Acteur

Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Deze beroepsaanduiding wordt doorgaans gebruikt voor elke persoon die in een theatervoorstelling, een film of een televisieproductie een personage uitbeeldt. Voor deze uitbeelding zal doorgaans tekst gebruikt worden, naast allerlei uiterlijke hulpmiddelen zoals kostuums, pruiken, grime en allerhande accessoires.

Alhoewel strikt genomen met het woord acteur zowel een mannelijke als een vrouwelijke personen aangeduid kunnen worden zal in de praktijk voor en door vrouwen de vrouwelijke vorm actrice gebruikt worden. In deze tekst zal wordt verder met het woord acteur, zowel de mannelijke als de vrouwelijke beroepsbeoefenaar bedoeld worden.

Andere termen waarmee acteurs worden aangeduid komen voort uit de specifieke discipline of situatie waarin zij hun beroep uitoefenen. Zo spreekt men van een filmacteur, hoorspelacteur, trainingsacteur, soap-acteur, toneelspeler, tonelist of zelf alleen speler. Voor al die specifieke disciplines zijn vaak ook specifieke vaardigheden en werkzaamheden nodig.

Het uitbeelden van personen ten overstaan van toeschouwers, het acteren, bestaat al sinds mensenheugenis en is van alle culturen, bijvoorbeeld bij religieuze rituelen. Echter als beroep bestaat dit in de westerse theaterwereld pas sinds de commedia dell’arte. Tot aan het eind van de 19de eeuw speelden acteurs niet realistisch; alle gebaren waren groot en overdreven en er hoorden vaste bewegingen en houdingen bij specifieke emoties en situaties. Konstantin Stanislavsky (1863-1938) bracht hier verandering in. Hij liet acteurs hun eigen emoties gebruiken zodat hun spel realistisch werd. Zijn ideeën hebben veel navolging gekregen, o.a. method acting. Bertolt Brecht (1898-1956) ontwikkelt in reactie op Stanislavski zijn episch theater. Hij doorbreekt de vierde wand en laat acteurs rechtstreeks contact maken met het publiek. In navolging van zijn ideeën zijn er in Nederland sinds Aktie Tomaat, parallel met opkomst van de vlakkevloerzaal, diverse speelstijlen ontstaan die niet gericht zijn op realistisch spel, maar juist op transparantie. Dit wil zeggen dat je als het ware door het personage heen kunt kijken en de acteur erachter kunt zien, en de keuzes die hij maakt in zijn rol.

In de begintijd van de film zijn vaardigheden van de filmacteur nog vergelijkbaar met die van de 19e eeuwse acteur in het theater, maar als snel ontwikkelen de speelstijlen zich vergelijkbaar met die in het theater doordat die acteurs ook in de film gaan spelen. Door een geheel ander werkproces echter is er een aanwijsbaar verschil in het acteren in beide disciplines. Bij de komst van de televisie zal, eveneens door een andere werkwijze, een andere acteer vaardigheid ontstaan, die de soap-acteur kenmerkt.

Voor een overzicht zie Acteurs

Zie ook: Wikipedia