Karl Guttmann
.jpg)
Foto: Marcel Antonisse / Anefo; 1983.
| Naam | Karl Guttmann |
|---|---|
| Geboortedatum | 30 juli 1913 |
| Geboorteplaats | Bielitz, Silezië |
| Overlijdensdatum | 6 januari 1995 |
| Overlijdensplaats | Amsterdam |
| Beroep | Regisseur, Theaterdirecteur, Dramaturg |
| Discipline | Toneel |
| Externe databases: | |
| IMDb | |
| VIAF | |
| (LD) | Wikidata |
| Info | Waarde uit Wikidata |
|---|---|
| Titel: | Karl Guttmann (Q3144036) |
| Beschrijving: | Nederlands toneelregisseur (1913-1995) |
| Afbeelding: | Karl Guttmann (1983).jpg |
| Wikimedia Commons: | Niet beschikbaar |
| Geboortedatum: | 30 jul 1913 |
| Geboorteplaats: | |
| Overlijdensdatum: | 6 jan 1995 |
| Overlijdensplaats: | Amsterdam |
| Wikimedia Commons: | Niet beschikbaar |
| Beroep(en) - WD: | Q3387717; |
| Beroep(en) - TE: | Onbekend; |
| VIAF id: | 285960909 |
| RKD artist id: | Onbekend |
| IMDB artist id: | nm0349752 |
Biografie
Karl Guttmann (1913-1995) was een Nederlands toneelleider, regisseur, dramaturg acteur en theaterdirecteur van Oostenrijkse afkomst, geboren in Bielitz, in het toenmalige Oostenrijks Silezië, thans Polen. Na het gymnasium studeerde hij in Wenen aan de Hochschule für Welthandel en later aan het Reinhardt Seminar. Hij was Regisseur, dramaturg en theaterdirecteur.
Guttmann debuteerde op 9 mei 1935 in Front Page, onder regie van Otto Preminger. Zijn eerste engagementen waren in Wenen bij het Theater in der Josephstadt en het Stedelijk Theater te Bielitz. In 1936 debuteerde hij als regisseur in Wenen. Na veel omzwervingen in de Tweede Wereldoorlog kwam hij in 1942 in Tel Aviv aan, waar hij een der oprichters van het Teatron Kameri werd (hij was werkzaam als acteur, regisseur, dramaturg en maakte deel uit van de zakelijke leiding), waarvan hij in september 1994 het vijftigjarig jubileum meevierde.
Na zijn huwelijk in 1949 met de Nederlandse toneelschrijfster en journaliste Luisa Treves kwam hij in 1950 naar Nederland en kreeg (als eerste in Nederland) een aanstelling als dramaturg, bij de Haagse Comedie onder directie van Cees Laseur en Paul Steenbergen. Hij bleef er tot 1956 en regisseerde Maria Stuart van Schiller, Er komt geen oorlog om Troje van Giraudoux en Requiem voor een non van Faulkner. In 1957 werd hij tot Nederlander genaturaliseerd. Hij regisseerde Het dagboek van Anne Frank bij Toneelgroep Theater onder directie van Rob de Vries; de Europese première vond plaats op 27 november 1956 in Amsterdam, in aanwezigheid van koningin Juliana. Het stuk kwam onder Guttmanns regie ook tot stand in Wenen, Frankfurt en Keulen.
In die periode deed Guttmann veel regies in het buitenland, met name bij het Theater in der Josefstadt in Wenen, waar hij onder andere "Maria Stuart" en "Don Carlos" van Schiller, Twee op de wip van Gibson en Hendrik IV van Pirandello regisseerde en vele stukken van het moderne repertoire. In 1958 was hij dramatrug bij het Rotterdams Toneel en sinds 1961 directeur van het Ensemble.
Naast een periode als hoofd van de afdeling Theater van de Hochschule für Musik und Darstellende Kunst in Stuttgart, het optreden als regisseur in Duitsland en zijn spel als acteur in de tv-film Alma Mater van Meichsner en Hädrich werd Guttmann in het seizoen 1971-1972, toen hij, na regies van De prijs van Miller en De eenzame weg van Schnitzler tot directeur in Rotterdam was benoemd, getroffen door een hartaanval. Na enkele jaren van gedwongen nietsdoen richtte hij samen met zijn vrouw Accolade Producties BV op. Hij maakte sindsdien naam als vrije producent van eigentijdse toneelstukken van hoog gehalte: De dag waarop de paus gekidnapt werd van Bethencourt (in 1992 volgde zijn regie van dit stuk in Bielsko-Biala, het vroegere Bielitz), Niet bereikbaar van Gray, Een gelukkige hand van Coburn, Het vege lijf van Saunders, Wie z'n leven is het nou eigenlijk? van Clark, Vader zaliger van Leonard, Rita en de voetreis naar Rome van Russell en Geboren in Blijdorp van Nichols. Naast beide laatste stukken regisseerde Guttmann in 1982 in het Theater in der Josefstadt in Wenen The Lady's Not for Burning van Fry, The Gin Game (Een gelukkige hand) - in Coburns woonplaats in Dallas - en Die Besteigung des Fudschijama van Dschingis Aitmatow in het Schauspielhaus Zürich.
De opvoeringen van Karl Guttmann werden gekenmerkt door een grote loyaliteit aan de schrijver en een diepgravende behandeling van de tekst, waardoor deze steeds zonneklaar werd (men herinnere zich zijn regie van Mooi weer vandaag bij de Haagse Comedie). Hij beschikte over een grote muzikaliteit in zijn behandeling van het dramaturgisch oeuvre en was een behoedzaam begeleider van de acteur, die deze tot echte creatie bracht. Karl Guttmann sprak acht talen, in vijf daarvan heeft hij geacteerd. Professor Karl Guttmann was Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Hij is 81 jaar geworden.
- Dit in memoriam werd geschreven door Luisa Treves. Luisa Treves was de echtgenote van Karl Guttmann. Zij nam het initiatief tot het uitgeven van het Theaterjaarboek. Zij bleef het jaarboek twintig jaargangen verzorgen tot 1970, toen het werd overgenomen door het Nederlands Theater Instituut, later Theater Instituut Nederland.
Theater CV
Karl Guttmann heeft bijgedragen aan 41 productie(s).
Karl Guttmann heeft gewerkt in de volgende functies:
- Regie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Vertaling - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Persoon - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Karl Guttmann heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
Bronnen
- Productiedatabase
- Theaterjaarboek 1970.
- Joh. M. Coffeng, Lexicon van Nederlandse tonelisten. Amsterdam 1965.