Zeur Niet! Zaal 3a - De makers van de musicals
.png)
Klik op onderstaande links om naar één van de zalen te gaan.
- Zeur Niet! Hoofdpagina
- Zeur Niet! Zaal 1 - Introductie met hoogtepunten uit de musicalgeschiedenis
- Zeur Niet! Zaal 2 - Heerlijk duurt het langst
- Zeur Niet! Zaal 3a - De makers van de musicals
- Zeur Niet! Zaal 3b - En nu naar bed
- Zeur Niet! Zaal 3c - Wat een planeet
- Zeur Niet! Zaal 4 - Foxtrot
- Zeur Niet! Zaal 5 - Protest! - Onrust rondom Madam
- Zeur Niet! Zaal 6 - Madam
- Zeur Niet! Zaal 7a - De dader heeft het gedaan
- Zeur Niet! Zaal 7b - Ping ping
- Zeur Niet! Zaal 8 - De nalatenschap van Schmidt/Bannink
- Zeur Niet! Zaal 9 - Professionalisering van de musical
- Zeur Niet! Overzicht video-interviews
- Zeur Niet! Colofon
Zaal 3a - De makers van de musicals
‘Er bestaat in het theatervak een soort verliefdheid die niets te maken heeft met seks of erotiek en zelfs niet met persoonlijke vriendschap’, schrijft Annie aan het eind van haar carrière. ‘Het is de verliefdheid op elkaars werk en de magische verbondenheid van het samenwerken’. Een musical wordt nooit alleen gemaakt. Het is een complex creatief proces waarin verschillende disciplines samenkomen. Maak in deze zaal kennis met makers van toen en nu die over de kunst van hun vak vertellen.
Schrijver Annie, componist Harry, regisseur-choreograaf Paddy Stone en vormgever Jan Beutener vormen het kernteam achter de Schmidt/Bannink-musicals. Producent John de Crane regelt de zakelijke kant en verkoopt de voorstellingen aan de theaters. Bovendien moedigt hij de makers aan en zorgt ervoor dat alles in goede harmonie verloopt.
Soms komt het tot botsingen. John wil groots uitpakken, Annie houdt het liever klein. Zij bekommert zich om de verstaanbaarheid van haar teksten, terwijl Paddy wil dat de muziek dansbaar is. Harry komt vaak met een creatieve oplossing. Door de jaren heen leert Annie een wijze les: ‘dat de tekst niet heilig is en het geheel het moet doen’.
Foto: Milco Feijnenbuik
Foto: David Hup
Schrijven
Elke dag staat Annie om zes uur op om aan de tekst van haar musical te schrijven. Ze haalt de inspiratie uit het dagelijks leven en de mensen om zich heen. ‘Als je gewoon bij jezelf begint, dan wordt ’t vanzelf Hollands’, verklaart ze. ‘Gewone Nederlandse mensen met gewone Nederlandse probleempjes’. Ze is wars van abstracte, poëtische taal of ingewikkelde ideeën. Haar teksten moeten concreet genoeg zijn om moeiteloos de achterste rij van de theaterzaal te bereiken.
Annie worstelt soms met het schrijven. Ze heeft de deadlines nodig die John de Crane voor haar stelt. Zoals ze zelf zegt: ‘Ik moet met stokken geslagen worden om iets af te krijgen!’ Toch haalt ze haar deadlines niet altijd. Meermaals heeft ze bij de eerste lezing van een nieuwe musical slechts het halve script af. Tijdens de repetities wordt er nog veel geschrapt, geschaafd en bijgeschreven om zo toe te groeien naar hetgeen dat het beste werkt op de planken. Het maken van een musical is werk in uitvoering.
* Scripts van Badeloch. Annie loopt al jaren rond met het idee voor een musical naar Vondels toneelklassieker Gijsbreght van Aemstel. In 1974 schrijft ze een opzet met hoofdrollen voor onder anderen Conny Stuart, Willem Nijholt en Jasperina de Jong. Ze noemt haar musical Badeloch, naar een van de personages. Helaas ziet De Jong het plan niet zitten. Afgaande op Annies aanzetjes is Jenny Arean de nieuwe kandidaat voor de rol, maar de musical komt niet verder van de grond.
Componeren
Harry componeert de muziek bij alle musicalteksten van Annie. Zij noemt hem haar ‘muzikale verloofde’. ‘Als je Harry en mij in een kamer zet, moet je oppassen dat er geen liedje van komt’, zegt ze. Meestal werken ze los van elkaar, al bellen ze vaak. Harry’s telefoon staat naast zijn vleugel. Door de hoorn zingt hij soms de melodie voor. Harry’s uitdaging is Annies teksten zó op muziek te zetten dat ze perfect tot hun recht komen. Dat die teksten soms erg onregelmatig kunnen zijn, is voor Harry inspirerend.
Harry is een meester in alle mogelijke muziekstijlen: van bossa nova en polka tot jazz en rockmuziek, van Zuid-Amerikaanse invloeden tot Oost-Europees. Bij elke tekst hoort Harry onmiddellijk muziek. Hij houdt ervan om tegen te kleuren. ‘Met muziek onderstreep ik niet graag dat een rode roos rood is’, zegt Harry. Als Paddy Stone accenten in de muziek verlangt bij de grote productienummers, dan zorgt Harry daarvoor.
Produceren
John de Crane is de drijvende kracht achter de musicals. Samen met Gislebert Thierens, die tussen 1970 en 1981 zijn compagnon is, bestiert hij het Impresariaat John de Crane aan de Prinsengracht. John neemt Annie en Harry regelmatig mee naar Londen en New York om inspiratie op te doen. Dagelijks belt hij Annie om haar aan te moedigen. ‘Als ik niet een soort enthousiasme toon voor een idee of een tekst gooit ze het al in de prullenbak’, vertelt hij. ‘Ik wou dat ik me op de prullenbak van dat mens kon abonneren…’
Musicalproductie is Johns grote passie. Elsevier omschrijft hem in 1982 als de ‘aartsvader van de Nederlandse musical’. Met zijn activiteiten als impresario van onder meer cabaretier Wim Sonneveld en zanger Ramses Shaffy kan hij zijn passie bekostigen. In zijn verlangen naar het beste van het beste verliest hij regelmatig de begroting uit het oog. Niet zelden moet hij eigen geld in zijn producties steken. Hij ijvert jarenlang tevergeefs voor subsidie. Paddy Stone herinnert zich later: ‘Ik heb nergens ter wereld een producer ontmoet die zó van zijn vak hield’.
- Brief van John de Crane aan Carré-directeur over Stichting Musical in Nederland. In het najaar van 1974 verstuurt John brieven aan collega’s over zijn plannen voor een op te richten Stichting Musical in Nederland. Hij hoopt daarvoor subsidie te krijgen. Noch de plannen voor de stichting, noch zijn telefoontjes naar de Raad voor de Kunst hebben resultaat. Het zou nog tot 2009 duren voordat musicals structureel overheidssubsidie krijgen.
- Johan Kaartprijs. John produceert ook toneelstukken en cabaret. In 1978 ontvangt hij voor zijn productie van Neil Simons toneelstuk Een doos vol kruimels de Johan Kaart Prijs: een uiting van waardering voor uitzonderlijke prestaties op het gebied van theateramusement. Dat John kosten noch moeite spaart om in al zijn producties de hoogste kwaliteit te leveren, wordt door de jury aangemerkt als zijn grote verdienste.
Foto: David Hup
Foto: David Hup
Regie en choreografie
Voor zes van de zeven Schmidt/Bannink-musicals doet de Canadees Paddy Stone de regie en de choreografie. Hij staat bekend om zijn ijzeren discipline en wordt ook wel ‘de beul’ genoemd. Hij wil van de Nederlandse artiesten echte triple threats maken: ze moeten kunnen acteren, zingen én dansen op het hoogste niveau. Niet zelden barsten ze tijdens de repetitie in tranen uit.
Paddy is opgeleid als danser en heeft in musicals op Broadway en West End gespeeld. Die ervaring gebruikt hij in de Schmidt/Bannink-musicals. Hij voorziet die van het Broadway-gevoel: veel show en héél veel dans. Voor En nu naar bed komt hij met een acrobatieknummer op een reuzetrampoline. In Wat een planeet introduceert hij tapdans. Tot Annies ontzetting dreigt Paddy’s inbreng haar teksten soms te overschaduwen. Bij zo’n gelegenheid briest ze: ‘Ik hoop dat jouw ballètjes voor de radio komen, dan zien ze niks, zoals ze nú niks verstaan!’.
Vormgeving
Decor- en kostuumontwerper Jan Beutener is bij vrijwel alle musicals betrokken. Hij beschouwt theatervormgeving als een spel waarin je een geheel moet maken vanuit een groot aantal verschillende mogelijkheden. Kostuums en decors ziet hij als een abstracte omlijsting waarbinnen de acteurs de realistische elementen vormen.
Jan wil Nederlandse musicals maken in een eigen stijl en ontwerpt moderne decors met veel oog voor esthetiek. John de Crane houdt juist van Amerikaanse glitter en glamour. Hij ziet graag dat Jan de verzameling pailletten en rollen stof die hij op zijn zolder bewaart in de musicals verwerkt. Jan herinnert zich: ‘Onze besprekingen waren niet altijd even helder, want als we het dan eindelijk over zinnige dingen hadden, dan onderbrak-ie dat door met rollen fluweel binnen te komen. Het liep altijd uit de hand’. Zo ontstaat het nummer ‘Velours Troubadour’ in De dader heeft het gedaan, waarvoor Jan fluwelen kostuums ontwerpt.
Video-interviews
Met hedendaagse musicalmakers spraken we over hun visie op het werk dat ze doen, vanuit de verschillende functies. Het zijn allemaal makers die een bepaalde relatie hebben met het repertoire van Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink.
Schrijven
Paul van Ewijk over schrijven
Hoewel Paul van Ewijk vooral als regisseur werkzaam is, heeft hij ook verschillende musicals op zijn naam staan als auteur. In hoeverre laat hij zich inspireren door Annie M.G. Schmidt? En wat is voor hem belangrijk om van te voren te weten?
Dick van den Heuvel over schrijven
Dick van den Heuvel geldt als een van de snelste schrijvers binnen de Nederlandse musical. Tal van producties heeft hij op zijn naam staan, waaronder Was Getekend, Annie M.G. Schmidt (2017). Welke inspiratie haalt hij uit het werk van Annie M.G. Schmidt? En hoe pakt hij het schrijfproces aan?
Frank Sanders over schrijven
Frank Sanders en Jos Brink schreven samen een heel aantal musicals. Welke inspiratie haalde hij uit de bezoeken aan buitenlandse musicals? En welke thema's speelden een belangrijke rol in de musicals van hem en Jos Brink?
Componeren/arrangeren
Ad van Dijk over componeren/arrangeren
Ad van Dijk werkt al geruime tijd als componist en arrangeur binnen de Nederlandse musicalwereld. Voor Was Getekend, Annie M.G. Schmidt arrangeerde hij het bekende repertoire van Harry Bannink. Hoe gaat hij te werk als componist? En in hoeverre verschilt dat van het werken als arrangeur?
Produceren
Hans Cornelissen over produceren
Als musicalproducent brengt Hans Cornelissen, samen met compagnon Ruud de Graaf, jaarlijks internationale hits en nieuwe oorspronkelijk Nederlandse musicals naar de theaters. In 2015 produceerde hij een nieuwe versie van Heerlijk duurt het langst. Hoe ziet hij zijn eigen rol als producent? En hoe is het om eigen voorstellingen te ontwikkelen?
Joop van den Ende over produceren
Joop van den Ende produceerde in 1988 zijn eerste musical Barnum, en heeft sindsdien het musicalgenre in Nederland op vele manieren professioneler gemaakt. Wat was voor hem de reden om musicals te gaan produceren? En hoe omschrijft hij zichzelf als producent?
Frank Sanders over produceren
Frank Sanders en Jos Brink schreven hun eigen musicals, speelden erin mee, en waren ook de producenten. Frank Sanders blikt terug op de uitdagingen en de verantwoordelijkheden die daarbij kwamen kijken.
Albert Verlinde over produceren
Als producent brengt Albert Verlinde sinds 1999 musicals in de Nederlandse theaters. Naast eigen bewerkingen van internationale shows, heeft hij ook veel oorspronkelijk Nederlandse musicals geproduceerd. In 2017 maakte hij, samen met Joop van den Ende, de musical Was Getekend, Annie M.G. Schmidt. Hoe typeert hij zichzelf als producent? En waar moet een goede musical voor hem aan voldoen?
Regisseren
Paul van Ewijk over regisseren
Paul van Ewijk heeft al vele regies op zijn naam staan, waaronder de voorstelling Heerlijk duurt het langst uit 2015. Hoe pakt hij een nieuwe regie aan? En wat is voor hem als regisseur belangrijk?
Dick van den Heuvel over regisseren
Naast zijn werk als schrijver, is Dick van den Heuvel ook regelmatig als regisseur aan het werk. Hoe heilig is het script als hij zijn eigen voorstelling regisseert? En op welke manier komen zijn voorstellingen tot stand?
Vormgeven
Jan Beutener over vormgeven
Jan Beutener was als vormgever van het decor en/of kostuums betrokken bij bijna alle musicals van Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink. Wat was zijn signatuur?