Canon 1954
Sonia Gaskell krijgt rijkssubsidie voor een dansgezelschap
Oprichting van Het Nederlands Ballet, voorloper van Het Nationale Ballet en Het Nederlands Dans Theater.
In de jaren dertig van de vorige eeuw had de Nederlandse dans enorm aan kwaliteit gewonnen. Dat was onder meer te danken aan de inspanningen van Yvonne Georgi. Na de Tweede Wereldoorlog werd Georgi gedwongen haar positie als leading lady van de Nederlandse dans op te geven. Haar plaats zou worden ingenomen door Sonia Gaskell.
Georgi en het Gemeentelijk Theaterbedrijf
In 1941 was het enige, professionele Nederlandse dansgezelschap, dat van Yvonne Georgi, deel gaan uitmaken van het Gemeentelijk Theaterbedrijf. Dat was een door de Duitsers in het leven geroepen megagezelschap dat toneel-, opera- én dansvoorstellingen verzorgde. Die samenwerking met de Duitsers werd Georgi na de Tweede Wereldoorlog niet in dank afgenomen. Zij kreeg een werkverbod opgelegd, net als zoals zoveel anderen die zich bij de Kultuurkamer hadden aangemeld en tijdens de oorlogsjaren hadden doorgewerkt. En omdat het Gemeentelijk Theaterbedrijf werd opgeheven, verviel automatisch de overheidssubsidie voor dans. Alleen het Ballet van de Nederlandse Opera ontving enige financiële ondersteuning. Degenen die de dans in Nederland een warm hart toedroegen, konden dus weer van voor af aan beginnen.
Een balletoorlog
Het waren vijf zeer gemotiveerde danseressen/choreografen die daar werk van maakten. In harmonie ging dat overigens niet. Er brak een heuse balletoorlog uit waarbij Hans Snoek (Scapino Ballet), Mascha ter Weeme (Ballet der Lage Landen), Darja Collin (Ballet van de Nederlandse Opera), Françoise Adret (idem) en Sonia Gaskell (Studio ’45, Ballet Recital I, Ballet Recital II) om het hardst dongen naar de gunst van het publiek én van de overheid.
De prestaties van deze gezelschappen waren goed en de waardering voor dans groeide. Het duurde dan ook niet lang of de overheid toonde zich bereid om tot subsidiëring over te gaan. Maar geld voor al deze gezelschappen was er niet. Het Ministerie van OKW riep een commissie in het leven, die een antwoord moest formuleren op de vraag wie in Nederland het meest geschikt was om artistiek leider te worden van een nationaal dansgezelschap.
Het Nederlands Ballet
De in Litouwen, uit Joods-Russische ouders geboren Sonia Gaskell kwam uiteindelijk als beste uit de bus. Gaskell woonde sinds 1939 in Nederland en trainde haar dansers in de klassieke, Frans-Russische stijl. Zij kreeg van het Rijk de opdracht een balletgezelschap te formeren met een subsidie van 60.000,- gulden. Met een aanvullende subsidie van de gemeente Den Haag kon Het Nederlands Ballet in 1954 van start. Vestigingsplaats was Den Haag.
De school van Gaskell
Met Het Nederlands Ballet werkte Gaskell verder aan de versterking van de dans als een volwaardige kunstvorm. Vooral het werk van de Russisch/Amerikaanse choreograaf George Balanchine die in 1952 met zijn New York City Ballet Nederland aandeed, stond haar daarbij als ideaal voor ogen. Om dat ideaal te verwezenlijken stelde ze zich een aantal doelen: de techniek van de dansers moest verbeterd worden en het repertoire moest klassieke en moderne meesterwerken van internationaal bekende choreografen gaan bevatten. Daarbij stimuleerde ze jonge, Nederlandse choreografen om nieuw werk te creëren.
Twee nieuwe gezelschappen
Gaskells oog voor nieuw talent en de ruimte die ze jonge choreografen bood, kon niet voorkomen dat een groot leden van haar gezelschap zich in 1959 afscheidde. Dansers en choreografen als Jaap Flier, Rudi van Dantzig, Alexandra Radius en Han Ebbelaar konden zich niet meer vinden in Gaskells autoritaire wijze van leidinggeven. Ook wilden zij meer ruimte voor eigentijds repertoire. Zij begonnen een nieuw gezelschap, waar ook Gérard Lemaitre en Hans van Manen zich bij aansloten. Als naam werd gekozen voor het Nederlands Dans Theater. Gaskell bleef achter met een zwaar gehavend gezelschap. De oplossing vond ze uiteindelijk in Amsterdam. Het Nederlands Ballet fuseerde in 1961 met het Amsterdams Ballet, een door de gemeente Amsterdam ondersteund gezelschap. De naam van het nieuwe gezelschap: Het Nationale Ballet. Toen Gaskell in 1969 afscheid nam, liet zij een gezelschap achter dat zich kon meten met de internationale top. Zowel Het Nationale Ballet, als Het Nederlands Dans Theater zijn tot op de dag van vandaag gezichtsbepalend gebleven voor de dans in Nederland.
Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland
In 1954 geboren
| Sorteernaam | Geboortedatum | Overlijdensdatum | |
|---|---|---|---|
| Wilma Kuiperi | Kuiperi, Wilma | 1954 | |
| Bernard Kudlak | Kudlak, Bernard | 1954 | |
| Philippe de Maertelaere | Maertelaere, Philippe de | 1954 | |
| Hans Rotman | Rotman, Hans | 1954 | |
| Dick van Schaik | Schaik, Dick van | 1954 | 4 augustus 2020 |
| Rich Hall | Hall, Rich | 1954 | |
| Peder Freiij | Freiij, Peder | 1954 | |
| José Montalvo | Montalvo, José | 1954 | |
| Philippe Godefroid | Godefroid, Philippe | 1954 | |
| C. Bryan Rulon | Rulon, C. Bryan | 1954 | |
| Angelique Lonatos | Lonatos, Angelique | 1954 | |
| Hans W. Bakx | Bakx, Hans W. | 1954 | |
| Malgorzata Szczesniak | Szczesniak, Malgorzata | 1954 | |
| Annie Lennox | Lennox, Annie | 1954 | |
| Frans Huneker | Huneker, Frans | 1954 | |
| Frits van Hartingsveldt | Hartingsveldt, Frits van | 1954 | |
| Liesbeth Coltof | Coltof, Liesbeth | 1954 | |
| Rod Burnett | Burnett, Rod | 1954 | 2017 |
| Jed Speare | Speare, Jed | 1954 | |
| Gerard Cornelisse | Cornelisse, Gerard | 1954 | |
| ... meer resultaten | |||
In 1954 overleden
| Sorteernaam | Geboortedatum | Overlijdensdatum | |
|---|---|---|---|
| Stella van de Wiele | Wiele, Stella van de | 7 december 1887 | 7 januari 1954 |
| Freddy Raymund | Raymund, Freddy | 20 april 1900 | 10 januari 1954 |
| Emmy Arbous | Arbous, Emmy | 28 juli 1897 | 11 januari 1954 |
| Oscar Strauss | Strauss, Oscar | 6 maart 1870 | 11 januari 1954 |
| Frans Mijnssen | Mijnssen, Frans | 18 februari 1872 | 20 januari 1954 |
| Willem Deering | Deering, Willem | 8 april 1887 | 22 januari 1954 |
| Nora la Ranche | Ranche, Nora la | 22 december 1890 | 12 februari 1954 |
| Guelfo Civinini | Civinini, Guelfo | 1 augustus 1873 | 10 april 1954 |
| Schmerke Katcherginsky | Katcherginsky, Schmerke | 28 oktober 1908 | 23 april 1954 |
| Pauline de Haan-Manifarges | Haan-Manifarges, Pauline de | 4 april 1872 | 2 mei 1954 |
| Carroll Gibbons | Gibbons, Carroll | 4 januari 1903 | 10 mei 1954 |
| Martha Leffler-Burckhard | Leffler-Burkhard, Martha | 16 juni 1865 | 14 mei 1954 |
| Clemens Krauss | Krauss, Clemens | 31 maart 1893 | 16 mei 1954 |
| Bulbul | Bulbul | 1 januari 1919 | 17 mei 1954 |
| Charles Ives | Ives, Charles | 20 oktober 1874 | 19 mei 1954 |
| Hermann Wolfgang von Waltershausen | Waltershausen, Hermann Wolfgang von | 12 oktober 1882 | 14 juni 1954 |
| Dirk Verbeek | Verbeek, Dirk | 29 oktober 1883 | 6 juli 1954 |
| Manuel Buzón | Buzón, Manuel | 18 december 1904 | 14 juli 1954 |
| Jacinto Benavente | Benavente, Jacinto | 12 augustus 1866 | 14 juli 1954 |
| Frans Wertwijn | Wertwijn, Frans | 27 juli 1879 | 20 juli 1954 |
| ... meer resultaten | |||
In 1954 in première