Hans van den Busken
Olga de Haas, Sylvester Campbell en Hans van der Busken, filmopname Zwanenmeer, 1965. Foto: Particam Pictures/MAI.
| Naam | Hans van den Busken |
|---|---|
| Geboortedatum | 9 juni 1935 |
| Geboorteplaats | Amsterdam |
| Overlijdensdatum | 9 november 2017 |
| Overlijdensplaats | Amsterdam |
| Beroep | Cineast, Fotograaf |
| Discipline | Dans, Muziektheater, Kleinkunst |
| Externe databases: | |
| VIAF | |
| RKD |
Biografie
Hans van den Busken (1935-2017) was een Nederlandse fotograaf en cineast. Hij begon eind jaren vijftig van de vorige eeuw theaterfotograaf, waarbij hij zich voornamelijk op de dansfotografie heeft gericht. Daarnaast heeft hij nog enkele malen gefotografeerd voor toneel en carabetvoorstellingen. Hij heeft onder andere gefotografeerd voor het Scapino Ballet, Het Nationale Ballet en voorloper Het Nederlands Ballet, het Nederlands Dans Theater en Cabaret Lurelei. Om de dans goed te kunnen fotograferen is Van den Busken danslessen gaan volgen bij het Scapino Ballet, om zo kennis over deze kunstvorm op te doen.
Van den Busken fotografeerde in zijn begintijd ook de voorstellingen van het Holland Festival. In deze periode werd dit evenement - en veel Nederlandse theatergezelschappen - uitsluitend door Maria Austria vastgelegd. Zij had een waar monopolie en duldde eigenlijk geen andere fotografen in haar werkterrein. Maar met toestemming van de directeur van het Holland Festival kon Van den Busken, vanuit de coulissen, achter de brandweer en tegenover Austria gaan fotograferen. Waar Austria fotografeerde in opdracht van het festival en de gezelschappen, probeerde Van den Busken zijn foto’s per stuk te verkopen. Dit deed hij onder andere bij kranten en gezelschappen. Opdrachten kreeg hij nog niet, omdat Austria door strikte afspraken met de gezelschappen een monopolie hierop had.
Lange tijd hebben Austria en Van den Busken dezelfde voorstellingen bij het Nationale Ballet en het Nederlands Dans Theater vastgelegd. Hier zijn vaak zeer verschillende foto’s uit voort gekomen, waaruit blijkt dat Van den Busken creatiever en losser met de strakke regels van de dans omgaat. Zie als voorbeeld de foto’s van de voorstelling Epitaaf uit 1968 van het Nationale Ballet. Maria Austria’s foto’s zijn voornamelijk gericht op de uitvoering van de dans. Ze neemt al veel vrijheid van de klassieke dansfotografie door afsnijdingen en een redelijk hoog contrast. Maar Van den Busken gaat hier een stap verder in, hij laat in de ene afbeelding amper het aspect dans zien en toont alleen een kluwen mensen op elkaar. Het andere beeld is vervreemdend door twee dansers die, door bewegingsonscherpte, bijna geesten lijken die over het podium zweven. Hierbij ligt de nadruk weer niet op de dans, maar op het contrast tussen de ‘geesten’ en de duidelijk zichtbare dansers. Van den Busken heeft momenten uitgekozen die een ander element van de dans laten zien en niet alleen focussen op de uitvoering hiervan.
Van den Busken was vaak gedwongen om vanuit de coulissen te fotograferen. Dit leverde veel beperkingen op. Het zorgde niet alleen voor een beperkte blik op het toneel, maar ook elementen als toneellichten in de coulissen aan de overzijde van het toneel konden het beeld verstoren. Door deze beperkingen in belichtingen en positie, zijn niet al zijn foto’s van eenzelfde kwaliteit. In enkele gevallen leverde dit interessante foto’s op die eerder in het experimentele theater thuis horen, dan bij de klassieke dans. Naast deze lossere beelden van de dans, maakte Van den Busken ook veel klassieke beelden, bijvoorbeeld wanneer het klassieke pas-de-deux’s of ensemble stukken betreft.
Van den Busken heeft altijd in zwart/wit gefotografeerd. Zijn contrast gebruik verschilt regelmatig: bij slechtere lichtomstandigheden is het contrast hoger, waardoor het beeld minder grijstonen en details bevat. Van den Busken maakt voornamelijk mediumshots en, wanneer het een groot ensemble betreft, overzichtfoto’s. Hij kruipt nooit op de danser, maar laat altijd het hele lichaam zien. Beweging is soms verstild in de beelden, terwijl Van den Busken andere keren gebruik maakt van bewegingsonscherpte. In beide gevallen wordt de dynamiek van de dans benadrukt.
De foto’s van Van den Busken tonen een afwisselende blik op de dans, met aan de ene kant de klassieke dansposes en hoogtepunten en aan de andere kant een meer vrijere blik op de dans. Deze creativiteit en vrijheid lijken vaak voort te komen uit beperkingen van de fotograaf. Wanneer Van den Busken vanuit de zaal of vanaf het balkon fotografeerde, gaat het vaker om de meer geijkte plaatjes van de dans, terwijl de foto’s vanuit de coulissen veelal een spannendere, afwisselende blik op de dans geven.
Zie ook overlijdensbericht in de Theaterkrant.
Theater CV
Hans van den Busken heeft bijgedragen aan 82 productie(s).
Hans van den Busken heeft gewerkt in de volgende functies:
- Vervaardiger - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Fotografie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Hans van den Busken heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
Theaterfotografie
Foto's: Hans van den Busken. Collectie TIN.
Opdrachtgevers
Hans van den Busken heeft onder andere gefotografeerd voor:
- Ballet der Lage Landen 1957
- De Nederlandse Opera 1967
- Holland Festival 1967 - 68
- Cabaret Lurelei 1959 61 64 - 67
- Jaap van de Merwe 1961
- My Fair Lady 1960
- Het Nationale Ballet 1961 – 71
- Het Nederlands Ballet 1954 57 – 59
- De Nederlandse Comedie 1958 60 62 - 65
- Stichting Nederlandse Pantomime 1959 61 – 62 64
- Nederlands Dans Theater 1959 61 - 68
- Scapino Ballet 1958 - 62 64 - 66 68
- Shaffy Theater 1964
- Sleeswijk Revue 1963
- Wim Sonneveld 1958
- Zuidelijk Toneel Globe 1968
Op 20 oktober 2022 werd een boek met bijzondere theaterfoto's gepresenteerd, samengesteld door zijn zoon Yoeri van den Busken en met een financiële ondersteuning van de VandenEnde Foundation.
Bronnen
- Productiedatabase
- Fotocollectie Theater Instituut Nederland
- Iris van Vliet, 'Belicht. Theaterfotografie in Nederland van 1945 tot 2011' Masterscriptie UvA Theaterwetenschap, 2011.
- Maartje Wildeman, Vijf fotografen over dansfotografie in Nederland. Interview Theater Instituut Nederland, 1998.