Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
| Naam | Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage |
|---|---|
| Eerdere naam | Koninklijke Hollandsche Schouwburg, 's-Gravenhage, Théâtre Royal Français de la Haye, 's-Gravenhage, Stadsschouwburg, 's-Gravenhage |
| Latere naam | Het Nationale Theater, Den Haag |
| Plaats | Den Haag |
| Type | Theatergebouw |
| Thema | Toneel |
| Monumentstatus | Rijksmonument |
| Monumentnummer | 17646 |
| Architect | Pieter de Swart |
| Bouwjaar | 1766 |
| Openingsdatum | 30 april 1804 |
| Gesloten | Nee |
| Wikidata ID (Q-nummer) | Q2040000 |
| Website |
| Info | Waarde |
|---|---|
| Afbeelding | Koninklijke Schouwburg Den Haag.jpg |
| Postcode: | 2511 CW |
| Openingsdatum: | 1804 |
| Op de kaart: | Ga naar kaart... |
| Wikimedia Commons: | Galerie (Wikimedia Commons) |
| Gelegen in: | The Hague (Q36600) |
Bekijk deze en meer informatie op de website van Wikidata, of lees de pagina Koninklijke Schouwburg op Wikipedia.
Inhoud
- Informatie
- De namen van de Koninklijke Schouwburg
- Geschiedenis
- Premières
- Achterdoeken van B.J. van Hove
- Bronnen
Informatie
Midden in Den Haag, in het bruisende centrum van de stad staat één van de toonaangevende schouwburgen van Nederland. Een zeer modern theater in een klassiek huis. Met achter de ronde gevel uit 1766 twee intieme zalen (te weten de Grote Zaal en het Paradijs) en een aantal prachtige klassieke foyers.
De Studio's in het achtergebouw (sedert 2007) worden incidenteel ook voor voorstellingen gebruikt.
De Koninklijke Schouwburg, het Nationale Toneel, NTjong en Theater aan het Spui zijn vanaf 1 januari 2017 samen gegaan als Het Nationale Theater.
De namen van de Koninklijke Schouwburg
Achtereenvolgens gebruikt als:
- (Nieuwe) Haagsche Schouwburg (1804-?)
- In de jaren van Koning Lodewijk Napoleon (1806-1810): Koninklijke (Fransche) Comédie-Zaal
- Verwarrend is de naam Nederduitsche Schouwburg (zonder het predicaat Koninklijke ervoor). Aanvankelijk bestemd voor een locatie in de Assendelftstraat is vanaf 1807 deze term ook in gebruik voor het gebouw aan het Voorhout: Nederduitsche Schouwburg in de Fransche Comédie-Zaal
- Als Koning Lodewijk Napoleon verdwenen is wordt weer de term Haagsche Schouwburg gebruikt en geeft de vermelding Spectacle Français à La Haye de Franstalige voorstellingen aan zonder daaraan de aanduiding Haagse Schouwburg toe te voegen. De bezoekers daarvan zullen geen nadere aanduiding nodig gehad hebben.
- Gedurende de periode 1811-1817 is op het zoekwoord Schouwburg' of Théâtre in de kranten, uitgegeven in 's-Gravenhage niets te vinden.
Voor deze locaties zijn vooralsnog geen voorstellingen geregistreerd in de Theaterencyclopedie
- Tussen 17 oktober 1818 en 23 juni 1850 wordt zowel voor het theatergebouw als soms voor de Nederlandstalige bespeler ervan de naam Koninklijke Nederduitsche Schouwburg gebruikt. Zie hiervoor Delpher Krantenarchief. Voor gebruik in de Theaterencyclopedie waren voor de bespelende gezelschappen tot dusverre nog steeds (ook) beter onderscheidende namen te vinden. Voor het aangeven van de locatie is in de Theaterencyclopedie gekozen voor de bekende namen Koninklijke Hollandsche Schouwburg en Théâtre Royal Français de la Haye, 's-Gravenhage .
Toen de naam Koninklijke Nederduitsche Schouwburg niet meer in gebruik was, -waren uitsluitend twee namen voor het theatergebouw in gebruik: één voor de Franstalige voorstellingen (met name opera) en één voor de Nederlandstalige voorstellingen (met name toneel):
Na de renovatie van 1 april 1912 tot en met 30 september 1914:
- De Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage (20ste en 21ste eeuw)
Alleen voor de franstalige operavoorstellingen werd tot 1919 nog aanduiding Théâtre Royal Français de la Haye, 's-Gravenhage gebruikt.
Vervolgens is alleen in de bezettingsjaren de naam van de Schouwburg tijdelijk anders geweest:
De voorstelling op woensdag 7 augustus 1940 vond volgens de uitgaansagenda's van de Haagse pers nog in de De Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage plaats.
Vanaf donderdag 8 augustus 1940 is de naam van het theater gewijzigd in
Het Deutsches Theater in den Niederlanden (eerste première 19 november 1942 -laatste première 18 juni 1944) is in de genoemde periode de dominante bespeler van de Stadsschouwburg in de advertenties van de Deutsche Zeitung in den Niederlanden ook wel aangeduid als Stadtschauburg. Voor Nederlandse gezelschappen is dan nog slechts bij uitzondering een avond beschikbaar.
Vanaf de bevrijding (5 mei 1945) is de naam weer :
Geschiedenis
Na jarenlange leegstand werd het onvoltooide paleis van Karel van Nassau Weilburg in 1802 voor 99 jaar verhuurd aan een comité van aanzienlijke Hagenaars dat het wilde gebruiken als schouwburg. Om het geld daarvoor bij elkaar te krijgen verkocht het comité aandelen ter waarde van twee zetels in de theaterzaal, ten bedrage van 500 gulden. Toen de gemeente in 1830 de Schouwburg overnam, vervielen deze privileges, maar de afspraak dat het gebouw 99 jaar schouwburg zou blijven bleef gehandhaafd. Op 13 april 1841 kocht koning Willem II de Schouwburg, om deze vanwege de hoge kosten in 1853 weer – en nu definitief – aan de gemeente over te doen.
Bij de verbouwing van de zaal in 1863 werden in een medaillon midden op de prosceniumboog de letters SPQH aangebracht, die staan voor ‘Senatus Populusque Hagenensis’: het Bestuur en het Volk van Den Haag.
De Schouwburg kreeg het predicaat ‘Koninklijk’ al van Lodewijk Napoleon, maar pas in de twintigste eeuw werd hij steevast met deze titel aangeduid.
Links: De Koninklijke Schouwburg, steendruk ca. 1830. Rechts: Achterdoek voor Les Martyrs, opera in 4 bedrijven van Donizetti, première 13 maart 1841 in de Koninklijke Schouwburg. Stadsgezicht te Rome, geschilderd door Bartholomeus Johannes van Hove.
De Schouwburg is bij vrijwel elke verbouwing van interieur veranderd. De foyers zijn verschillende keren van naam en uiterlijk veranderd en ook de zaal is meermalen van kleur en sfeer gewisseld. Bij de laatste verandering van de zaal is de gouden lijst om het toneel verwijderd om de opening te vergroten. De koepel van de zaal bleef echter intact evenals de meer dan duizend kilo wegende kroonluchter.
De Schouwburgquaestie
In 1904 kon de Schouwburg het honderd-jarig bestaan vieren maar het gebouw verkeerde in dusdanig deplorabele toestand dat de brandweer al enige malen had aangedrongen op sluiting. De discussie over het sluiten of renoveren van de Schouwburg staat bekend als de "Schouwburgquaestie". Op zondagmiddag 31 maart 1912 gaf Willem Royaards met de N.V. Het Tooneel nog een matinée, diezelfde avond werd een Spectacle Coupé gegeven (collage van hoogtepunten uit het hiermee af te sluiten seizoen) van het Théâtre Royal Français de la Haye. Maandagmiddag 1 april werkten veel bekende acteurs mee aan de laatste middag, aangeboden door het Comité tot behoud van Stedeschoon en Natuurmonumenten ter herdenking van het feit der definitieve sluiting (en afbraak) van het gebouw.
Na veel protesten en discussie werd echter toch tot herstel en renovatie van het bestaande gebouw besloten.
De heropening van het gerenoveerde gebouw op vond plaats op 1 oktober 1914 met een Soirée ten bate van het Haagsch Steuncomité[1]
Op 2 oktober 1914 de eerste avond voor abonnementhouders met Madame Sans-Gêne (geen première) door de Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel
De Fransche Opera zou op 15 oktober 1914 weer van start gaan.
Grote verbouwing 2006-2007
De nieuwbouw in 2006-2007 van het achtergebouw voor Het Nationale Toneel omvat repetitiezalen, kantoren en werkplaatsen. Beide zalen, waaronder de Guido de Moor-(midden)zaal, worden ook gebruikt voor vlakke vloervoorstellingen. De uitbreiding is op de plaats gekomen van de eerdere ruimten voor Het Nationale Toneel en de ambtswoning van de directeur van de Schouwburg, die respectievelijk waren gelegen op Schouwburgstraat 8 en 6. Tussen de nieuwbouw voor Het Nationale Toneel is een loopbrug naar De Koninklijke Schouwburg.
Sinds 1 januari 2017 valt de schouwburg onder Het Nationale Theater een fusieverband met Het Nationale Toneel, Theater aan het Spui en NTjong.
Premières
Premières Koninklijke Schouwburg (1912-heden, m.u.v. WOII)
Een chronologisch en daaronder een link naar een alfabetisch overzicht van de voorstellingen, die in de Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage in première zijn gegaan:
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
Premières Stadsschouwburg (WOII)
Vanaf 8 augustus 1940 mag de naam Koninklijke Schouwburg op last van de bezetter niet meer gebruikt worden en verandert de naam van het theater in Stadsschouwburg, 's-Gravenhage. Onmiddellijk na de Bevrijding werd de naam Koninklijke Schouwburg weer in gebruik genomen.
Hieronder volgt een chronologisch overzicht van de voorstellingen, die in Stadsschouwburg, 's-Gravenhage in première zijn gegaan:
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
Premières Koninklijke Hollandsche Schouwburg (19e eeuw-1912, Nederlandstalig)
In de negentiende eeuw (en ook in de twintigste tot de renovatie 1912-1914) droeg het gebouw voor Nederlandstalige voorstellingen de naam Koninklijke Hollandsche Schouwburg, 's-Gravenhage. Hieronder volgt een chronologisch overzicht van de voorstellingen die in dit gebouw in première zijn gegaan, op het moment dat het deze naam droeg.
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
Premières Théâtre Royal Français de la Haye (19e eeuw-1918, Franstalig)
In de negentiende eeuw (en ook in de twintigste tot de stopzetting van de Franstalige operavoorstellingen in het theater) droeg het gebouw de naam Théâtre Royal Français de la Haye, 's-Gravenhage. Hieronder volgt een chronologisch overzicht van de voorstellingen die in dit gebouw in première zijn gegaan, op het moment dat het deze naam droeg.
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
Achterdoeken van B.J. van Hove
Bartholomeus van Hove schilderde in de negentiende eeuw voor de Fransche Opera de decors. Enkele achterdoeken zijn nog bewaard. Lees hier voor: Achterdoeken B.J. van Hove.
Bronnen
- Productiedatabase
- Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw, geactualiseerd. Redactie Bob Logger, Eric Alexander, Menso Carpentier Alting, Nico van der Krogt, Nathalie Wevers. Theater Instituut Nederland, 2007
- ↑ https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000136858:mpeg21:p008 Haagsche Courant van 1914-09-25 in Delpher