Canon:1965 - Frits Vogels opent een school voor bewegingstheater
| Gebeurtenis | |
|---|---|
| Titel: | Frits Vogels opent een school voor bewegingstheater |
| Afbeelding: | media:DWL-Berenplaat, Hekelingen 96632.jpg |
| Datum: | 1965-09-01 |
| Beschrijving: | Mime in Nederland; bewegingstheater; locatietheater |
| Tijdlijn(en): | Tijdlijn van het Nederlands Theater |
| Perso(o)n(en): | Frits Vogels, Etienne Decroux |
| Productie(s): | |
| Gezelschap(pen): | |
| Theater(s): | Op locatie |
Frits Vogels opent een school voor bewegingstheater
Mime in Nederland; bewegingstheater; locatietheater
School voor Bewegingstheater
Toen Frits Vogels in 1965 zijn School voor Bewegingstheater begon, was het bewegende lichaam een ondergewaardeerd element in het Nederlands theater. In de Nederlandse schouwburgen was vooral ‘praattheater’ te zien. Er was wel een mime-opleiding, geleid door Jan Bronk, en een mime-gezelschap (Carrousel), maar naar het oordeel van Vogels lag de nadruk te veel op de traditionele mime en de pantomime. Wat leerlingen daar werd bijgebracht was hoe je een verhaal in bewegingen kon vertellen. Vogels wilde dat alle bewegingsmogelijkheden van het lichaam onderzocht werden.
Mime corporel
Als uitgangspunt nam Vogels daarbij de mime corporel, een methode die al voor de Tweede Wereldoorlog was ontwikkeld door de Fransman Etienne Decroux. Vogels had in Parijs uit de eerste hand kennis kunnen maken met deze methode, net als een andere Nederlandse mime-pionier, Will Spoor, en de latere oprichter van Toneelgroep De Appel, Erik Vos.
Wat Decroux betreft mocht een acteur zijn stem pas gebruiken als hij zijn lichaam tot in alle vezels beheerste. De nadruk in het onderwijs lag ook bij Vogels dus op het bewegende lichaam, maar leerlingen van de School voor Bewegingstheater leerden daarbij hoe er in een ruimte met alleen maar beweging een dramatische gebeurtenis kon worden gecomponeerd.
Bewegen op locatie
Als Frits Vogels het over ‘dramatische gebeurtenissen in een ruimte’ had, dacht hij zeker niet aan de bestaande schouwburgen. Die beschouwde hij als achterhaalde vestingen van het burgerlijke toneel. Toen Vogels in 1969 een plek zocht, waar hij met het door hem opgerichte gezelschap Bewth de voorstelling PRJKT Konstruktie kon spelen, belandde hij in de Buurkerk in Utrecht. De optredens die hier vervolgens plaatsvonden, worden gezien als het begin van het locatietheater in Nederland.
Tot aan 2005 zou Bewth in allerlei gebouwen - kerken, kantoren, fabrieken, maneges - ontmoetingen organiseren tussen toeschouwers (meebelevers) en architectuur. Met behulp van de spelers die zich door de ruimte bewogen, maar ook met licht en geluid, werden de eigenschappen van een gebouw onderzocht en werd de schoonheid ervan zichtbaar gemaakt.
Mobiele tribunes, filterbakken en pompinstallaties
Het project dat Vogels in 1988 deed in het productiebedrijf Berenplaat van het Drinkwaterleidingbedrijf Rotterdam, is een mooi voorbeeld van zijn aanpak. Vogels, die Bewth in 1975 verlaten had, maar nu als gast terugkeerde, was geïnspireerd geraakt door de transparante architectuur van het gebouw en door het gekletter en geruis van het water in de enorme filterbakken. Bij aanvang liet hij de spelers langs de enorme ramen omhoog klimmen, die daardoor met hiërogliefen gevuld leken. Later in de voorstelling ‘zeilden’ er spelers binnen, met grote papieren schermen en toen het ging schemeren werden er overal op de pompinstallaties lichtjes ontstoken. Het publiek zat bij dat alles op tribunes die telkens door de ruimte werden verplaatst.
Tekst en mime
Vogels had Bewth in 1975 ingeruild voor het Griftheater. Met dat gezelschap had hij de theaterzalen weer opgezocht. Ook de verhalende elementen kregen toen weer een plek in zijn werk. Dat laatste is een ontwikkeling geweest die voor de hele mime gegolden heeft. De mime-opleiding van de Amsterdamse Toneelschool, waar de School voor Bewegingstheater in 1968 in was opgegaan, werd steeds nadrukkelijker een opleiding voor veelzijdig theatermakerschap. Ook daar keerde de tekst dus terug. Dat leidde bij een gezelschap als Nieuw West tot energieke, heftige (ook verbaal) en zeer fysieke optredens. Latere loten aan deze stam van de toneelmime zijn Suver Nuver, Carver en Bambie. Dankzij Vogels en deze gezelschappen zijn moderne theatermakers er zich over de hele linie van bewust geworden dat een lichaam, en de ruimte, net zo sprekend kunnen zijn als een tekst.
Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland