Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Luigi Pirandello 1934.jpg

NaamLuigi Pirandello
Geboortedatum28 juni 1867
Geboorteplaats Agrigento, Sicilië
Overlijdensdatum10 december 1936
Overlijdensplaats Rome
BeroepAuteur
DisciplineToneel
Externe databases:
DBNL
IMDb
VIAF

Luigi Pirandello (1867 - 1936) was een Italiaans schrijver van poëzie, theaterstukken en romans. In 1934 ontving hij de Nobelprijs voor de Literatuur.

Pirandello wordt geboren in de villa 'Caos' (chaos) in de buurt van Agrigento. Zijn vader bezat een zwavelmijn, en Luigi was voorbestemd die over te nemen. Hij interesseerde zich echter meer voor de literatuur en begon in 1887 te studeren aan de Faculteit der Letteren van de Universiteit van Rome. Hij verliet Sicilië dus al op redelijk jonge leeftijd. In 1889 zette hij zijn studie op aanraden van een professor voort in Bonn, waar hij in 1891 afstudeerde en zijn eerste gedichten publiceerde. Hij kreeg er ook een baan, maar keerde door heimwee in 1892 terug naar Rome, waar hij zich mede dankzij Luigi Capuana verder aan de literatuur wijdde. In 1894 trouwde hij met Maria Antonietta Portulano. Het echtpaar, dat drie kinderen kreeg (Stefano (1895), Lietta (1897) en Fausto (1899)), bleef in Rome wonen. In 1897 werd Pirandello docent literatuurgeschiedenis te Rome, en zou dit tot 1922 blijven.

Een significant jaar in het leven van Pirandello is 1903. Zijn vrouw wordt zenuwziek en zal steeds verder aftakelen, en zijn vader gaat failliet, waardoor Pirandello tot zijn afschuw moet gaan werken als docent om rond te kunnen komen. Hij ziet dit als verloren tijd. Om verder aan geld te komen intensiveerde hij zijn activiteiten als schrijver en medewerker van verschillende kranten en tijdschriften. Zo verschijnt in deze tijd zijn beroemde roman Il fu Mattia Pascal.

Naast romans gaat Pirandello zich meer en meer toeleggen op het schrijven van novellen en theaterstukken. Opvallend is dat hij zijn theaterstukken in veel gevallen baseert op eerder geschreven novellen, zo is hij een 'plagiator van zichzelf'. Rond 1920 begint Pirandello groot succes te hebben met toneelstukken als 'Sei personaggi in cerca d'autore'. In 1922 breekt hij internationaal door en reist hij over de wereld met een eigen toneelgezelschap, dat gefinancierd wordt door de fascistische partij van Benito Mussolini, waar de schrijver in 1924 lid van wordt. De reden voor zijn lidmaatschap is onduidelijk, maar zou te maken kunnen hebben met Mussolini's bewondering voor Pirandello. Aan het eind van zijn leven houdt Pirandello zich ook met de cinema bezig, een medium waarin hij nieuwe mogelijkheden ziet. In 1934 ontvangt hij de Nobelprijs voor de Literatuur, en hij sterft in 1936.


Luigi Pirandello heeft bijgedragen aan 80 productie(s).

Luigi Pirandello heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Luigi Pirandello heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
Iemand, niemand Bedacht naar Branoul Producties 22 april 1999 Manon Barthels
Zes personages op zoek naar een schrijver Auteur (schrijver libretto, scenario) Comoedia 1923/1924 3 november 1923 Herman Roelvink
Zes personages op zoek naar 'n schrijver Auteur (schrijver libretto, scenario) Vereenigd Tooneel 1924/1925 8 oktober 1924 Herman Roelvink
De consequentie van fatsoen Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Schouwtooneel 1924/1925 3 maart 1925 Jan Musch
Alles komt terecht Auteur (schrijver libretto, scenario) Vereenigd Tooneel 1925/1926 7 november 1925
Wat is de waarheid Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Vereenigd Rotterdamsch-Hofstad Tooneel 1926/1927 30 oktober 1926 Willem Royaards
De naakten kleeden Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Schouwtooneel 1926/1927 8 november 1926 Jan Musch
Hendrik IV Auteur (schrijver libretto, scenario) Tournée Louis de Vries 1926/1927 9 december 1926 Frank Luns
Het leven dat ik u gegeven heb Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Schouwtooneel 1929/1930 21 maart 1930 Adriaan van der Horst
Beter dan vroeger Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Het Amsterdamsch Tooneel 1930/1931 15 november 1930 August Defresne
Het verleden eener vrouw Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Amsterdamsche Tooneelvereeniging (1932-1938) 1932/1933 8 oktober 1932 August Defresne
Hendrik IV Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Hollandsch Tooneel 1932/1933 15 oktober 1932 Louis de Vries
Zooals je me wilt Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Het Masker (1933-1947) 1933/1934 8 januari 1934 Ko Arnoldi
Als men iemand is Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Vereenigd Rotterdamsch-Hofstad Tooneel 1934/1935 1 maart 1935 Bets Ranucci-Beckmann
Het kleden der naakten Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rotterdams Toneel 1950/1951 25 mei 1951 Ko Arnoldi
Hendrik IV Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rotterdams Toneel 1952/1953 25 oktober 1952 André Barsacq
Zes personen op zoek naar een schrijver Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1952/1953 7 maart 1953 Elise Hoomans
Wat is de waarheid? Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Het Nederlands Volkstoneel De Toneelvereniging 1953/1954 2 september 1953 August Defresne
Hendrik IV Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rotterdams Toneel 1953/1954 7 september 1953 André Barsacq
Het verleden van een vrouw Auteur (schrijver libretto, scenario) De Rotterdamse Comedie 1953/1954 17 februari 1954 Richard Flink
Het spel van de eer Auteur (schrijver libretto, scenario) Koninklijke Nederlandse Schouwburg 1955/1956 22 mei 1956 Fred Engelen
Henri IV Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1957/1958 19 juni 1958 Jean Vilar
De naakten kleden Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nederlandse Comedie 1958/1959 25 oktober 1958 Han Bentz van den Berg
Het diploma Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelgroep Studio 1961/1962 5 januari 1962 Elise Hoomans
Hendrik IV Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneel- en Televisiegezelschap Ensemble 1962/1963 10 maart 1963 Karl Guttmann
So ist es - ist es so? Auteur (schrijver libretto, scenario) Wiener Tournee-Theater 1963/1964 9 april 1964 Oskar Willner
Het leven dat ik je gaf Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneel- en Televisiegezelschap Ensemble 1964/1965 12 september 1964 Angelika Hurwicz
Zes personages op zoek naar een schrijver Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1964/1965 2 januari 1965 Ferd Sterneberg
Henrik IV Auteur (schrijver libretto, scenario) Koninklijke Nederlandse Schouwburg 1966/1967 9 mei 1967 Jo Dua
Zo is het (of zo lijkt het) Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1967/1968 2 september 1967 Wim van Rooy, Joris Diels
De man met de bloem in de mond Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1967/1968 15 oktober 1967 Hans Tiemeijer
Vanavond improviseren wij Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1967/1968 11 november 1967 Elise Hoomans
Ik droom. Droom ik? Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging 1967/1968 26 april 1968 Jan Joris Lamers
Bellavita Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging 1967/1968 26 april 1968 Jan Joris Lamers
Het diploma Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging 1967/1968 26 april 1968 Jan Joris Lamers
De reuzen van het gebergte Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1968/1969 4 januari 1969 Elise Hoomans
De imbeciel Auteur (schrijver libretto, scenario) Nieuwe Komedie 1969/1970 25 september 1969 Minas Christidis
Bellavita Auteur (schrijver libretto, scenario) Nieuwe Komedie 1969/1970 25 september 1969 Minas Christidis
De zotskap Auteur (schrijver libretto, scenario) Nieuwe Komedie 1969/1970 25 september 1969 Minas Christidis
Liola Auteur (schrijver libretto, scenario) Teatro Stabile di Catania 1971/1972 4 juni 1972 Turi Ferro
De man, het beest & de deugd Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rotterdams Toneel 1972/1973 18 november 1972 Robert Sireygol
Zo is het - Of lijkt het zo? Auteur (schrijver libretto, scenario) Groot Limburgs Toneel 1972/1973 2 februari 1973 Pierre Laroche
Hendrik de Vierde Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1973/1974 3 november 1973 Ko van Dijk
De man, het beest, de deugd Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneel, Stichting Nieuw Rotterdams 18 november 1973
De man, het beest, de deugd Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Nieuw Rotterdams Toneel 18 november 1973
Op zoek naar jezelf Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1974/1975 23 november 1974 Pierre Laroche
De pijn om zo te leven Auteur (schrijver libretto, scenario) Blauwe Zaal Produkties 1983/1984 9 maart 1984
Pijn om zo te leven Auteur (schrijver libretto, scenario) Carol Linssen & Christine Ewert 1983/1984 9 maart 1984
Ik droomde (misschien...) Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 1984/1985 14 december 1984 Mark Timmer
Zes personages op zoek naar een auteur Auteur (schrijver libretto, scenario) Arca 1985/1986 1 oktober 1985 Pol Dehert
De naakten kleden Auteur (schrijver libretto, scenario) Art & Pro 1985/1986 19 oktober 1985 Frans Strijards
Zes personages op zoek naar een schrijver Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Trezoor 1985/1986 30 januari 1986 Rosemaria Rinaldi
Wie niet wondert, die waait weg Auteur (schrijver libretto, scenario) Uitvoering, Werk in 1 april 1986 Roeli Walraven
Wie niet wondert, die waait weg Auteur (schrijver libretto, scenario) Werk in Uitvoering 1985/1986 1 april 1986 Roeli Walraven
Dämmerung Auteur (schrijver libretto, scenario) Jet Remmerts de Vries 1986/1987 10 maart 1987 Ruud Westerkamp
Hendrik IV Auteur (schrijver libretto, scenario) Groep Gertrud-D 1987/1988 17 december 1987 Trudy Derksen
De man met de bloem in de mond Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theaterunie 1989/1990 26 april 1990 Peter H. Propstra
De andere zoon Auteur (schrijver libretto, scenario) Luigi Pirandello Festival 1990/1991 14 december 1990 Annemarie Prins
Bellavita Auteur (schrijver libretto, scenario) Luigi Pirandello Festival 1990/1991 14 december 1990 Ruurd van Wijk
Limoenen uit Sicilië Auteur (schrijver libretto, scenario) Luigi Pirandello Festival 1990/1991 14 december 1990 Peter Pluymaekers, Sarien Zijlstra
Bij de uitgang Auteur (schrijver libretto, scenario) Luigi Pirandello Festival 1990/1991 14 december 1990 Willem van de Sande Bakhuyzen
Zo is het, of lijkt het zo Auteur (schrijver libretto, scenario) Luigi Pirandello Festival 1990/1991 14 december 1990 Hilje Thiescheffer
De duimschroef Auteur (schrijver libretto, scenario) Luigi Pirandello Festival 1990/1991 14 december 1990 Marcelle Meuleman, Marijse Pel
De andere zoon Auteur (schrijver libretto, scenario) Luigi Pirandello Festival 1990/1991 20 december 1990 Paul Vermeulen Windsant
Zes personages op zoek naar een schrijver Auteur (schrijver libretto, scenario) Ro Theater 1990/1991 2 maart 1991 Marco Sciaccaluga
Seis personaazjes om in skriuwer út Auteur (schrijver libretto, scenario) Fryske Toaniel Stifting Tryater 1991/1992 2 april 1992 Peter te Nuyl
Groeten uit Hotel Halfweg Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theaterwerkplaats Limburg Het Kruis van Bourgondië 1992/1993 8 mei 1993 Richard den Dulk
De man met de bloem in de mond Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theatergroep De Verwarring 1993/1994 10 december 1993 Marjolein Baars
La volupté de l'honneur Auteur (schrijver libretto, scenario) Théâtre Hébertot 1994/1995 10 november 1994 Jean-Luc Boutte
Hendrik IV Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Zuidpool 1995/1996 29 oktober 1995 Rik Hancké
Araucaria araucana Auteur (schrijver libretto, scenario) Podium voor theater en dans De Vorst 1996/1997 9 oktober 1996 Carla Bakker
Cosi e' (se vi pare) Auteur (schrijver libretto, scenario) Gruppo Teatrale Italiano d'Olanda 1996/1997 4 februari 1997 Sergio Benetti
Elckerlyc 2000 Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1997/1998 10 september 1997 Carol Linssen
Zes personages op zoek Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 1997/1998 9 april 1998 Gerardjan Rijnders
Liola Auteur (schrijver libretto, scenario) Hogeschool voor de Kunsten Utrecht 1997/1998 21 juni 1998 Alize Zandwijk
Wendingen Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1999/2000 28 januari 2000
De man met de bloem in de mond Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 2004/2005 17 september 2004
Les grelots du fou Auteur (schrijver libretto, scenario) La Comédie Française 2005/2006 17 maart 2006 Claude Stratz
Ik is een ander en de orde op zaken Auteur (schrijver libretto, scenario) TG Haan 2010/2011 3 september 2010
Hendrik IV Auteur (schrijver libretto, scenario) Bellevue Producties 2020/2021 17 juni 2021 Matthijs IJgosse
Luigi Pirandello

Thematiek

Pirandello’s werk wordt gerekend tot de stroming van het modernisme, een stroming die in Italië haar hoogtepunt kende tussen 1915 en 1930, roerige jaren van grote technologische en wetenschappelijke vooruitgang, maar ook van oorlog. In het modernisme staat de worsteling met die veranderende maatschappij centraal, waarbij oude zekerheden verdwijnen. Een centraal thema, zo niet het hoofdthema, van Pirandello’s werk, is dan ook de identiteitscrisis van zijn personages, die zich bewust zijn van de tijdgeest en die op zoek zijn naar wíe ze zijn, en die daarbij vaak meerdere persoonlijkheden hebben – uit meerdere ‘ikken’ bestaan. Het leidt vaak tot negatieve resultaten: de personages verliezen zich en raken terecht in een leefsituatie van onoplosbare tegenstellingen die levensgeluk en sereniteit tegenwerken. Zoals Pirandello zelf in een brief beschrijft, bestaat hij uit een ‘grote ik’ die sociaal is, en een gesloten ‘kleine ik’. Beide identiteiten staan op gespannen voet met elkaar, en de eerste ‘ik’ is een masker om zich achter te kunnen verbergen. Eenieder zit gevangen in zijn pogingen een werkelijkheid voor zichzelf en anderen te scheppen. Het van een masker voorzien van de waarheid is een zeer belangrijk thema. Zo maakt Pirandello een onderscheid tussen ‘vita’ (het leven – de gebeurtenissen) en ‘forma’, de manier waarop de gebeurtenissen zich manifesteren. Het leven en de vorm komen bijna nooit overeen. De spanning tussen ‘vita’ en ‘forma’ is dan ook een centraal thema in Pirandello’s werk. Zijn werk heeft Siciliaanse invloeden: veel van zijn werk speelt zich op het eiland af en de typisch Siciliaanse thematiek van de familiewaarden en het familiedrama speelt een belangrijke rol. Een belangrijk motief in zijn werk is humor. Humor is een manier om jezelf beter te leren kennen: volgens Pirandello heeft de humor twee kanten. De eerste is de spontane lach, die verschijnt als je met een komische situatie geconfronteerd wordt. De tweede kant is het vervolg: een bewustzijn van het leed achter de lach. Zo beschrijft hij een oudere vrouw die overdreven opgemaakt is, wat een lach opwekt. Maar daarna wordt het personage zich ervan bewust dat die vrouw die make-up misschien wel als masker gebruikt tegen de ouderdom, of om een eventuele jonge minnaar tevreden te stellen.

Werken

Toneel

Eén van de bekendste, en belangrijkste werken van Pirandello is de Sei personaggi in cerca d'autore ("Zes personages op zoek naar een auteur") geweest. In 1921 is in Rome het stuk voor het eerst opgevoerd, waar het niet gelijk gewaardeerd werd, maar naarmate de jaren verstreken is er veel bewondering ontstaan voor het vernieuwende toneelstuk.

Het werk "Enrico IV" ("Hendrik IV") dat in 1922 in twee weken tijd geschreven werd, stelt het vernuft van Pirandello meer dan tentoon. Helaas, door de gelijkheid van naam met een werk van de Engelse Bard, (Henry IV), geniet dit werk niet de bekendheid die het verdient. De complexiteit van de hoofdrol in dit stuk, maakt deze een grote uitdaging voor spelers, maar zorgt er ook voor dat het stuk slechts sporadisch opgevoerd wordt.

Bibliografie

  • 1902 - Il turno (Ieder zijn beurt, ISBN 9069761696)
  • 1904 - Il fu Mattia Pascal (Wijlen Mattia Pascal, ISBN 9021478277)
  • 1919 - Il Gioco delle Parti
  • 1921 - Sei personaggi in cerca d'autore, commedia da fare (Zes personages op zoek naar een auteur)
  • 1923 - In silenzio (In stilte, ISBN 9071127141)
  • 1923 - La Vita che ti Diedi
  • 1925 - Quaderni di Serafino Gubbio, operatore (Dagboek van Serafino Gubbio, cameraman, ISBN 9021478269)
  • 1926 - Il vecchio Dio (De oude God, ISBN 9071127346)
  • 1926 - Uno, nessuno e centomilla (Iemand, niemand en honderdduizend, ISBN 9047102312)
  • 1928 - Lazzaro

Bronnen