Zie Tijdlijnen voor een overzicht van de andere tijdlijnen binnen de Theaterencyclopedie.
Over de Canon van het Theater in Nederland
Deze Canon van het Theater in Nederland bevat 49 belangrijke gebeurtenissen uit de Nederlandse theatergeschiedenis. Die gebeurtenissen kunnen van alles zijn: een bijzondere voorstelling, een uitzonderlijke acteursprestatie, maar ook de opening van een gebouw, het begin van een opleiding of de start van een gezelschap. In de bijbehorende teksten wordt het belang van de betreffende gebeurtenis steeds uitgelegd, en wordt hij binnen de context van de Nederlandse theatergeschiedenis geplaatst. Een groot aantal namen, titels en begrippen is van een link voorzien. Een simpele muisklik geeft toegang tot nog veel meer informatie.
De 49 gebeurtenissen zijn in 2011 gekozen in overleg met een twintigtal kenners en vertegenwoordigers van het professionele, Nederlandse theaterveld (zie de colofon). Alle disciplines werden daarbij vertegenwoordigd. De canon bevat dus gebeurtenissen uit en teksten over de geschiedenis van het toneel, de dans en de opera . Maar ook circus, cabaret, musical, poppenspel en bewegingstheater komen aan de orde. Hoe groter het aandeel van de betreffende discipline in de Nederlandse theatergeschiedenis is geweest, hoe vaker hij in de canon voorkomt.
De gekozen gebeurtenissen geven, samen met de vensterteksten, een goed beeld van de hoogtepunten en belangrijke ontwikkelingen in de Nederlandse theatergeschiedenis. Maar natuurlijk is er de realisatie dat het één bepaalde keuze is. Zo zijn de keuzes onder meer gebaseerd of gebeurtenissen op de een of andere manier hun sporen hebben achtergelaten in het actuele theaterlandschap. Daardoor is het zwaartepunt op de naoorlogse periode komen te liggen. Geen abele spelen dus; en geen Ballet de la Paix. Wat dat betreft is dit een Canon van het Nederlands theater, en niet de Canon.
Een uitgebreide weergave van de overwegingen achter en de totstandkoming van de Canon van het Theater in Nederland is opgenomen in Boekman 79 (zomer 2009), pp. 54-58.
Op onderstaande tijdlijn zijn de 49 gebeurtenissen terug te vinden. Daaronder vind je een overzichtslijst.
Klik door naar de gekozen gebeurtenissen
- 1638: Eerste schouwburg opent met Vondels Gijsbreght
- 1707: Kloris, Roosje en een Nieuwjaarswens met zang en dans
- 1805: Polly Cuninghame gelauwerd. Bloei van de Nederlandse dans
- 1827: Johannes Jelgerhuis publiceert een boek over acteren
- 1880: Louis Bouwmeester schittert als Shylock in Shakespeare’s De koopman van Venetië
- 1883: Oprichting van de Wagner-Vereeniging
- 1887: Oscar Carré opent een circustheater aan de Amstel
- 1893: Jan Klaassen en Katrijn (bijna) dagelijks op de Dam
- 1900: Première van Op hoop van zegen van Herman Heijermans
- 1907: De Elckerlyc van Verkade en Royaards
- 1917: Jean-Louis Pisuisse zingt Mensch durf te leven
- 1920: De Jantjes, een volksschets met zang en dans
- 1935: Intellectueel Menno ter Braak roemt revuester Buziau
- 1936: Yvonne Georgi begint een dansgezelschap
- 1943: 'Het grijze boekje'. Een ontwerp voor het toneel na de oorlog
- 1945: Het Scapino Ballet: dansvoorstellingen voor de jeugd
- 1948: Eerste editie van het Holland Festival
- 1954: Sonia Gaskell krijgt rijkssubsidie voor een balletgezelschap
- 1955: Ton Lutz regisseert Een bruid in de morgen van Hugo Claus
- 1955: Toon Hermans presenteert Voor u Eva, de eerste one-man show
- 1957: Bredero’s Moortje, vormgegeven door Nicolaas Wijnberg
- 1958: Toni Boltini contracteert de amazone Valesca Wilke
- 1961: Feike Boschma tovert met lapjes op de textielbeurs
- 1961: Ida Wasserman jubileert in Tsjechovs De Kersentuin
- 1962: Een nieuwe zaal voor Toneelgroep Studio
- 1964: Koert Stuyf brengt radicale dansvernieuwing
- 1964: Ramses Shaffy zingt: Shaffy Chantant
- 1965: Heerlijk duurt het langst van het duo Schmidt en Bannink
- 1965: Frits Vogels opent een school voor bewegingstheater
- 1966: Relderelderel: succes en kamervragen voor cabaretgroep Lurelei
- 1967: New Yorkse avant-garde in Ritsaert ten Cates Mickerytheater
- 1969: Aktie Tomaat! Het Nederlands toneelbestel gaat op de schop
- 1970: Het Werkteater: een nieuwe manier van theater maken
- 1973: Hans van Manen als huischoreograaf naar Het Nationale Ballet
- 1974: Hauser Orkater ( = Orkest plus Theater) brengt Op avontuur
- 1975: Eerste editie van het Festival of Fools
- 1978: Sinfonietta van Jiri Kylian: internationaal danssucces
- 1979: Nieuwe media, concepten en werkwijzen in de Nederlandse dans
- 1980: De komiek van Freek de Jonge: cabaret in verhaalvorm
- 1980: Poppenspeler Jozef van den Berg op het Holland Festival
- 1982: Baal speelt Judith Herzbergs Leedvermaak
- 1986: Opera-apotheose aan de Amstel
- 1987: Gerardjan Rijnders baart opzien met ‘zaptoneel’: Bakeliet
- 1989: Hollandia speelt Prometheus in een autosloperij
- 1990: Oprichting van Comedytrain
- 1992: Fonds voor de Podiumkunsten: theatervernieuwing in beleid
- 1993: The phantom of the opera
- 1993: Mirad, een jongen uit Bosnië, jeugdtheater over een oorlog
- 2000: ISH: dansen op skates