Theater) brengt Op avontuur
Een kruisbestuiving van theater, popmuziek en nog veel meer.
In 1971 besloten de broers Dick Hauser en Rob Hauser, die samen in Amsterdam een popbandje hadden, contact te zoeken met een groepje straattheatermakers en beeldend kunstenaars uit IJmuiden. Dat mondde uit in de oprichting van een nieuw gezelschap: Hauser Orkater. Na een lange zoektocht naar de ideale mix van theater en popmuziek ging op 7 maart 1974 het eerste programma, Op avontuur, officieel in première. Het betekende het begin van zes succesvolle jaren, waarin Hauser Orkater uitgroeide tot een van de gezichtsbepalende gezelschappen van Nederland.
Geen grenzen meer
Aktie Tomaat had tot gevolg dat er geld beschikbaar kwam voor een nieuwe generatie, jonge theatermakers die voor een hele nieuwe benadering koos. De grenzen tussen de traditionele theaterdisciplines en tussen theater- en andere kunstdisciplines werden daarbij genegeerd. Dans, toneel, cabaret, mime, beeldende kunst, film, architectuur: alles kon in principe met alles samen. Ook de popmuziek dook al snel in de theaters op. Uiteraard, want dat was de muziek waar deze generatie mee was opgegroeid. De cabaretiers Bram Vermeulen en Freek de Jonge waren pioniers in dit opzicht. Zij wisselden de sketches en conferences in hun programma’s af met snoeiharde popsongs. In 1973 reisde het duo zelfs met een complete rockband de Nederlandse podia af (Neerlands Hoop Express).
Orkest plus theater
De broers Dick en Rob Hauser bewezen dat het ook andersom kon. Dat het gezelschap dat zij oprichtten een fusie was van hun popband en een theatergroepje, bleek al uit de naam: orkater = orkest plus theater. Het elftal, waar onder anderen ook Marc van Warmerdam, Vincent van Warmerdam, Alex van Warmerdam, Thijs van der Poll en Jim van der Woude deel van uitmaakten, nam een lange aanloop. Het bleek niet eenvoudig om de individueel of in kleine groepjes ontwikkelde nummers en theateracts tot een programma samen te smeden en – zeker zo belangrijk - om tot een goede integratie van muziek en theater te komen. Het duurde drie jaar voordat Op avontuur in het Amsterdamse Shaffytheater zijn officiële première beleefde.
Affiches van Hauser Orkater. Ontwerp: Jim van der Woude, resp. Alex van Warmerdam. Collectie TIN
In het oog springende mix
Een duidelijke verhaallijn had Op avontuur niet en er was – dwars tegen de tijdsgeest in – zeker ook geen sprake van een politieke boodschap. Op avontuur werd gekarakteriseerd als een energieke mix van circusachtige, humoristische, soms melige mime- en theateracts en (dan nog Engelstalige) popmuziek. In de jaren daarna groeide Hauser Orkater uit tot een gezichtsbepalend gezelschap dat met de programma’s ‘t Vermoeden (1977) en vooral Zie de mannen vallen (1979) ook in Europa indruk maakte. Toen het gezelschap in Parijs neerstreek, karakteriseerde de krant Le Monde Zie de mannen vallen als 'elf Buster Keatons op bezoek bij Samuel Beckett'. In het oog sprongen de kracht van de beelden en het fysieke absurdisme. En dan waren er nog de ongewone, Nederlandse teksten (Alex van Warmerdam) en, natuurlijk, de Europese art-rock. Bij die muziek werd door de acterende muzikanten en de musicerende acteurs vaak gebruik gemaakt van zelfontworpen instrumenten, die dan ook nog eens deel uitmaakten van het decor.
Opsplitsing
Niet lang na Zie de mannen vallen splitste Hauser Orkater op in De Mexicaanse Hond (een gezelschap rond Alex van Warmerdam) en De Horde (rond Jim van der Woude). Orkater is sinds 1981 de overkoepelde naam voor muziektheaterprojecten waarbij steeds andere makers betrokken zijn. Intussen zijn er meer dan honderd voorstellingen gemaakt, die zeer divers van aard zijn. Veelgeprezen en zeer succesvol waren onder meer Noorderkwartier, Wie vermoordde Mary Rogers?, Konijn van Olland en Richard III. De muziek die bij deze producties klonk was overigens ook zeer divers. Orkater beperkt zich al lang niet meer tot popmuziek.
Popmuziek in de Nederlandse theaters
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat de popmuziek uit de Nederlandse theaters verdwenen is. Het tegendeel is waar. Maar al te vaak laten regisseurs cruciale scènes ondersteunen door songs die in hun ogen op dat specifieke moment betekenisvol zijn. Zo maakte Ivo van Hove in de voorstellingen Angels in America en Opening Night gebruik van muziek van achtereenvolgens David Bowie en Neil Young, doen popbands tegenwoordig theatertours en bestaan er intussen musicals op basis van de liedjes van Abba (Mamma Mia!), van Doe Maar (Doe maar!), van Queen (We will rock you) en van de Beatles (Help!). Ook in de dans hebben popmuziek en andere, eigentijdse muziekstromingen vaste voet aan de grond gekregen. Zowel Hans van Manen als Krisztina de Châtel maakte ooit gebruikt van muziek van Nina Hagen en er bestaan verschillende choreografieën op muziek van John Cale en Lou Reed.
Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland
In 1974 geboren
| Sorteernaam | Geboortedatum | Overlijdensdatum | |
|---|---|---|---|
| Wolfert Brederode | Brederode, Wolfert | 1974 | |
| Claudio Jacomucci | Jacomucci, Claudio | 1974 | |
| Maarten van der Cammen | Cammen, Maarten van der | 1974 | 2 juli 2018 |
| Kirsten Hutschemakers | Hutschemakers, Kirsten | 1974 | |
| Mart Kangro | Kangro, Mart | 1974 | |
| Akram Khan | Khan, Akram | 1974 | |
| Mirjam Spoolder | Spoolder, Mirjam | 1974 | |
| Malte Beckenbach | Beckenbach, Malte | 1974 | |
| Stéphanie d' Oustrac | d' Oustrac, Stéphanie | 1974 | |
| Kadri Sonuk | Sonuk, Kadri | 1974 | |
| Martin Kilvády | Kilvády, Martin | 1974 | |
| Wissam Arbache | Arbache, Wissam | 1974 | |
| Katja Dreyer | Dreyer, Katja | 1974 | |
| Adelaide Bentzon | Bentzon, Adelaide | 1974 | |
| Peter Lesage | Lesage, Peter | 1974 | |
| Tom Pintens | Pintens, Tom | 1974 | 4 augustus 2023 |
| Jim Speelmans | Speelmans, Jim | 1974 | |
| Brice Leroux | Leroux, Brice | 1974 | |
| Anoushka Wielink | Wielink, Anoushka | 1974 | |
| Jannah Loontjens | Loontjens, Jannah | 1974 | |
| ... meer resultaten | |||
In 1974 overleden
| Sorteernaam | Geboortedatum | Overlijdensdatum | |
|---|---|---|---|
| Curt Bry | Bry, Curt | 16 januari 1902 | 1974 |
| Wladimir Jedrinsky | Jedrinsky, Wladimir | 1899 | 1974 |
| Walter Kujawski | Kujawski, Walter | 1902 | 1974 |
| Harold G. Henderson | Henderson, Harold G. | 1889 | 1974 |
| Bohdan Slavik | Slavik, Bohdan | 1917 | 1974 |
| James Parish | Parish, James | 15 februari 1904 | januari 1974 |
| Elsa Dankmeijer | Dankmeijer, Elsa | 1892 | 1974 |
| Emile van Stuwe | Stuwe, Emile van | 30 januari 1894 | 11 januari 1974 |
| Ruth Berlau | Berlau, Ruth | 24 augustus 1906 | 15 januari 1974 |
| Hans Culeman | Culeman, Hans | 26 juli 1927 | 17 januari 1974 |
| Jan Arends | Arends, Jan | 13 februari 1925 | 21 januari 1974 |
| Nick Drake | Drake, Nick | 19 juni 1948 | 25 januari 1974 |
| Nico Verhoeven | Verhoeven, Nico | 20 augustus 1925 | 3 februari 1974 |
| Marieluise Fleisser | Fleisser, Marieluise | 23 november 1901 | 4 februari 1974 |
| Cees de Lange | Lange, Cees de | 26 augustus 1913 | 10 februari 1974 |
| Marjorie Barkentin | Barkentin, Marjorie | 1891 | 27 februari 1974 |
| Wim Sonneveld | Sonneveld, Wim | 28 juni 1917 | 8 maart 1974 |
| Dio Huysmans | Huysmans, Dio | 20 januari 1888 | 12 maart 1974 |
| Victor Gsovsky | Gsovsky, Victor | 12 januari 1902 | 14 maart 1974 |
| S. de jr. Vries | Vries, S. de jr. | 11 februari 1894 | 28 maart 1974 |
| ... meer resultaten | |||
In 1974 in première