Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Canon 1973

Canonlogo.jpgHans van Manen als huischoreograaf naar Het Nationale Ballet

Rudi van Dantzig, sinds twee jaar artistiek leider van het gezelschap, biedt hem een contract aan. Er breken gouden jaren aan.

In 1971 neemt choreograaf Rudi van Dantzig de artistieke leiding van Het Nationale Ballet over van Sonia Gaskell. Hij zet haar beleid in grote lijnen voort: een repertoire van negentiende - en twintigste-eeuwse meesterwerken, dat hij vooral uitbreidt met nieuwe werken van George Balanchine. Daarnaast wil hij de totstandkoming van werk van eigen bodem stimuleren. Om dat laatste te bereiken wordt in 1973 Hans van Manen als huischoreograaf gecontracteerd. Het betekent het begin van de gouden jaren van dit gezelschap.

De drie ‘Vans’

Omdat ook de solist/vormgever Toer van Schayk zich intussen als choreograaf heeft ontpopt, beschikt Het Nationale Ballet met de aanstelling van Hans van Manen ineens over drie Nederlandse choreografen van formaat. De drie ‘Vans’, zoals ze in de danswereld worden genoemd, scheppen gedurende (bijna) twintig jaar een ijzersterk repertoire. Dat repertoire bestaat aan de ene kant uit de heldere en afgewogen, abstracte, neoklassieke choreografieën van Van Manen, die al snel de Mondriaan van de Nederlandse dans wordt genoemd. Aan de andere kant staan de psychologische, vaak sombere humanistisch-expressionistische balletten van Van Dantzig. Toer van Schayk bevindt zich met zijn plastische bewegingstaal daar ergens tussenin.

De drie 'Vans': V.l.n.r. Hans van Manen, Rudi van Dantzig en Toer van Schayk. Foto: Particam Pictures/MAI. Collectie TIN

De meesterwerken van Van Manen

Hans van Manen creëert in korte tijd een groot aantal meesterwerken. Naar aanleiding van Adagio Hammerklavier (1973) roept de dansrecensent Anton Koolhaas het publiek op om deze eigentijdse dansklassieker toch vooral te gaan zien: ‘wie hieraan voorbij gaat, doet schade aan zijn ziel’. Maar ook met Twilight (1972), 5 tango’s (1977) en Live/Life (1979), een ballet voor een danseres (Coleen Davis), een danser (Henny Jurriëns) en een cameraman (Henk van Dijk), weet Van Manen vriend en vijand te imponeren.

Hans van Manen. Foto: Hans Gerritsen. Collectie TIN Adagio Hammerklavier. Rachel Beaujean en Leo Besseling. Foto: Jorge Fatauros. Collectie TIN Affiche voor onder meer Adagio Hammerklavier en Vijf Tango’s, 1981. Ontwerper onbekend. Collectie TIN Vijf Tango’s. Met o.a.: Wade Walthall, Valerie Valentine, Stephen Baranovics, Rachel Beaujean, Clint Farha, Sonja Marchiolli, David Loring, Mea Venema. Foto: Jorge Fatauros. Collectie TIN

Een Nederlandse versie van Het Zwanenmeer

Toer van Schayk komt in 1974 met Pyrrische dansen, een ballet dat in een periode van zes jaar zal uitgroeien tot een indrukwekkend drieluik over de vernietigingsdrang van en de angst binnen de Westerse beschaving. Rudi van Dantzig, die zich in 1967 en 1974 al met een eigen, door Van Schayk vormgegeven versie van Romeo en Julia presenteerde, legt in 1988 zijn meesterproef af: hij maakt een Nederlandse versie van het negentiende-eeuwse meesterwerk Het Zwanenmeer op muziek van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. De choreograaf interpreteerde het grondgegeven van het ballet (de jongen die een bruid moet zoeken maar daar niet in slaagt) als een afspiegeling van het leven van de Russische componist die, naar men vermoedt, homoseksueel was.

Pyrrische dansen, 1974. Foto: Jorge Fatauros. Collectie TIN. Olga de Haas en Sylvester Campbell in Het Zwanenmeer. Foto: Maria Austria/MAI, 1973. Collectie TIN.

Gouden jaren

Het zijn niet alleen de drie choreografen die deze periode tot de Gouden jaren van Nederlands grootste dansgezelschap maken. In 1971 wordt het danspaar Alexandra Radius en Han Ebbelaar aangetrokken; samen met Sonja Marchiolli, Monique Sand, Francis Sinceretti en Henny Jurriëns vormen zij een hechte groep solisten die de huischoreografen inspireren bij hun werk.

De danser die het meest in het oog springt, is Clint Farha. Zijn bewegingen hebben een dierlijke kwaliteit en zijn atletische verschijning markeert de opkomst van de mannelijke danser in het ballet. Niet langer lijkt hij vooral op het podium te staan om zijn vrouwelijke partner te ondersteunen; de danser neemt een eigen plaats in als een zelfverzekerde interpretator van de choreografie en als dansatleet.

Ook internationaal breekt Het Nationale Ballet door. Vooral de samenwerking van Rudi van Dantzig met het Russische dansfenomeen Rudolf Nurejev, die als gast onder meer schittert in Van Dantzigs Monument voor een gestorven jongen, opent voor Het Nationale Ballet de deuren van podia over de hele wereld.

Affiche voor Het Nationale Ballet met onder meer Monument voor een gestorven jongen met Rudolf Nurejev, 1968. Ontwerper onbekend. Collectie TIN Rudolf Nurejev tijdens de repetitie van Monument voor een gestorven jongen, 1968. Midden: Rudolf Nurejev. Rechts: Rudi van Dantzig. Foto: Nationaal Foto Persbureau. Collectie TIN


Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1973 geboren

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Claire SwyzenSwyzen, Claire1973
Veronique BranquinhoBranquinho, Veronique1973
Robin DeaconDeacon, Robin1973
Raffaella GaldiGaldi, Raffaella1973
Johan IdemaIdema, Johan1973
Raz MesiniaMesinia, Raz1973
Irshad Hussain KhanKhan, Irshad Hussain1973
Marc BischoffBischoff, Marc1973
Afra MussawisadeMussawisade, Afra1973
Loes SchakenbosSchakenbos, Loes1973
François SoonsSoons, François1973
Jelle de JongeJonge, Jelle de1973
Tim FletcherFletcher, Tim1973
Bas van Peijpe1973
Dennis WilgenhofWilgenhof, Dennis19739 mei 2017
Nicola SchösslerSchössler, Nicola1973
Israel GalvánGalván, Israel1973
Rosana HribarHribar, Rosana1973
Stasa ZurovacZurovac, Stasa1973
Arjen BarelBarel, Arjen1973
... meer resultaten
... meer resultaten

In 1973 overleden

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Isabel StraussStrauss, Isabel19281973
The DoorsDoors, The19651973
Karl Peter BiltzBiltz, Karl Peter14 januari 19081973
Jane BowlesBowles, Jane22 februari 19171973
Gregoire KolpaktchyKolpaktchy, Gregoire27 maart 18861973
Adriaan LuteijnLuteijn, Adriaan19641973
Helena van Raalte-HornemanRaalte-Horneman, Helena van16 juli 18921973
Christine van MeeterenMeeteren, Christine van26 april 18853 januari 1973
Alex de HaasHaas, Alex de24 juni 18964 januari 1973
Bruno MadernaMaderna, Bruno21 april 192013 januari 1973
André CadouCadou, André23 mei 188525 januari 1973
Emil PreetoriusPreetorius, Emil21 juni 188327 januari 1973
Mary SmithSmith, Mary21 oktober 18955 februari 1973
Dick SternheimSternheim, Dick15 december 19196 februari 1973
Alfred PleiterPleiter, Alfred15 december 19196 februari 1973
Jaap Hemelrijk sr.Hemelrijk sr., Jaap188810 februari 1973
Annie JurgensJurgens, Annie5 maart 188921 februari 1973
Johny ToeringToering, Johny28 januari 189521 februari 1973
Johnny ToeringToering, Johnny28 januari 189521 februari 1973
Jack PisuissePisuisse, Jack4 april 190426 februari 1973
... meer resultaten

In 1973 in première

 PremieredatumLocatie
Twools 13 - Scapino Ballet Rotterdam - 2011-06-01juni 1 JL
1 juni 2011
Theater Rotterdam Schouwburg, Rotterdam
Monday Match (Dance & Music Impro lab) mei 2011 - Bimhuis - 2011-05-02mei 2 JL
9 mei 2011
Bimhuis, Amsterdam
PC - 2006-07-03juli 3 JL
3 juli 2006
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Monday Match (Dance & Music Impro lab) april 2011 - Bimhuis - 2011-04-04april 4 JL
18 april 2011
Bimhuis, Amsterdam
BeHold - Istanbul Dance Theatre - 2010-10-04oktober 4 JL
4 oktober 2010
Theater Bellevue, Amsterdam
PC - 2007-10-05oktober 5 JL
5 oktober 2007
Theater aan het Vrijthof, Maastricht
Monday Match (Dance & Music Impro lab) februari 2011 - Bimhuis - 2011-02-07februari 7 JL
7 februari 2011
Bimhuis, Amsterdam
Monday Match (Dance & Music Impro lab) maart 2011 - Bimhuis - 2011-03-07maart 7 JL
7 maart 2011
Bimhuis, Amsterdam
Fortaleza (inside The Bananatree) - Raz / Hans Tuerlings - 1999-12-07december 7 JL
7 december 1999
Schouwburg en Concertzaal Tilburg, Tilburg
The Amazing Boys of Dance - Rock The Ballet - 2011-03-08maart 8 JL
8 maart 2011
Koninklijk Theater Carré, Amsterdam
Tissues / Weefsels - Dansmakers Amsterdam - 2010-10-08oktober 8 JL
10 oktober 2010
Melkweg Theater, Amsterdam
The Critical Piece - Dansmakers Amsterdam - 2010-10-08oktober 8 JL
10 oktober 2010
Melkweg Theater, Amsterdam
We.art.dog.com - Ivo Dimchev - 2010-12-08december 8 JL
8 december 2010
Frascati, Amsterdam
Wonderland - Magpie Umbrella - 2011-01-09januari 9 JL
9 januari 2011
OT301, Amsterdam
Mad(e) in Paradise - Gosh - 1998-08-11augustus 11 JL
11 augustus 1998
Theater aan de Parade, 's-Hertogenbosch
PC - 2008-06-13juni 13 JL
13 juni 2008
Westergasfabriek, Amsterdam
You PARAjuli 13 JL
13 juli 2010
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
DISO - Emio Grecojuli 13 JL
13 juli 2010
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Frede - Jörgen Raymann - 2010-11-13november 13 JL
1 oktober 2010
Theater en Kunstencentrum De Kom, Nieuwegein
Stress (Don't Blow A Fuse) - Théâtre de Suresnes Jean Vilar - 2000-04-14april 14 JL
14 april 2000
Theater aan de Parade, 's-Hertogenbosch
... meer resultaten


In dit decennium opgericht

Edit deze pagina