Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
UploadenAfbeeldingDef.png
NaamWillem Wilmink
Volledige naamWillem Andries Wilmink
Geboortedatum25 oktober 1936
Geboorteplaats Enschede
Overlijdensdatum2 augustus 2003
Overlijdensplaats Enschede
BeroepAuteur, Dichter
DisciplineToneel
 Website
Externe databases:
DBNL
IMDb
VIAF

Willem Wilmink (1936-2003) was een Nederlands dichter, schrijver en zanger.

Wilmink werd in 1936 geboren in de Javastraat te Enschede in een socialistisch geëngageerd gezin. Zijn vader was procuratiehouder in de textiel. Na het behalen in 1954 van zijn eindexamen Gymnasium-α aan het Christelijk Lyceum in Almelo, ging hij Nederlands studeren aan de Universiteit van Amsterdam. Na zijn kandidaats studeerde hij ook Geschiedenis. Gedurende zijn studie schreef hij zijn eerste gedichten en cabaretteksten. Hij publiceerde in de "Almanak van de vereniging USA" en schreef teksten voor de studenten cabaretgroep "La Pie Qui Chante" (De zingende ekster). In 1960 in het laatste jaar van zijn studie werd hij leraar aan het Vossius Gymnasium te Amsterdam.

Van 1961 tot 1978 was hij universitair docent moderne letterkunde aan het Instituut voor Neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam. Wilmink had in zijn jeugd harmonicales gehad en trad tijdens de feestavonden van zijn vakgroep op met zijn trekharmonica en zong smartlappen of tekstbewerkingen van middeleeuwse liederen. Hij vertaalde onder meer de Beatrijs uit het Middelnederlands in het modern Nederlands. In 1988 promoveerde Wilmink aan de Katholieke Universiteit Brabant met een proefschrift over de poëzie van Hendrik de Vries. Hij was ook bekend als literair vertaler en bezorger van gedichten van Emily Dickinson en W.H. Auden. In samenwerking met neerlandici vertaalde hij het verhaal van de legendarische Ierse heilige Brandaan. Hij leverde in samenwerking met de neerlandicus W.P. Gerritsen ook vertalingen voor de bundel Lyrische lente, een bloemlezing van middeleeuwse poëzie. Een aantal beschouwingen over middeleeuwse literatuur bundelde hij onder de titel Mijn middeleeuwen. Ook schreef hij historische artikelen over kathedralen en de herkomst en geschiedenis van het Belgische bier.

Vanaf 1965 schreef Wilmink gedichten, essays, liedjes en proza voor de literaire tijdschriften "Tirade", "Maatstaf" en "De Revisor". Zijn literair debuut was in 1966 met de verhalenbundel Brief van een Verkademeisje. Van 1968 tot 1970 was hij de poëzierecensent voor het dagblad "De Tijd" en van 1971 tot 1977 redacteur van het tijdschrift "Spektator".

Samen met Hans Dorrestijn, Karel Eykman, Ries Moonen, Fetze Pijlman en Jan Riem vormde hij in 1970 een schrijversgroep die schreef voor televisieprogramma's als: De Stratemakeropzeeshow, Het Klokhuis, De Film van Ome Willem, Sesamstraat, J.J. De Bom voorheen De Kindervriend en Kinderen voor kinderen. Ook schreef hij vele liedjes voor musicals. In 1978 werd hij fulltime tekstschrijver en vestigde zich in Capelle aan den IJssel. Tot aan zijn dood schreef hij op een typemachine want hij wilde niet werken op een computer. Vanaf 1979 gaf hij ook enkele jaren één dag per week les aan de Academie voor Kleinkunst te Amsterdam.

Met zijn eigen begeleidingsgroep Quasimodo trad hij in de jaren '90 regelmatig op als zanger waarbij hij ook de accordeon bespeelde. Zijn liederen zijn ook door veel anderen vertolkt. Hieronder zijn Herman van Veen (Hilversum 3, De bom valt nooit), Wieteke van Dort (Arm Den Haag), Joost Prinsen (Frekie) en de cabaretgroep Don Quishocking (De Oude School). Veel van zijn teksten zijn door Harry Bannink en Frank Deiman op muziek gezet. Teksten van Willem Wilmink zijn gezongen door o.a. Herman van Veen, Martine Bijl, Joost Prinsen, Stichting Cabaret Don Quishocking en Adèle Bloemendaal.

Daarnaast trad Willem Wilmink een aantal jaren met een eigen programma op.


Willem Wilmink heeft bijgedragen aan 76 productie(s).

Willem Wilmink heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Willem Wilmink heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
De vrede Bewerking Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging 1966/1967 15 maart 1967 Rense Royaards
De oudjes Bewerking Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging 1967/1968 9 mei 1968 Rense Royaards
De bizarre ruiter Bewerking Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging 1967/1968 9 mei 1968 Rense Royaards
Riket met de kuif Bewerking Stichting Theaterinitiatief Venetië en Omstreken 1993/1994 30 maart 1994 Godfried Beumers
Lola Blau Vertaling Paljas Produkties VZW 1985/1986 25 april 1986 Jan Verbist
Orpheus in de onderwereld Vertaling Opera Forum 1990/1991 6 oktober 1990 Leonard Frank
Candide Vertaling Nationale Reisopera 1994/1995 24 september 1994 Dafydd Burne-Jones
Noach Vertaling Liesbeth List 1996/1997 28 september 1996 Liesbeth List
Beatrijs Vertaling Tine Ruysschaert 1996/1997 7 november 1996 Herman Verschelden
De wonderbaarlijke reis van Brandaan Vertaling Brandaan Producties 2000/2001 28 januari 2001 Niels Cotterink
L'histoire du soldat Vertaling Holland Wind Players 2002/2003 20 maart 2003
De nachtegaal Vertaling Holland Wind Players 2002/2003 20 maart 2003
In de schaduw van Brel Vertaling Amsterdams Kleinkunst Festival 2002/2003 21 maart 2003 Marcel Sijm
De burggravin van Vergi Vertaling Alberts & Alberts 2009/2010 11 januari 2010 Frederik de Groot
Candide Vertaling Nationale Reisopera 2010/2011 3 november 2010 Xander Straat
Kinderen en militairen half geld Auteur (schrijver libretto, scenario) Cabaretgroep Don Quishocking 1969/1970 1 oktober 1969
Dit kan er gebeuren Auteur (schrijver libretto, scenario) Herman van Veen 1970/1971 5 mei 1971
Kwartet voor twee Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1972/1973 23 december 1972 Willem Nijholt
Herman van Veen & de Contra Band Auteur (schrijver libretto, scenario) Herman van Veen 1972/1973 1 maart 1973
Zand in je badpak Auteur (schrijver libretto, scenario) Cabaretgroep Don Quishocking 1972/1973 4 april 1973
Beter zo dan andersom Auteur (schrijver libretto, scenario) Impresariaat Lumen BV 1973/1974 4 oktober 1973
Hoor de merel, ja ik luister Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Werkgroep Poëzie Hardop 1977/1978 3 oktober 1977
Achter de Schelde vrijen de helden Auteur (schrijver libretto, scenario) Miel Cools 1977/1978 14 oktober 1977
Potvoordrie gaat een potje buiten spelen Auteur (schrijver libretto, scenario) Kindercabaret Potvoordrie 1978/1979 11 oktober 1978 Hetty Heyting
Georgetterie Auteur (schrijver libretto, scenario) Georgette Hagedoorn 1979/1980 13 oktober 1979 Bert Dijkstra
Wat weet jij daar nou van! Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Bzztôh 1980/1981 1 oktober 1980 Beatrijs Sluyter
Adèle's keus Auteur (schrijver libretto, scenario) Adèle Bloemendaal 1981/1982 15 januari 1982 Haye van der Heyden
Herman van Veen - One Man Show Auteur (schrijver libretto, scenario) Herman van Veen 1982/1983 24 augustus 1982 Herman van Veen
Als liefde antwoord is Auteur (schrijver libretto, scenario) Paljas Produkties VZW 1983/1984 12 september 1983 Leo Haelterman
Als liefde het antwoord is Auteur (schrijver libretto, scenario) Paljas Produkties VZW 1985/1986 12 september 1983
Joost Prinsen zingt Auteur (schrijver libretto, scenario) Joost Prinsen 1983/1984 9 oktober 1983
De Martine Bijl Show Auteur (schrijver libretto, scenario) Martine Bijl 1983/1984 29 oktober 1983 Berend Boudewijn
Muren van Swampen Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Kip 1983/1984 20 juni 1984 Donald van der Maaten, Guy Sonnen, Max van Weegberg
De firma List en Bedrog Auteur (schrijver libretto, scenario) Joost Prinsen 1985/1986 29 oktober 1985
De Late Late Lien Show Auteur (schrijver libretto, scenario) Wieteke van Dort B.V. 1985/1986 20 december 1985
Herman van Veen Auteur (schrijver libretto, scenario) Herman van Veen 1987/1988 15 augustus 1986 Herman van Veen
Beperkte dijkbewaking Auteur (schrijver libretto, scenario) De Grijze Plaag 1986/1987 18 oktober 1986 Frans van Vliet
Hemelsbreed Auteur (schrijver libretto, scenario) Joke Bruijs 1986/1987 25 oktober 1986 Frans Boelen
De achterkant van het geluk Auteur (schrijver libretto, scenario) Wieteke van Dort B.V. 1987/1988 4 januari 1987
Caruso & Caransa Auteur (schrijver libretto, scenario) Joost Prinsen 1987/1988 13 september 1987
Helpers weg... eerste ronde Auteur (schrijver libretto, scenario) Joke Bruijs 1988/1989 27 oktober 1988 Fred Florusse
Adèle in Casablanca Auteur (schrijver libretto, scenario) Adèle Bloemendaal 1989/1990 30 januari 1990 Cox Habbema
Eindpunt van de trein Auteur (schrijver libretto, scenario) Willem Wilmink 1989/1990 4 maart 1990
Herman van Veen Auteur (schrijver libretto, scenario) Herman van Veen 1989/1990 3 april 1990
Het huishoudschoolsyndroom Auteur (schrijver libretto, scenario) Jenny Arean 1990/1991 16 februari 1991 Helmert Woudenberg
De vreemdelingen Auteur (schrijver libretto, scenario) Opera Forum 1992/1993 25 december 1992 Saskia Padberg, Jan de Boer
Loodzware tassen Auteur (schrijver libretto, scenario) Willem Wilmink 1993/1994 18 december 1993 Jan de Boer
Riket met de kuif Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theaterinitiatief Venetië en Omstreken 1993/1994 30 maart 1994 Godfried Beumers
Oom Joost leert zijn neefjes zingen Auteur (schrijver libretto, scenario) Joost Prinsen 1993/1994 2 oktober 1994
't Kon slechter Auteur (schrijver libretto, scenario) Willem Wilmink 1995/1996 28 januari 1995
Zonder titel Auteur (schrijver libretto, scenario) Herman van Veen 1995/1996 7 februari 1996
Late Late Lien Kerstshow Auteur (schrijver libretto, scenario) Wieteke van Dort B.V. 1996/1997 14 december 1996 Wieteke van Dort
Smaragd en kippenstront Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theaterinitiatief Venetië en Omstreken 1996/1997 28 februari 1997 Godfried Beumers
Adèle's comeback nr. 1 Auteur (schrijver libretto, scenario) Adèle Bloemendaal 1997/1998 24 oktober 1997 Dick Hauser
Het bangedierenbos Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Froe Froe vzw 1997/1998 19 november 1997 Marc Maillard
De vuilnisman ben ik Auteur (schrijver libretto, scenario) Karel Bosman 1997/1998 22 januari 1998
Stappen Auteur (schrijver libretto, scenario) Karel Bosman 1999/2000 28 november 1999
Herman van Veen on tour Auteur (schrijver libretto, scenario) Harlekijn Holland BV 1999/2000 2 februari 2000
Ballade van het verlangen Auteur (schrijver libretto, scenario) NotaBene 1999/2000 11 maart 2000
Zul je net zien Auteur (schrijver libretto, scenario) Karel Bosman 2002/2003 23 januari 2003
Moord in het moeras Auteur (schrijver libretto, scenario) Faruk Dikici 2003/2004 13 februari 2004 Ergün Simsek
Zonder titel Auteur (schrijver libretto, scenario) Herman van Veen 2003/2004 17 februari 2004
Arme dwazen Auteur (schrijver libretto, scenario) Karel Bosman 2003/2004 22 april 2004
Uur U Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater van de Verloren Tijd 2003/2004 25 april 2004 Sjon Brands
Herman 60 Auteur (schrijver libretto, scenario) Herman van Veen 2004/2005 14 maart 2005 Herman van Veen
Hier is Prins Zonneschijn! - Een avond Willem Wilmink Auteur (schrijver libretto, scenario) De Kleine Komedie, Amsterdam 2008/2009 6 oktober 2008 George Groot
Tournee 2011-2012 Auteur (schrijver libretto, scenario) Herman van Veen 2011/2012 28 oktober 2011
Als wij niets doen... Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Na de Dam 2011/2012 4 mei 2012
Met de boeken gooien Uitvoerende Stichting Bzztôh 1976/1977 14 oktober 1976
Eindpunt van de trein Uitvoerende Willem Wilmink 1989/1990 4 maart 1990
Loodzware tassen Uitvoerende Willem Wilmink 1993/1994 18 december 1993 Jan de Boer
't Kon slechter Uitvoerende Willem Wilmink 1995/1996 28 januari 1995
Hoffmanns verhalen Uitvoerende Willem Wilmink 1996/1997 25 oktober 1996
Riket met de kuif Dramaturgie Stichting Theaterinitiatief Venetië en Omstreken 1993/1994 30 maart 1994 Godfried Beumers
Ome Willem heeft een hond Muziek Edwin Rutten 1987/1988 27 september 1987 Haye van der Heyden
Alexandra zingt Muziek Alexandra van Marken 1991/1992 10 oktober 1991
Goudreinetten Muziek George Groot 1995/1996 27 februari 1996 Aike Dirkzwager
La vie en rose Muziek Orkest van de Koninklijke Luchtmacht 2002/2003 20 februari 2003 Matthew Dickens
Schateiland Muziek Te Zotte Zeehonde 2004/2005 28 augustus 2004
Ome Willem jubileum theatertour Muziek Mark Vijn Theaterproducties BV 2004/2005 16 oktober 2004 Haye van der Heyden
Heb dank, o majesteit Muziek Theatergroep De Gebroeders Flint 2004/2005 27 april 2005 Eva Bauknecht
Eindpunt van de trein Producent Willem Wilmink 1989/1990 4 maart 1990
Loodzware tassen Producent Willem Wilmink 1993/1994 18 december 1993 Jan de Boer
't Kon slechter Producent Willem Wilmink 1995/1996 28 januari 1995
Hoffmanns verhalen Producent Willem Wilmink 1996/1997 25 oktober 1996

Diversiteit

Wilmink heeft veel kinderboeken op zijn naam staan. Aanvankelijk richtte hij zich op volwassenen, maar later werden kinderen zijn voornaamste doelgroep. Wilmink schreef gedichten en verhalen voor volwassenen en voor kinderen, teksten voor cabaret en televisie, een driedelige cursus over gedichten schrijven, bewerkte oude teksten zoals De reis van Sint Brandaen uit de 12e eeuw en verklaarde het Wilhelmus. Hij vertaalde gedichten en prentenboeken uit het Duits, Engels, Frans en Zuid-Afrikaans. Tevens vertaalde hij de Carmina Burana in het Nederlands voor een serie uitvoeringen die op 11 mei 1 996 in Enschede in première ging en ook op cd uitkwam. Verder schreef Wilmink met Peter van Gestel de scenario's voor de vele malen bekroonde televisiefilms Het Verhaal van Kees (1989) en Richting Engeland die door André van Duren werden geregisseerd.

Twente

Wilmink had een speciale band met Twente. Hij is niet alleen in de Javastraat in Enschede geboren, maar er ook gestorven. Op latere leeftijd wilde hij terug naar Twente. Willem Wilmink sprak net als zijn vriend Herman Finkers met een Twents accent. Hij schaamde zich hier niet voor. Hij schreef ook in het Twents, in ‘t Kupersdieks zoals hijzelf zei. Een van zijn mooiste gedichten in het Twents staat in Heftan tattat! (24 gedichtn in t stadsplat) Hier het eerste couplet.

Op nen dag
Op nen dag dreenk iej gin Grolsch meer...
loop iej nich meer deur de stad.
Al oew’ wille en al oew hartzeer
he'j dan had.

(wille is plezier)

Kenmerken van zijn poëzie

De gekozen fragment komen uit: Willem Wilmink; Verzamelde liedjes en gedichten; uitgeverij Bert Bakker; Amsterdam 2004

Willem Wilmink schreef voor grote en kleine mensen

De gedichten van Wilmink zijn erg toegankelijk. Hij schreef voor grote en kleine mensen. Hij nam kinderen heel serieus. In zijn gedichten voor kleine mensen zit vaak ook een boodschap voor grote mensen. Een voorbeeld: een gedicht over de oorlog waarin hij de kleine en grote angsten naast elkaar zet eindigt Willem met: Soms was je toch bang. Soms ben ik nog bang. (Verzamelde liedjes en gedichten blz. 147)

Willem Wilmink schreef zo dichtbij

Wilmink koos de onderwerpen van zijn gedichten dicht bij huis; geen poëzie van grote hartstochten of diep romantische liefdes. Hij schreef liever over Frekie, een imbeciel jochie, een mongool, dat waarschijnlijk een buurjongetje van Willem geweest is, volgens een oude buurvrouw van Willem. Of Wilmink schreef over zijn broertje, een aardig ventje, dat wel, dat wel!. (Verzamelde liedjes en gedichten blz. 171)

Maar ook zijn geliefde Enschede, Amsterdam, Ootmarsum en zelfs Almelo zijn bronnen voor zijn gedichten. En niet te vergeten het cafeetje Het Bolwerk waar altijd een Duveltje voor hem klaar stond. In Het Bolwerk bij de Markt / wil ik overlijden, / met een Duvel van het schap / voordat ik moet scheiden. (Verzamelde liedjes en gedichten blz. 1021)

Mooi en eenvoudig taalgebruik

Willem schreef heel eenvoudig, zo eenvoudig dat de diepgang in zijn gedichten iemand gemakkelijk zou kunnen ontgaan. Over een dominee die preekt schrijft Willem: Wanneer je op de kansel staat / En over schuld en zonde praat, / herdenk dan ook eens in je preek / Hoe jij die mooie meid bekeek. (Verzamelde liedjes en gedichten blz.619)

Na zijn scheiding gaf hij zijn gevoelens op treffende wijze weer, toen hij schreef: Niet meer op iemand wachten, / niet meer denken: / waar zou ze zijn, / wie ontmoet ze, / wanneer komt ze. / Niet meer op iemand wachten, / zelfs naar dat wachten / terugverlangen. (Verzamelde liedjes en gedichten blz. 461)

Hij schreef ook heel beknopt en mooi. In Nooit verhuisd staat: Nergens is de kindertijd / zo verweg en zo verloren / als waar iemand indertijd / jong was, kind was, werd geboren / en waar de afwezigheid / van de doden is te horen. (Verzamelde liedjes en gedichten blz.569)

Heimwee, nostalgie

Willem verheerlijkte zijn jonge jaren. In Hilversum III klinkt: Vroeger werd gezongen en gefloten in de straat, / had de slagersjongen nog een opera paraat. (Verzamelde liedjes en gedichten blz. 417) Maar daarmee is niet gezegd dat hij alles goed praatte.

Men zou kunnen zeggen dat Wilmink verlangde naar mensen die hem begrepen. En die paar mensen die je nooit hebt kunnen missen, / kwamen daar binnen met een lach op hun gezicht. / Je zou je voortaan nooit meer in de weg vergissen, / je deed het boek van alle droefenissen dicht. (Verzamelde liedjes en gedichten blz. 299)

Dit heimwee werd in de loop van zijn leven zo sterk dat hij niet meer uit Twente wilde, zelfs niet meer uit Enschede.

Opkomen voor de zwakke in de samenleving

Ik moest het in mijn jonge jaren / maar doen met een provinciestad / die heel wat stinkende fabrieken / en weinig moois te bieden had.( Verzamelde liedjes en gedichten blz. 144) en

Bijna geen mens heeft hier nog weet / van uw gelatenheid, uw leed. (Verzamelde liedjes en gedichten blz. 143)

Zijn kijk op een leven na de dood

Dood zijn duurt zo lang schreef Wilmink. Hij vraagt zich af in dit gedicht hoe het zal zijn om dood te zijn: Als je dood bent, droom je dan? / En waar droom je dan wel van? (Verzamelde liedjes en gedichten blz. 834)

Het antwoord schreef hij op het eind van zijn leven: Als ik dood ben, moeten jullie / mijn verhalen doorvertellen. / Als iemand getroost moet worden, / kunnen jullie altijd bellen. In het stralendst van de hemel / zal ik niet zijn neergezeten / want daar is allang geen plaats meer / voor neurotische poëten, Ik ben niet meer op aarde, / maar je kunt me heel goed vinden: / bel gewoon Harry Bannink / en hij zal je doorverbinden . (Verzamelde liedjes en gedichten blz. 1275)

Overzicht proza, poëzie

Stichting Willem Wilmink Festival

In 2008 is de Stichting Willem Wilmink Festival opgericht. Deze stichting organiseert vanaf 2009 het Willem Wilmink Festival en reiken vanaf 2010 de Willem Wilminkprijs, een prijs voor het beste kinderlied, uit. De eerste editie van de prijs is gewonnen door tekstschrijver Ted van Lieshout met het lied Opa. De prijs bestaat uit een geldbedrag en het bronzen beeld 'de luisterende schrijver', ontworpen door beeldend kunstenaar Helga Kock am Brink.

Trivia

  • Coradia LINT-treinstel 43 van vervoersmaatschappij Syntus is vernoemd naar Wilmink. Begin 2008 kwam een digitaal model van dit treinstel uit van de firma Fleischmann.

In Enschede is een plein en de schouwburg naar hem genoemd, In Duiven en Berkel en Rodenrijs een straat. In 2019 verscheen bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar In de man zit nog een jongen, een biografie van Wilmink door Elsbeth Etty


Externe links

Bronnen