Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Lanoye waterloo675.jpg


Lanoye bij de Leeuw van Waterloo

NaamTom Lanoye
Geboortedatum27 augustus 1958
Geboorteplaats Sint-Niklaas
BeroepSchrijver, Acteur
DisciplineToneel
 Website
Externe databases:
DBNL
IMDb
VIAF

Tom Lanoye (1958) is een Vlaamse schrijver. Hij werd de angry young man van de Vlaamse literatuur genoemd.. Of nog: het enfant terrible van de Lage Landen. Tom Lanoye deed Vlaanderen in de eigen - lelijke - boezem kijken. Hij publiceerde zijn eigenzinnige opvattingen in lezingen, 'helse kritieken' en columns, maar was ook degene die zelf politieke actie ondernam tegen de opkomst van het Vlaams Blok in Antwerpen door op een verkiezingslijst te gaan staan. Toch wordt dit kind van Boon niet alleen om zijn politieke analyses geroemd. De 'slagerszoon met een brilletje' (zo heette zijn autobiografisch geïnspireerd prozadebuut uit 1984) heeft ondertussen een hele resem verhalen, gedichten, romans en toneelstukken op zijn naam staan. Kartonnen dozen (1991), over 'een banale liefde en haar verterende kracht' is misschien wel zijn bekendste boek, en werd tot ver buiten de grenzen gelezen en geapprecieerd. In 1996 verfilmde Jan Verheyen zijn romandebuut Alles moet weg. Met een recent verschenen trilogie over de val van België, Het goddelijke monster, Zwarte Tranen en' 'Boze Tongen, doet Lanoye nog eens waar hij zo goed in is: hij trekt van leer tegen de corruptie en de hypocrisie in Vlaanderen.

Sarcasme en zelfironie zijn schering en inslag bij de schrijver. Met James Bordello (Peter Roose) trad hij ooit op als 'de Twee Laatste Grote Poëtische Beloften Van Net Voor De Derde Wereldoorlog'; op De Nachten 2000 bracht hij met Paul Mennes een programma onder de naam De Nichten.

In Lanoyes werk voor theater springt Ten Oorlog, zijn bewerking van Shakespeares koningsdrama's, het meest in het oog. Het stuk viel meermaals in de prijzen en was te zien tot in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Tsjechië. Voor het Toneelhuis schreef Lanoye Mamma Medeia, een bewerking van Euripides' klassieker. Oudere stukken als Bij Jules en Alice en Onweer in de tropen waren dan weer gebaseerd op voorheen verschenen verhalen (resp. Een slagerszoon met een brilletje en Spek en bonen). Naast zijn schrijfwerk voor theater treedt Lanoye ook zelf aan als performer, met cabaretvoorstellingen en theaterprogramma's die hij op zijn boeken inspireert. In het najaar van 2003 trekt hij langs de theaters met Veldslag voor een man alleen, een literaire solo bestaande uit een collage uit Niemands Land (zijn bewerking van oorlogsgedichten) en zijn Monstertrilogie - Het goddelijke monster, Zwarte tranen, Boze tongen.


Tom Lanoye heeft bijgedragen aan 49 productie(s).

Tom Lanoye heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Tom Lanoye heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
Performance Tom Lanoye
Co-producent
Festival Theater aan de Werf 1985/1986 26 juni 1986
Celibaat Bewerking TheaterTeater VZW 1992/1993 8 april 1993 Jappe Claes, Pol Dehert
Hendrik Vier Bewerking Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval
Risjaar modderfokker den Derde Bewerking Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval
Edwaar The King Bewerking Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval
Margaretha di Napoli Bewerking Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval
Richaar Deuzième Bewerking Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval, Fred van Hove
Hendrik de Vijfden Bewerking Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval
Ten oorlog - de solo Bewerking Blauwe Maandag Compagnie 1999/2000 11 februari 2000
Kleine oorlog Bewerking Villanella 2002/2003 4 mei 2003
Atropa, de wraak van de vrede Bewerking Toneelhuis 2008/2009 21 april 2009 Guy Cassiers
Hamlet vs Hamlet Bewerking Toneelgroep Amsterdam 2013/2014 19 maart 2014 Guy Cassiers
Koningin Lear Bewerking Toneelgroep Amsterdam 2014/2015 8 maart 2015 Eric de Vroedt
Risjaar modderfokker den Derde Vertaling Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval
Edwaar The King Vertaling Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval
Margaretha di Napoli Vertaling Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval
Richaar Deuzième Vertaling Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval, Fred van Hove
Hendrik de Vijfden Vertaling Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval
Hendrik Vier Vertaling Blauwe Maandag Compagnie 1997/1998 7 januari 1998 Luk Perceval
Ten oorlog - de solo Vertaling Blauwe Maandag Compagnie 1999/2000 11 februari 2000
Performance Tom Lanoye Auteur (schrijver libretto, scenario) Festival Theater aan de Werf 1985/1986 26 juni 1986
In de piste Auteur (schrijver libretto, scenario) Tom Lanoye 1986/1987 27 juni 1987
De Canadese muur Auteur (schrijver libretto, scenario) Nieuw Ensemble RaamTeater 1989/1990 16 januari 1990 Walter Tillemans
Bij Jules en Alice Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 1990/1991 26 maart 1991 Alize Zandwijk
Celibaat Auteur (schrijver libretto, scenario) TheaterTeater VZW 1992/1993 8 april 1993 Jappe Claes, Pol Dehert
De Kanadeeske muorre Auteur (schrijver libretto, scenario) Fryske Toaniel Stifting Tryater 1994/1995 7 oktober 1994 Ruurd van Wijk
Talkshow II Auteur (schrijver libretto, scenario) Cie. de Koe vzw 1999/2000 29 september 1999 Peter van den Eede, Mark Uytterhoeven, Werner de Coninck
Mamma Medea Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelhuis 2001/2002 20 september 2001 Gerardjan Rijnders
Kleine oorlog Auteur (schrijver libretto, scenario) Villanella 2002/2003 4 mei 2003
Bij Jules en Alice Auteur (schrijver libretto, scenario) 't Arsenaal 2003/2004 29 januari 2004 Guido Wevers
De Jossen Auteur (schrijver libretto, scenario) Olympique Dramatique 2003/2004 1 juni 2004
Fort Europa, hooglied van versplintering Auteur (schrijver libretto, scenario) ZT Hollandia 2004/2005 2 juni 2005 Johan Simons
Bij Jules en Alice Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 2005/2006 10 december 2005 Dominic Mertens
Mefisto for Ever Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelhuis (gezelschap) 2006/2007 2 december 2006 Guy Cassiers
Diplodocus Deks Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergezelschap Vrienden van de Dansmuziek 2006/2007 7 maart 2007 Domenico Mertens
Stukken Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelspelersgezelschap STAN 2008/2009 4 april 2009
Atropa, de wraak van de vrede Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelhuis 2008/2009 21 april 2009 Guy Cassiers
De andere kant Auteur (schrijver libretto, scenario) De Utrechtse Spelen 2008/2009 2 mei 2009 Miriam Luyten, Elles Leferink
Diplodocus Deks Auteur (schrijver libretto, scenario) Fryske Toaniel Stifting Tryater 2009/2010 26 februari 2010 Sarah Moeremans
Woest Auteur (schrijver libretto, scenario) V.Z.W. Behoud De Begeerte 2009/2010 15 maart 2010
Diplodocus Deks Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Maastricht 2009/2010 5 juni 2010 Hans Trentelman
De Jossen Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 2009/2010 20 juni 2010 Wannie de Wijn
De Russen! Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 2010/2011 19 juni 2011 Ivo van Hove
Bloed en rozen Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelhuis 2011/2012 16 januari 2012 Guy Cassiers
Sprakeloos op de planken Auteur (schrijver libretto, scenario) Begeerte 21 maart 2012
Het derde huwelijk Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneel, Het Derde Bedrijf, Het Nationale 6 maart 2013 Theu Boermans
Revue Ravage. Dood van een politicus Auteur (schrijver libretto, scenario) NTGent 2014/2015 9 april 2015 Josse de Pauw, Inge Floré
GAZ. Pleidooi van een gedoemde moeder Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Malpertuis 2015/2016 28 oktober 2015 Piet Arfeuille
Mens Auteur (schrijver libretto, scenario) Wende B.V. 2016/2017 2 maart 2017
De Jossen Auteur (schrijver libretto, scenario) Jori Hermsen Producties 2016/2017 30 juni 2017 Jori Hermsen, Melissa Knollenburg
Wie is bang Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterproductiehuis Zeeland 2019/2020 27 augustus 2019 Koen de Sutter
Fort Europa Auteur (schrijver libretto, scenario) MATZER Theaterproducties 2019/2020 4 oktober 2019 Michiel de Regt
Mamma Medea Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Suburbia 2021/2022 4 maart 2022 Olivier Diepenhorst
OustFaust Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Theater 2021/2022 12 maart 2022 Theu Boermans, Marjolein Polman
Atropa Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Utrecht 2022/2023 22 november 2022 Naomi Velissariou, Floor Houwink Ten Cate
Duif in Artis Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Na de Dam 2022/2023 4 mei 2023 Belle van Heerikhuizen
Lady+Lord MacBeth Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Suburbia 2023/2024 9 maart 2024 Olivier Diepenhorst
Café Paniek Uitvoerende De Zwarte Komedie 1984/1985 12 februari 1985 Bert Verhoye
In de piste Uitvoerende Tom Lanoye 1986/1987 27 juni 1987
Caligula Uitvoerende Het Zuidelijk Toneel 1995/1996 29 maart 1996 Ivo van Hove
Ten oorlog - de solo Uitvoerende Blauwe Maandag Compagnie 1999/2000 11 februari 2000
Kleine oorlog Uitvoerende Villanella 2002/2003 4 mei 2003
GrondTonen Deluxe Uitvoerende Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond 2005/2006 9 juni 2006
Woest Uitvoerende V.Z.W. Behoud De Begeerte 2009/2010 15 maart 2010
Sprakeloos op de planken Uitvoerende Begeerte 21 maart 2012
In de piste Decor Tom Lanoye 1986/1987 27 juni 1987
In de piste Kostuums Tom Lanoye 1986/1987 27 juni 1987
In de piste Licht Tom Lanoye 1986/1987 27 juni 1987
Kleine oorlog Licht Villanella 2002/2003 4 mei 2003
In de piste Producent Tom Lanoye 1986/1987 27 juni 1987

Lanoye treedt op met zijn teksten in theaters in Belgie en Nederland. Hij draagt daarbij teksten voor uit zijn werk. Het optreden kan echter niet worden gezien als een lezing, maar eerder als een One Man Show zoals van een cabaretier.

Literair werk

Vanaf 1981 tot 1982 vormde Tom Lanoye samen met James Bordello (= Peter Roose) een duo dat optrad als ‘de Twee Laatste Grote Poëtische Beloften Van Net Voor De Derde Wereldoorlog’. Ze gaven hun boekjes uit in eigen beheer en traden op in Gentse studentencafés. Een jaar later nam het duo deel aan de Nacht van de poëzie in Utrecht. Ook schreef Lanoye polemische stukken voor de tijdschriften De Zwijger, Propria Cures en Humo.

In 1985 verscheen zijn prozadebuut, de autobiografische roman Een slagerszoon met een brilletje. Na een televisieoptreden in hetzelfde jaar bij Sonja Barend werd hij een bekende Vlaming. Andere boeken van zijn hand zijn Alles moet weg (1988), de melancholieke roman Kartonnen dozen (1991) en de trilogie Het Goddelijke Monster, Zwarte tranen en Boze tongen waarin het uiteenvallen van België beschreven wordt. Een tiendelige televisieserie naar deze trilogie is in de maak bij de Vlaamse staatszender Eén.

In het buitenland werd Lanoye opgemerkt als hedendaags dramaturg met zijn twaalf uur lange bewerking in verzen van acht stukken van William Shakespeare, Ten Oorlog (1997).

Lanoye begon als enfant terrible, maar werd een gevestigd schrijver die zich wijdt aan 'alle vormen van teksten en schriftuur, zowel voor boeken, kranten, tijdschriften en andere drukwerken, voor toneelopvoeringen, cabaret- en zangvoorstellingen, dit alles onder eender welke vorm en in de meest ruime zin van het woord' (citaat uit de statuten van de in 1992 opgerichte naamloze vennootschap L.A.N.O.Y.E.). Hij treedt geregeld op in schouwburgen met literaire shows, die eerder theatermonologen dan lezingen zijn.

Lanoye leeft en werkt in Antwerpen en Kaapstad. Zijn werk is in meer dan tien talen gepubliceerd of opgevoerd.

Voorts is er de bestseller Het derde huwelijk, naast internationaal meermaals geënsceneerde toneelstukken als Fort Europa, Mamma Medea (vrij naar Euripides), Mefisto for ever (vrij naar Klaus Mann) en Atropa. De wraak van de vrede (vrij naar Euripides, Aischylos, George W. Bush, Donald Rumsfeld en Curzio Malaparte). Die laatste twee stukken vormen begin en slot van De triptiek van de macht van regisseur Guy Cassiers. Ze werden in diens enscenering beide uitgenodigd op het Festival d’Avignon.

In 2005 eindigde Lanoye op nr. 84 in de Vlaamse versie van 'De Grootste Belg'.

In 2007 werd hij genomineerd voor De Gouden Uil en de Libris Literatuur Prijs voor zijn roman Het derde huwelijk. In hetzelfde jaar won hij in Nederland de Gouden Ganzenveer voor zijn oeuvre.

Eind 2009 verschijnt zijn roman Sprakeloos, die handelt over de dood van zijn moeder - een amateuractrice die, na een beroerte, haar spraak verliest. Sprakeloos laat zich lezen als een onverwacht vervolg, achttien jaar na dato, op het al even autobiografische Kartonnen dozen.

In 2010 prijkt het boek op de shortlists van De Gouden Uil en de Libris Literatuur Prijs en kaapt het De Gouden Uil Publieksprijs weg. In 2011 wordt het boek bekroond met de Henriette Roland Holst-prijs.

Op verzoek van de Stichting CPNB zal Tom Lanoye in 2012 een novelle uitbrengen als Boekenweekgeschenk. Tom Lanoye is de vierde Belgische auteur van het Boekenweekgeschenk, Hubert Lampo (1969), Marnix Gijsen (1978) en Hugo Claus (1989) gingen hem voor.

Externe links

Bronnen