Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Gijsbreght van Aemstel - Joost van den Vondel

(Aantal:0)
Gijsbreght van Aemstel 97433.jpg


v.l.n.r. Rob Goedhart, André van den Heuvel, Johan Schmitz, Ellen Vogel. Foto: Lemaire en Wennink, 1957. Collectie TIN.

TitelGijsbreght van Aemstel
AuteurJoost van den Vondel
DisciplineToneel
Gepubliceerd op1637
Wereldpremière op3 januari 1638
Wereldpremière teAmsterdam
Bekijk alleop deze pagina!

Synopsis

Gijsbreght van Aemstel handelt over de verwoesting van het middeleeuwse Amsterdam. Het stuk eindigt echter met de belofte – uitgesproken door de engel Rafael – dat de stad in de zeventiende eeuw uit haar as zal herrijzen en zal uitgroeien tot de machtigste en rijkste stad van de wereld.

Achtergrond

Affiche Gijsbreght van Aemstel - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1918-01-01.jpg

Gijsbreght van Aemstel (1637) is het beroemdste toneelstuk uit de Nederlandse theatergeschiedenis en werd geschreven door Joost van den Vondel (1587 - 1679).

Voorbeeld voor Vondel was De Aeneis van Vergilius. de titelheld Gijsbreght was Aeneas, Amsterdam was Troje en Rome in één. Vondel schreef zijn stuk, waarin ook een groot aantal gezongen gedeelten zat, speciaal voor de opening van de allereerste Nederlandse schouwburg, die van Amsterdam. Het stuk werd al snel ieder jaar rond oud en nieuw op het repertoire genomen, veelal samen met De bruiloft van Kloris en Roosje als naspel. Alhoewel er in de jaren zestig van de vorige eeuw aan die traditie een einde kwam, is de Gijsbreght met afstand het meest gespeelde stuk uit de Nederlandse theatergeschiedenis.

Overzichten

Overzicht voorstellingen die op dit werk zijn gebaseerd:

Titel Producent Premièreseizoen Regisseur Premièrelocatie
Gysbrecht van Aemstel Amsterdam Stadsschouwburg 1827/1828 Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Het eerste en het derde bedrijf van Gijsbrecht van Aemstel Amsterdam Stadsschouwburg 1838/1839 Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Gysbrecht van Aemstel Gezelschap J. Ed de Vries 1859/1860 Frascati, Amsterdam
Gysbrecht van Aemstel Roobol en Tjasink 1859-1862 1860/1861 Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Gijsbreght van Aemstel Gezelschap J. Ed de Vries 1861/1862 Jan Eduard de Vries Rotterdamsche Schouwburg (1774-1887), Rotterdam
Gijsbrecht van Aemstel Albregt & Van Ollefen 1867/1868 Rotterdamsche Schouwburg (1774-1887), Rotterdam
Gysbrecht van Aemstel Roobol & Tjasink 1868-1870 1869/1870
Gysbrecht van Aemstel Gezelschap Tjasink 1870/1871 Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Gysbrecht van Aemstel Vereenigde Tooneelisten van de Stadsschouwburg o.l.v. Stumpff en Veltman 1872/1873 Grand Théâtre, Amsterdam
Gijsbregt van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1876/1877 Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
Gijsbreght van Aemstel of De ondergangk van zijne stadt en zijne ballingschap Moor en Veltman Van Ollefen 1879/1880 Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Gysbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1881/1882 Grand Théâtre, Amsterdam
Gysbrecht van Aemstel Moor en Veltman Van Ollefen 1881/1882 Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Gysbrecht van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1891/1892 Paleis voor Volksvlijt, Amsterdam
Gijsbrecht, 2de rey Gezelschap van Tivoli Schouwburg 1892/1893 Stichting Kunstkring Diligentia, 's-Gravenhage
Gysbreght van Aemstel, slotscène Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1894/1895 Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1894/1895 Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1897/1898 Willem Petrus de Leur Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbregcht van Aemstel Gezelschap Stoel en Spree 1900/1901 Marius Spree Plantage Schouwburg, Amsterdam
Gijsbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1903/1904
Gijsbreght van Aemstel N.V. Het Tooneel 1912/1913 Willem Royaards Paleis voor Volksvlijt, Amsterdam
Gysbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1913/1914 Hermann Schwab Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1917/1918 Eduard Verkade Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Verhaal van den bode (Gijsbrecht) Jan Musch 1918/1919 Stadsschouwburg, Haarlem
Gijsbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1920/1921 Willem Royaards Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbrecht van Aemstel Vereenigd Tooneel 1924/1925 Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel Vereenigd Tooneel 1929/1930 Eduard Verkade
Gysbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1930/1931 Louis Saalborn Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1931/1932 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1931/1932 Willem Royaards, Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1931/1932 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel Het Schouwtooneel 1932/1933 Jan Musch Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel N.V. Amsterdamsche Tooneelvereeniging (1932-1938) 1933/1934 August Defresne Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel N.V. Amsterdamsche Tooneelvereeniging (1932-1938) 1937/1938 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel N.V. Het Nederlandsch Tooneel 1937/1938 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Het Hollandsch Tooneel 1937/1938 Theater Bellevue, Amsterdam
Vijfde bedrijf uit Gijsbrecht van Aemstel Amsterdam Stadsschouwburg 1938/1939 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel, d'ondergang van zijn stad en zijn ballingschap N.V. Het Nederlandsch Tooneel 1939/1940 Louis Saalborn Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel N.V. Het Nederlandsch Tooneel 1939/1940 Louis Saalborn Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel Vereenigd Tooneel 1940/1941 Louis Saalborn Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1941/1942 Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1942/1943 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969) Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969) Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1944/1945 Ben Royaards Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Stichting Amsterdamsch-Rotterdamsch Tooneelgezelschap 1945/1946 Eduard Veterman Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1946/1947 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1947/1948 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1948/1949 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1949/1950 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1950/1951 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1951/1952 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1952/1953 Albert van Dalsum Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1953/1954 Johan de Meester jr. Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1954/1955 Johan de Meester jr. Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1955/1956 Johan de Meester jr. Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1956/1957 Johan de Meester jr. Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1957/1958 Johan de Meester jr. Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1958/1959 Johan de Meester jr. Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1959/1960 Johan de Meester jr. Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1960/1961 Johan de Meester jr. Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1961/1962 Han Bentz van den Berg Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1962/1963 Han Bentz van den Berg Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1963/1964 Han Bentz van den Berg Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1964/1965 Han Bentz van den Berg Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1965/1966 Han Bentz van den Berg Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1966/1967 Henk Rigters Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel De Nederlandse Comedie 1967/1968 Henk Rigters Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging 1973/1974 Carel Briels Op locatie
Gijsbrecht van Aemstel Publiekstheater 1974/1975 Bob Logger, René Lobo Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gysbreght van Aemstel Stichting De Gijsbreght van Aemstel op Nieuwjaarsdag 1980/1981 Carel Briels Op locatie
Gijsbrecht van Aemstel Gezelschap Carel Briels 1982/1983 Stadsschouwburg, Haarlem
Gijsbrecht van Amstel Krochttheater 1987/1988 Erik-Ward Geerlings Theater Lantaren / Venster, Rotterdam
Gijsbrecht van Aemstel Het Nationale Toneel 1988/1989 Hans Croiset Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
De Gijsbreght Toneelgroep Amsterdam 1990/1991 Rieks Swarte Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbrecht Stadsschouwburg Amsterdam 1994/1995 Margrith Vrenegoor Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Theater Nomade 2002/2003 Ab Gietelink Op locatie
Gijsbreght van Aemstel Theater Instituut Nederland 2006/2007 Op locatie
Gijsbrecht Anti-Global Theater Nomade 2008/2009 Ab Gietelink Op locatie
Gijsbrecht Unieke Zaken 2008/2009 Martin Hofstra TAQA Theater De Vest, Alkmaar
Gijsbreght van Aemstel De Warme Winkel 2009/2010 Vincent Rietveld Het Concertgebouw, Amsterdam
Gijsbrecht van Amstel Het Toneel Speelt 2011/2012 Jaap Spijkers Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Gijsbreght van Aemstel Theater Kwast 2017/2018 Imre Besanger Op locatie
Gijsbreght van Aemstel Theater Kwast 2018/2019 Imre Besanger Op locatie
Gijsbreght van Aemstel Theater Kwast 2019/2020 Imre Besanger Op locatie


Zie verder

Voor een interessante verhandeling omtrent de theatervormgeving van dit beroemde toneelstuk over de jaren 1638 t/m 1988, zie deze scriptie van Marije de Nood.