Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Canon 1994

Canonlogo.jpgMirad, een jongen uit Bosnië, jeugdtheater over een oorlog

Schrijver en regisseur Ad de Bont en zijn gezelschap Wederzijds winnen er net geen prijs mee, maar dit stuk over de oorlog in voormalig Joegoslavië is al snel in veertien talen vertaald. Jeugdtheater in Nederland.

Sinds 1972 wordt er in Nederland ieder jaar een prijs uitgereikt aan de beste jeugdtheaterproductie. In 1994 was de voorstelling Mirad, een jongen uit Bosnië, naar een tekst en in regie van Ad de Bont, een van de drie genomineerden. Dat jaar kreeg De Bont de Hans Snoekprijs niet. Dat neemt niet weg dat hij zou uitgroeien tot de meest gelauwerde jeugdtheatermaker van Nederland.

Zelfexpressie en engagement in het jeugdtheater

Aktie Tomaat betekende ook voor het jeugdtheater in Nederland een belangrijk keerpunt. Met het lang gangbaar gebleven ‘sprookjestoneel’ voor kinderen werd nu korte metten gemaakt. Zelfexpressie en de ontwikkeling van de eigen creativiteit gingen een steeds grotere rol spelen. De gezelschappen Proloog en Staut introduceerden bijvoorbeeld meespeeltheater, waarbij kinderen invloed konden uitoefenen op het verloop van de voorstelling. Daarnaast was er volop aandacht voor maatschappelijke en politieke vraagstukken en sociale misstanden. Voor veel van deze voorstellingen gold dat ze – geheel in de geest van de tijd – collectief en vaak op basis van improvisatie tot stand kwamen. Het ging nadrukkelijk niet in de eerste plaats om het maken van kunst, maar om vorming en bewustmaking. Van blijvend belang was dat deze makers hun jeugdig publiek serieus namen.

Van actueel naar klassiek

Begin jaren tachtig droogde de politieke inspiratie langzaam op. Jeugdtheatermakers richtten de blik niet langer op actuele, maatschappelijke onderwerpen, maar op klassieke thema’s en teksten. Metafoor en fantasie mochten daarbij weer. Tegelijkertijd stapten veel groepen af van de collectieve werkwijze. Ze kozen er voor om voor ieder onderdeel van de voorstelling een specialist aan te trekken: decorontwerpers, kostuumontwerpers, lichtontwerpers. En auteurs, want er kwam veel aandacht voor de ontwikkeling van eigen repertoire. Belangrijke nieuwe schrijvers die zich in de jaren tachtig meldden en die soms zelf ook regisseerden, waren Hans van den Boom, Pauline Mol, Suzanne van Lohuizen, Heleen Verburg en Roel Adam. En dan was er dus Ad de Bont.

Na een opleiding als docent drama en als kleinkunstenaar, begon Ad de Bont in 1979 samen met een aantal collega’s een jeugdtheatergroep. De Bont tekende voor de teksten, maar was daarnaast ook werkzaam als acteur en regisseur. Op het moment dat hij Mirad, een jongen uit Bosnië schreef, was hij al weer ruim tien jaar artistiek leider van Wederzijds. De Bonts oeuvre kenmerkt zich door een grote diversiteit. Omvangrijke muziektheaterproducties zoals Het Bijzondere Leven van Hilletje Jans (1983) worden afgewisseld met associatieve, soms absurde voorstellingen. In een ander opzicht kozen hij en zijn gezelschap wel voor een duidelijke lijn: ze zochten de kinderen in hun eigen omgeving op. De voorstellingen werden altijd in scholen of gymzalen gespeeld, nooit in een regulier theater.

Het bijzondere leven van Hilletje Jans van Theatergroep Wederzijds, ca. 1983. Fotograaf onbekend. Collectie TIN Schoenen in de vorm van hondjes voor de Markies gedragen in Het bijzondere leven van Hilletje Jans van Theatergroep Wederzijds, ca. 1983. Vervaardiger: Renée Zonnevylle, Cees Landsaat. Collectie TIN Kostuum voor de Markies gedragen in Het bijzondere leven van Hilletje Jans van Theatergroep Wederzijds, ca. 1983. Vervaardiger: Renée Zonnevylle, Cees Landsaat. Collectie TIN

Mirad, een jongen uit Bosnië

Het stuk dat Ad de Bont in 1993 schreef over de oorlog in voormalig Joegoslavië, kenmerkte zich door een hele eenvoudige opzet: een acteur, een actrice, een lessenaar en een verhaal. Degene die het verhaal vertellen zijn Fazila en Djuka, de oom en tante van de veertienjarige Mirad, die zelf afwezig is. Zij vertellen het verhaal onder meer aan de hand van zijn brieven. Die brieven maken duidelijk hoe het gewone leven verandert in een hel, wanneer mensen elkaar wantrouwen en oorlog voeren. Door de gekozen, afstandelijke vorm is het mogelijk deze thematiek ook voor kinderen inzichtelijk en invoelbaar te maken, zonder dat het al te aangrijpend wordt.

Affiche Mirad, een jongen uit Bosnië van Theatergroep Wederzijds, 1994. Ontwerp: Verthe Amsterdam. Foto: Bert Verhoeff/Hollandse Hoogte. Collectie TIN Mirad, een jongen uit Bosnië van Theatergroep Wederzijds, 1993. Rob Vriens, Winie Froeling. Foto: Clemens Boon. Collectie TIN Mirad, een jongen uit Bosnië van Theatergroep Wederzijds, 1993. Erik de Vogel, Marike van Weelden. Foto Celemens Boon. Collectie TIN

Van IJsland tot Israël

Al snel begon Mirad, een jongen uit Bosnië aan een lange zegereeks. Er bleek grote behoefte te zijn aan het soort engagement dat Mirad bracht. Ad de Bont wist met zijn stuk de gevoelens van machteloosheid en onbegrip ten aanzien van de oorlog in voormalig Joegoslavië vorm te geven en te doorbreken. Nog in hetzelfde seizoen werd Mirad door zeven Nederlandse gezelschappen op het repertoire genomen. Een unicum. Ook in het buitenland werd het stuk een groot succes. Aan het einde van het seizoen 1995/1996 was het in veertien talen vertaald en werd het gespeeld van IJsland tot Israël: zeventig theatergroepen gaven in totaal meer dan vijfduizend voorstellingen.

Volwassen jeugdtheater

Niet alleen Wederzijds maakte furore in de jaren negentig van de twintigste eeuw. Voor het jeugdtheater kwam steeds meer geld beschikbaar, en dat betaalde zich uit in een lange reeks originele en betoverende voorstellingen van gezelschappen als Stella Den Haag (Hans van den Boom), Teneeter, Theater Artemis (Pauline Mol) en Huis aan de Amstel (Liesbeth Coltof). In dat laatste, succesvolle decennia van de twintigste eeuw, is het Nederlandse jeugdtheater definitief volwassen geworden. Het kenmerkt zich sindsdien door continue hoge kwaliteit en een grote diversiteit. Het is daarmee een voorbeeld voor vele buitenlanden. Belangrijke nieuwkomers zijn onder meer Theatergroep Max. (Moniek Merkx) en Het Filiaal. Ad de Bont vormt sinds 2009, na een fusie, samen met Liesbeth Coltof de artistieke leiding van De Toneelmakerij.

Floppertje van Stella Den Haag, 2008. Foto: Michel Wielick. Collectie TIN Ifigeneia koningskind van Teneeter, 1989. Foto: Bas Mariën. Collectie TIN Storm*gek van Huis a/d Amstel, 2007. Lies Visschedijk. Foto: Sanne Peper. Collectie TIN Love van Theatergroep Max., 2003-2004. V.l.n.r.: Dorien Folkers, Suzan Boogaerdt, Bianca van der Schoot. Foto: Joep Lennarts/Hollandse Hoogte. Collectie TIN Cordoba duizend-en-één van Theater Artemis, 2004. Links: Matthijs Rümke. Rechts: Niek van der Horst. Foto: Joep Lennaerts/Hollandse Hoogte. Collectie TIN Kees de Jongen van De Toneelmakerij, 2009. V.l.n.r.: Rop Verheijen, Steijn de Leeuwe, Chiem Vreeken. Foto: Sanne Peper. Collectie TIN


Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1994 geboren

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Lynn SchutterSchutter, Lynn1994
Tom GoossensGoossens, Tom1994
Passen & MetenPassen & Meten1994
Danny RomboutRombout, Danny1994
ArchiveArchive1994
Frederik KaijserKaijser, Frederik1994
Esther de RuiterRuiter, Esther de1994
Willemien DijkstraDijkstra, Willemien1994
Maarten HopmanHopman, Maarten1994
Gilles GrootGroot, Gilles1994
Judith SchuurSchuur, Judith1994
RammsteinRammstein1994
Martijn SchrierSchrier, Martijn1994
Charlotte DommershausenDommershausen, Charlotte1994
Sofie PorroPorro, Sofie1994
Lars de VosVos, Lars de1994
Jordy DikDik, Jordy1994
Valentina TóthTóth, Valentina1994
Evangelos Biskas VBiskas V, Evangelos1994
PlaceboPlacebo1994
... meer resultaten
... meer resultaten

In 1994 overleden

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Irina GrjebinaGrjebina, Irina19071994
Vlado HabunekHabunek, Vlado19061994
Andrea FrancalanciFrancalanci, Andrea19491994
Fons RavenslootRavensloot, Fons1994
Kosta SpaicSpaic, Kosta21 januari 19231994
Stanley HallHall, Stanley21 juni 19171994
Jens Jacob WorsaaeWorsaae, Jens Jacob1994
Ilse-Marie HajaryIlse-Marie Hajary19451994
Mestre MarcalMarcal, Mestre19301994
Jetty RoelsRoels, Jetty19691994
William Chappell27 september 19071 januari 1994
Werner SchwabSchwab, Werner4 februari 19581 januari 1994
Rahul Dev BurmanBurman, Rahul Dev27 juni 19394 januari 1994
Pier Luigi SamaritaniSamaritani, Pier Luigi29 september 19425 januari 1994
José FernándezFernández, José19 augustus 19488 januari 1994
Harry NilssonNilsson, Harry15 juni 194115 januari 1994
Martha PosnoPosno, Martha5 juni 191617 januari 1994
Oliver SmithSmith, Oliver13 februari 191823 januari 1994
Maria KoppersKoppers, Maria24 januari 1994
Jan BuismanBuisman, Jan14 januari 19112 februari 1994
... meer resultaten

In 1994 in première

 PremieredatumLocatie
Twools 13 - Scapino Ballet Rotterdam - 2011-06-01juni 1 JL
1 juni 2011
Theater Rotterdam Schouwburg, Rotterdam
Monday Match (Dance & Music Impro lab) mei 2011 - Bimhuis - 2011-05-02mei 2 JL
9 mei 2011
Bimhuis, Amsterdam
PC - 2006-07-03juli 3 JL
3 juli 2006
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Monday Match (Dance & Music Impro lab) april 2011 - Bimhuis - 2011-04-04april 4 JL
18 april 2011
Bimhuis, Amsterdam
BeHold - Istanbul Dance Theatre - 2010-10-04oktober 4 JL
4 oktober 2010
Theater Bellevue, Amsterdam
PC - 2007-10-05oktober 5 JL
5 oktober 2007
Theater aan het Vrijthof, Maastricht
Monday Match (Dance & Music Impro lab) februari 2011 - Bimhuis - 2011-02-07februari 7 JL
7 februari 2011
Bimhuis, Amsterdam
Monday Match (Dance & Music Impro lab) maart 2011 - Bimhuis - 2011-03-07maart 7 JL
7 maart 2011
Bimhuis, Amsterdam
Fortaleza (inside The Bananatree) - Raz / Hans Tuerlings - 1999-12-07december 7 JL
7 december 1999
Schouwburg en Concertzaal Tilburg, Tilburg
The Amazing Boys of Dance - Rock The Ballet - 2011-03-08maart 8 JL
8 maart 2011
Koninklijk Theater Carré, Amsterdam
Tissues / Weefsels - Dansmakers Amsterdam - 2010-10-08oktober 8 JL
10 oktober 2010
Melkweg Theater, Amsterdam
The Critical Piece - Dansmakers Amsterdam - 2010-10-08oktober 8 JL
10 oktober 2010
Melkweg Theater, Amsterdam
We.art.dog.com - Ivo Dimchev - 2010-12-08december 8 JL
8 december 2010
Frascati, Amsterdam
Wonderland - Magpie Umbrella - 2011-01-09januari 9 JL
9 januari 2011
OT301, Amsterdam
Mad(e) in Paradise - Gosh - 1998-08-11augustus 11 JL
11 augustus 1998
Theater aan de Parade, 's-Hertogenbosch
PC - 2008-06-13juni 13 JL
13 juni 2008
Westergasfabriek, Amsterdam
You PARAjuli 13 JL
13 juli 2010
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
DISO - Emio Grecojuli 13 JL
13 juli 2010
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Frede - Jörgen Raymann - 2010-11-13november 13 JL
1 oktober 2010
Theater en Kunstencentrum De Kom, Nieuwegein
Stress (Don't Blow A Fuse) - Théâtre de Suresnes Jean Vilar - 2000-04-14april 14 JL
14 april 2000
Theater aan de Parade, 's-Hertogenbosch
... meer resultaten


In dit decennium opgericht

Edit deze pagina