Canon 1973
Hans van Manen als huischoreograaf naar Het Nationale Ballet
Rudi van Dantzig, sinds twee jaar artistiek leider van het gezelschap, biedt hem een contract aan. Er breken gouden jaren aan.
In 1971 neemt choreograaf Rudi van Dantzig de artistieke leiding van Het Nationale Ballet over van Sonia Gaskell. Hij zet haar beleid in grote lijnen voort: een repertoire van negentiende - en twintigste-eeuwse meesterwerken, dat hij vooral uitbreidt met nieuwe werken van George Balanchine. Daarnaast wil hij de totstandkoming van werk van eigen bodem stimuleren. Om dat laatste te bereiken wordt in 1973 Hans van Manen als huischoreograaf gecontracteerd. Het betekent het begin van de gouden jaren van dit gezelschap.
De drie ‘Vans’
Omdat ook de solist/vormgever Toer van Schayk zich intussen als choreograaf heeft ontpopt, beschikt Het Nationale Ballet met de aanstelling van Hans van Manen ineens over drie Nederlandse choreografen van formaat. De drie ‘Vans’, zoals ze in de danswereld worden genoemd, scheppen gedurende (bijna) twintig jaar een ijzersterk repertoire. Dat repertoire bestaat aan de ene kant uit de heldere en afgewogen, abstracte, neoklassieke choreografieën van Van Manen, die al snel de Mondriaan van de Nederlandse dans wordt genoemd. Aan de andere kant staan de psychologische, vaak sombere humanistisch-expressionistische balletten van Van Dantzig. Toer van Schayk bevindt zich met zijn plastische bewegingstaal daar ergens tussenin.
De meesterwerken van Van Manen
Hans van Manen creëert in korte tijd een groot aantal meesterwerken. Naar aanleiding van Adagio Hammerklavier (1973) roept de dansrecensent Anton Koolhaas het publiek op om deze eigentijdse dansklassieker toch vooral te gaan zien: ‘wie hieraan voorbij gaat, doet schade aan zijn ziel’. Maar ook met Twilight (1972), 5 tango’s (1977) en Live/Life (1979), een ballet voor een danseres (Coleen Davis), een danser (Henny Jurriëns) en een cameraman (Henk van Dijk), weet Van Manen vriend en vijand te imponeren.
Een Nederlandse versie van Het Zwanenmeer
Toer van Schayk komt in 1974 met Pyrrische dansen, een ballet dat in een periode van zes jaar zal uitgroeien tot een indrukwekkend drieluik over de vernietigingsdrang van en de angst binnen de Westerse beschaving. Rudi van Dantzig, die zich in 1967 en 1974 al met een eigen, door Van Schayk vormgegeven versie van Romeo en Julia presenteerde, legt in 1988 zijn meesterproef af: hij maakt een Nederlandse versie van het negentiende-eeuwse meesterwerk Het Zwanenmeer op muziek van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. De choreograaf interpreteerde het grondgegeven van het ballet (de jongen die een bruid moet zoeken maar daar niet in slaagt) als een afspiegeling van het leven van de Russische componist die, naar men vermoedt, homoseksueel was.
Gouden jaren
Het zijn niet alleen de drie choreografen die deze periode tot de Gouden jaren van Nederlands grootste dansgezelschap maken. In 1971 wordt het danspaar Alexandra Radius en Han Ebbelaar aangetrokken; samen met Sonja Marchiolli, Monique Sand, Francis Sinceretti en Henny Jurriëns vormen zij een hechte groep solisten die de huischoreografen inspireren bij hun werk.
De danser die het meest in het oog springt, is Clint Farha. Zijn bewegingen hebben een dierlijke kwaliteit en zijn atletische verschijning markeert de opkomst van de mannelijke danser in het ballet. Niet langer lijkt hij vooral op het podium te staan om zijn vrouwelijke partner te ondersteunen; de danser neemt een eigen plaats in als een zelfverzekerde interpretator van de choreografie en als dansatleet.
Ook internationaal breekt Het Nationale Ballet door. Vooral de samenwerking van Rudi van Dantzig met het Russische dansfenomeen Rudolf Nurejev, die als gast onder meer schittert in Van Dantzigs Monument voor een gestorven jongen, opent voor Het Nationale Ballet de deuren van podia over de hele wereld.
Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland
In 1973 geboren
| Sorteernaam | Geboortedatum | Overlijdensdatum | |
|---|---|---|---|
| Claire Swyzen | Swyzen, Claire | 1973 | |
| Veronique Branquinho | Branquinho, Veronique | 1973 | |
| Robin Deacon | Deacon, Robin | 1973 | |
| Raffaella Galdi | Galdi, Raffaella | 1973 | |
| Johan Idema | Idema, Johan | 1973 | |
| Raz Mesinia | Mesinia, Raz | 1973 | |
| Irshad Hussain Khan | Khan, Irshad Hussain | 1973 | |
| Marc Bischoff | Bischoff, Marc | 1973 | |
| Afra Mussawisade | Mussawisade, Afra | 1973 | |
| Loes Schakenbos | Schakenbos, Loes | 1973 | |
| François Soons | Soons, François | 1973 | |
| Jelle de Jonge | Jonge, Jelle de | 1973 | |
| Tim Fletcher | Fletcher, Tim | 1973 | |
| Bas van Peijpe | 1973 | ||
| Dennis Wilgenhof | Wilgenhof, Dennis | 1973 | 9 mei 2017 |
| Nicola Schössler | Schössler, Nicola | 1973 | |
| Israel Galván | Galván, Israel | 1973 | |
| Rosana Hribar | Hribar, Rosana | 1973 | |
| Stasa Zurovac | Zurovac, Stasa | 1973 | |
| Arjen Barel | Barel, Arjen | 1973 | |
| ... meer resultaten | |||
In 1973 overleden
| Sorteernaam | Geboortedatum | Overlijdensdatum | |
|---|---|---|---|
| Isabel Strauss | Strauss, Isabel | 1928 | 1973 |
| The Doors | Doors, The | 1965 | 1973 |
| Karl Peter Biltz | Biltz, Karl Peter | 14 januari 1908 | 1973 |
| Jane Bowles | Bowles, Jane | 22 februari 1917 | 1973 |
| Gregoire Kolpaktchy | Kolpaktchy, Gregoire | 27 maart 1886 | 1973 |
| Adriaan Luteijn | Luteijn, Adriaan | 1964 | 1973 |
| Helena van Raalte-Horneman | Raalte-Horneman, Helena van | 16 juli 1892 | 1973 |
| Christine van Meeteren | Meeteren, Christine van | 26 april 1885 | 3 januari 1973 |
| Alex de Haas | Haas, Alex de | 24 juni 1896 | 4 januari 1973 |
| Bruno Maderna | Maderna, Bruno | 21 april 1920 | 13 januari 1973 |
| André Cadou | Cadou, André | 23 mei 1885 | 25 januari 1973 |
| Emil Preetorius | Preetorius, Emil | 21 juni 1883 | 27 januari 1973 |
| Mary Smith | Smith, Mary | 21 oktober 1895 | 5 februari 1973 |
| Dick Sternheim | Sternheim, Dick | 15 december 1919 | 6 februari 1973 |
| Alfred Pleiter | Pleiter, Alfred | 15 december 1919 | 6 februari 1973 |
| Jaap Hemelrijk sr. | Hemelrijk sr., Jaap | 1888 | 10 februari 1973 |
| Annie Jurgens | Jurgens, Annie | 5 maart 1889 | 21 februari 1973 |
| Johny Toering | Toering, Johny | 28 januari 1895 | 21 februari 1973 |
| Johnny Toering | Toering, Johnny | 28 januari 1895 | 21 februari 1973 |
| Jack Pisuisse | Pisuisse, Jack | 4 april 1904 | 26 februari 1973 |
| ... meer resultaten | |||
In 1973 in première