Canon: 1975

Eerste editie van het Festival of Fools

Spektakel in de open lucht; de festivalisering van Nederland.

De jaren zestig waren niet alleen de jaren van het verzet en het engagement; het kon allemaal ook wel wat speelser, zo vond de hippiejeugd. Onder invloed van die hang naar vrolijkheid en relativering kreeg Nederland in 1975 zijn eigen eerste straattheaterfestival: Festival of Fools.

Recht voor zijn raap amusement

Als tegenhanger van het officiële en chique Holland Festival, waar internationale topproducties te zien waren en waar alleen maar hoger opgeleid, goedverdienend en (dus) elitair publiek op afkwam, wilden de organisatoren van dit nieuwe festival plezier bieden aan iedereen die daar behoefte aan had. De naam van het festival liet aan duidelijkheid verder niets te wensen over. Geen ontoegankelijke culturele hoogstandjes dus, maar recht voor zijn raap clownswerk en amusement met hier en daar een serieuze noot. Gedurende drie weken werd Amsterdam inderdaad bevolkt door Fools uit de hele wereld.

• Foto's van Festival of Fools, 1979-1980. Foto's: Bob van Dantzig. Collectie TIN
• 

  The Land of Dogtroep

• 

  Het zuilenveld van Pyramide op de Punt, België

• 

  Woyzeck van Studio K, Hongarije

• 

  The Shredded Wheat van The People Show, Groot Brittannië

Op de Dam en in het Vondelpark vertoonden vuurvreters, clowns, dansgroepjes en mimers tot diep in de nacht hun kunsten. Grote gangmakers waren de superfool Jango Edwards en zijn Friends: een rondreizende theatercommune met een Engelse dubbeldekker als uitvalsbasis. Tijdens het festival werd er een Foolsschool geopend waar geïnteresseerden workshops bij de artiesten konden volgen. In de jaren daarna werd de animo voor het festival zo groot, dat het op zoek moest naar meer ruimte. Het verplaatste zich naar het ADM-terrein - een oude scheepswerf - aan het Amsterdamse IJ waar in 1984 de laatste editie plaatsvond.

Terug naar de oorsprong

Met deze optredens in de openlucht keerde het theater in zekere zin terug naar zijn oorsprong. Tot aan de zeventiende eeuw vonden voorstellingen bijna uitsluitend in de openlucht plaats, of het nu om optredens van de plaatselijke Rederijkers ging, of om optredens van groepjes rondtrekkende artiesten. Rond 1650 gingen die groepjes voor het eerst met tenten reizen. Pas rond 1850 telde Nederland zo veel vaste theaterzalen, dat het merendeel van de theatervoorstellingen zich binnen kon gaan afspelen.

Oerol: theater op Terschelling

Het succes van Festival of Fools bracht ook andere gemeenten op een idee. Her en der ontstonden gelijksoortige initiatieven. Sommige daarvan bestaan nu nog steeds: Theaterfestival Boulevard bijvoorbeeld, dat voortgekomen is uit de Boulevard of Broken Dreams, en het reizend festival De Parade. Maar het bekendste openluchtfestival is Oerol geworden. Vanaf 1982 staat het eiland Terschelling ieder jaar tien juni-dagen lang helemaal in het teken van theater. De tienduizenden bezoekers kunnen overal op het eiland voor onverwachte verrassingen komen te staan: fietsende objecten, drijvende voorstellingen en complete opblaaskastelen. Een graag geziene gast op Oerol was de Dogtroep, een gezelschap dat zich al sinds 1975 gespecialiseerd had in buiten optredens die steeds grootschaliger en spectaculairder werden en waarmee wereldwijd succes werd geboekt. Maar behalve spektakel biedt Oerol ook ieder jaar verstilde en poëtische voorstellingen, die zich soms binnen, in een schuur of in een kerk, afspelen.

Drie foto's van het festival-terrein van de Parade, 1999. Foto's: Arjen Veldt. Collectie TIN

Vier foto's van het Oerol Festival

Festivalisering van Nederland

Tegenwoordig lijkt iedere Nederlandse provincie(stad) zijn eigen festival te hebben. Zo zijn er het Noorderzon Festival in Groningen, het Zeeland Nazomerfestival, Cultura Nova in Heerlen, het Limburg Festival, de Karavaan in Haarlem, het Fries Straatfestival, Festival Reuring in Purmerend, Deventer Op Stelten en het World Statues Festival in Arnhem. Vanwege deze enorme toename in het aanbod wordt er wel van de festivalisering van Nederland gesproken. Om publiek hoeven deze festivals niet te strijden. Dat is er genoeg. Maar hoe staat het met de artistieke kwaliteit? Gaat het hier puur om amusement, zonder diepgang, zonder meerwaarde - een veel gehoord commentaar - of is het een volwaardige, maar andere manier van theater maken, die meer publiek trekt omdat er toevallig op straat wordt opgetreden?

Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland