Lijst met decorschetsen van Jaap van Dam
Uit TheaterEncyclopedie
Jaap van Dam was een decorontwerper uit het begin van de twintigste eeuw.
In de TIN Collectie van het Allard Pierson Museum liggen vier decorcahiers van Jaap van Dam opgeslagen. Deze vier boekjes, afkomstig uit de periode 1916 - 1933, bevatten plattegronden, uitgewerkte schetsen en beschrijvingen van een groot aantal decors waar Jaap van Dam verantwoordelijk voor is. Het gaat om voorstellingen die te zien waren in onder meer de Hollandsche Schouwburg, Theater Flora, Scala Theater, Grand Théâtre en het Rika Hopper Theater. Ieder cahier beslaat een periode van drie tot vier jaar.
Jaap van Dam werkte hierbij heel nauwkeurig. Dit blijkt onder meer uit de details die bij elke voorstelling genoemd worden: gezelschap, data en lichtstanden worden bijna nooit vergeten. Hierdoor is het mogelijk om een beeld te krijgen van de hoeveelheid decors die hij verzorgde. Alleen al tussen 1922 en 1924 gaat het om ongeveer 125 voorstellingen in (voornamelijk) de Hollandsche Schouwburg, die vaak na een paar dagen, of zelfs na een dag, van het repertoire verdwenen. Het is dus de vraag in hoeverre het hier ging om decors die hij zelf ontwierp, of om decors die hij samenstelde (uit de voorraad meubels en decorstukken) en/of moest bouwen op aanwijzingen van de bezoekende gezelschappen (die al dan niet hun eigen decors meenamen).
Een overzicht van de inhoud van de cahiers - en dus van voorstellingen waarbij Jaap van Dam in een bepaalde functie bij betrokken was - is hieronder te vinden.
Map 1 (1916-1922)
| Volgorde map | Datum | Theater | Gezelschap/Auteur | Voorstelling | Korte omschrijving decor (indien mogelijk) | Soort tekening |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 7 februari 1918 | ... Haarlem (reisdecor) | Dolle Hans | Realistisch Indonesisch huiskamerdecor | Bovenaanzicht verschillende bedrijven + vooraanzicht | |
| 2 | 27 november 1916 | Tivoli Schouwburg Rotterdam | Blank en Bruin | Realistisch verandadecor | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven | |
| 3 | 7 april 1916 | Rembrandttheater | Domme August | Circus Prestaldo (locatie uit stuk?) | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven | |
| 4 | oktober 1916 | Flora | Verkeerd Getrouwd | Zolderkamer, Trouwkamer, Tuinkamer | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven | |
| 5 | 1 september 1920 | Walter Hackett en Roy Coop | Reclame | Studeerkamer, Modern kantoor | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven | |
| 6 | 27 oktober 1920 | Fritz Rotter | Euchen Humbrecht | Kelderwoning, Lichte salon, Mooie burgerkamer, Boudoir-biedermeier | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven | |
| 7 | 13 november 1920 | (Ernest Hutchinson, vertaling Dirk Verbeek) | 't Recht tot staken (The Right to Strike) | Oud-Engelse kamer, Zaal in ziekenhuis, Arbeidswoning | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven | |
| 8 | 22 februari 1921 | (E. Temple Thurston) | De Wandelende Jood (The Wandering Jew) | Interieur ten tijde van Christus, Tijdens tijd van kruistochten. Boogvormig decor op Sicilië, in Spanje, omstreeks 1500 | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven + details van sommige decoratie + tekeningen van achterdoeken | |
| 9 | 19 maart 1921 | Het Hollandsch Tooneel | Het Paard van Troje | Salon, Burgerkamer, Larensch binnenhuis | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 10 | 6-8 april 1921 | (Sidney Jones) | De Griekse Slaaf | Romeins interieur | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 11 | 30 maart 1921 | (Curt Goetz) | Menagerie | Salon, Filmatelier | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 12 | 16 april 1921 | Jan Fabricius | De rechte lijn | Zicht op tuin vanuit mediterraan huis | Vooraanzicht | |
| 13 | 29 april 1921 | Tristan Bernard (vertaling door Henriëtte Heineken-Daum) | 't Cafétje | Gewoon café in Parijs, Fijn restaurant | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven | |
| 14 | 12 mei 1921 | Herman Reickenbach, jubileumvoorstelling gebr. van Lier | De Familie Lehmann | Nette burgerkamer, Sociëteit, Ziekenhuis | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 15 | 1 juni 1921 | Paul Lindau, vertaling A.J. v.d. Broeke | De Andere | Studeerkamer van de rechter, Kelder | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 16 | 25 juni + 1 september 1921 | Antoon en Donald Hermfeld | Wie is de vader | Salon, Rechtzaal | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + details van sommige decoratie | |
| 17 | 24 september 1921 | Betekenis | Rijke salon, Overdadige salon, Strand met rotsen, Villakamer op een badplaats | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven | ||
| 18 | 8 oktober 1921 | Herman Reickenbach | Lore Braband's Noodlot | Duitse herberg, Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 19 | 22 oktober 1921 | Hans van de Wall | De Laatste Eer | Indische huiskamer | Bovenaanzicht een decor | |
| 20 | 26 november 1921 | Herman Reickenbach, vertaling Corry van Bruggen | Haat | Salon, Burgerkamer, Studeerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 21 | 1 januari 1922 | (D.H. Scheffer) | De Emissario | Villakamer op badplaats, Deftige salon, Kasteelkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 22 | (Valentino) | de Vacature | Salon, Studeerkamer, Bureaukamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 23 | 3 februari 1922 | (Leonid Andrejef) | Hij, die de klappen krijgt | Circuskleedkamer | Bovenaanzicht & vooraanzicht een decor | |
| 24 | Een trouw hart | Eenvoudig logement, Salon in gebruik als militair bureau, Mooie herenkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |||
| 25 | 25 februari 1922 | (Emile Zola) | De Kroeg | Eenvoudig kamertje, Straat, Kroeg | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 26 | 8 april 1922 | (Charles Henry Hirsch), gezelschap van Madame Sarah Bernhardt (speelde dit toen ze 19 jaar was) | De Roode Danseres | Kleedkamer Monte Carlo, Rechtzaal | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + omschrijving rekwisieten | |
| 27 | 22 januari 1922 | Hollandsche Schouwburg | (Louis Vereuil) | Régine Armand | Toneelkleedkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + omschrijving rekwisieten |
| 28 | (Gerhart Hauptmann) | Voerman Hensehel | Boerenkamer, Boerenherberg | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 29 | De Jodin | Duitse straat | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |||
| 30 | Mignon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||||
| 31 | Faust | Laboratorium, Tuin, Kerk | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
Overige tekeningen in Map 1:
- Tekening van voordoek in Hollandsche Schouwburg (getekend op 2 augustus 1920)
- Tekening van plattegrond van toneel Hollandsche Schouwburg
- Tekening van plattegrond, genaamd 'grot in het Panopticum'. Werd afgebroken op 8 en 9 oktober 1919
- Tekening van "tank voor de Revue Afkloppen Scala Den Haag", mei 1917
Map 2 (1922-1924)
| Volgorde map | Datum | Theater | Gezelschap/Auteur | Voorstelling | Korte omschrijving decor (indien mogelijk) | Soort tekening |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 32 | Augustus 1922 | Hollandsche Schouwburg | Het Jüdisches Künstlertheater, Berlin | Dybuk (?) | Synagoge, Dorpsstraat in Rusland | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 33 | Hollandsche Schouwburg | Het Jüdisches Künstlertheater, Berlin | Neweije (de Vilder) | Armoedige vochtige kelder, Gekalkte burgerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 34 | Hollandsche Schouwburg | Het Jüdischer Künstlertheater, Berlin | Jankel der Schmied | Boerenburgerkamer, Smederij | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 35 | Hollandsche Schouwburg | Dorfs Jûnge | Armoedige visscherswoning, Russisch dorp, Boerenkroeg | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 36 | Hollandsche Schouwburg | Verlassene Schenke | Dorpslandschap, Boerenkamer met gekalkte muren, Ruïnes van de verlaten kroeg | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven | ||
| 37 | 24/30 september, 1/15/19/29 oktober 1922 (29 oktober matinee) | Hollandsche Schouwburg | Het Schouwtooneel | Als je maar 'n verleden hebt (Der keusche Lebemann) (Franz Arnold en Ernst Bach) | Salon van een fabrikant | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 38 | 27 september 1922 | Hollandsche Schouwburg | Het Schouwtooneel | De ingebeelde zieke (Molière) | Salon of Gobelin-kamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 39 | 23 (of 25?) en 28 september 1922 | Hollandsche Schouwburg | Het Schouwtooneel | Comedie der Liefde | ||
| 40 | 2 oktober 1922 | Hollandsche Schouwburg | Heijermans | De generale repetitie van een kostbaar leven (Harry Vosberg, vertaling Gamvel Falkland) | Salon van graaf Curt van Korlf, Bureau toneeldirectie | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 41 | 3/8/10 oktober 1922 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | In rok (Gabriel Dregély, vertaling J.C. van der Horst) | Kleermakerswerkkamer, Zeer rijke salon, Bureau aan het Ministerie | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 42 | 4 oktober 1922 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | Polly Perkins (Douglas Murray) | Interieur buitenhuisje | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 43 | 5 oktober 1922 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | Z.B.B.H.H. (Archibald Laafs) | Moderne kamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 44 | 11/12 oktober 1922 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | De opgeknoopte die werd afgeknoopt (la farce du pendu dependu, Henri Gheon, vertaling A. Spiering) | "(Marionettentrant). Herberg, speelt buiten voor de herberg | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 45 | 14 oktober 1922 | Hollandsche Schouwburg | N.V. Het Rotterdamsch Tooneel | Vriendinnetje (Eugène Brieux) | Hoedenatelier, Plekje in Zwitserland | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 46 | 17 oktober 1922 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | Eenzaam (Jan Fabritius) | Indisch decor, Hut van matten | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 47 | 21 oktober 1922 | Hollandsche Schouwburg | Het Chocolade juffertje (La Petite chocolatière, Paul Gavault) | Landhuisje, Bureau ministerie, Schildersatelier | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 48 | 10 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Henri de Vries | Meneer Pim (A.A. Milne) | Moderne salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 49 | Hollandsche Schouwburg | (Henri de Vries?) | Brand in de Jonge Jan (Herman Heijermans) | Rechtszaal | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 50 | 22 oktober 1922 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | Potasch en Perlemoer (Montague Glass) | Eenvoudig kantoor, Meer luxe kantoor, Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 51 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | Het ondeugende vrouwtje (the naughty wife, Fred Jackson) | Modern interieur, Intieme villawoning | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 52 | 6 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Johann der muntere Seifensieder | Eenvoudige boerenwoning | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 53 | Hollandsche Schouwburg | Musikalische Kammerspiele | Das alte lied | Huiskamer van een professor (Biedermeijer) | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 54 | Hollandsche Schouwburg | D(r)erich Fischer | Ein Roman in der Wasküche | Wasch-kelder | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 55 | 7 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | Overschotje (Scampolo, Dario Niccodemi. Vertaling W. Walch-Mensink) | Burgerkamer, Salon, Werkkamer op een zolder | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 56 | 2/3/4 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | Om in 't leven te slagen | Moderne kamer, kantoor van een uitgever, Gobellinkamer met daarachter een salon en daarachter weer een salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 57 | 8/9 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | Vadertje Langbeen (Daddy Long-Legs, Jean Webster) | Gestichtskamer, Mooie kamer pensionaat, Kamer op een boerderij | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 58 | 11/14 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | N.V. Het Rotterdamsch Tooneel | Mijnheer Pirroen (Felix Timmermans en Eduaro Veterman) | Mooie biedermeijer kamer, Eenvoudige biedermeijer kamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 59 | 15/16 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | De Paradijsvloek (Alphons Laudy) | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven | |
| 60 | 24 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | Muziek (Frank Wedekind) | Eenvoudige burgerkamer, Tempel, Studeerkamer, Zolderkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 61 | 18 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | De wedloop met de schaduw (Wilhelm von Scholz) | Kamer van een schrijver | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 62 | 17 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Heijermans | Een zeer wild huwelijk (Reimann en Schwartz) | ||
| 63 | 26 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | De onbekende vrouw (La Femme X) | Deftige kamer, Armzalige hotelkamer, Salon, Rechtszaal | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 64 | 1 december 1922 | Hollandsche Schouwburg | Heijermans | Allerzielen (Herman Heijermans) | Eenvoudige pastoriekamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 65 | 13 november 1922 | Hollandsche Schouwburg | Musikalische Kammerspiele? | Die Weinprobe (Wilhelm Busch, muziek Heinrich Marschner) | Eenvoudige burgerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 66 | (wellicht 13 november 1922?) | Hollandsche Schouwburg | Musikalische Kammerspiele | Prinzesschen (muziek Johann Friedrich Reichardt) | Bosch | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 67 | (wellicht 13 november 1922?) | Hollandsche Schouwburg | Musikalische Kammerspiele | Die Zerissene Hose (muziek Erich Fischer) | Plattelands burgemeesterskamers | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 68 | 6 december 1922 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | De Wijze Kater (Herman Heijermans) | Klein boerenkamertje, Paleiszaal | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 69 | 12 december 1922 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | Bruine Suiker (Sweet but not refined, Lady Lever. Vertaling J.C. van der Horst) | Salon in een hotel, Gobelinkamer, Kantoor van een theaterdirecteur | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 70 | 23 december 1922 | Hollandsche Schouwburg | N.V. Het Rotterdamsch Tooneel | Marguerite Gautier (La dame aux Camelias, Alexandre Dumas Fils) | Rijke salon, Interieur buitenhuisje, Speelzaal, Empire slaapkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 71 | 25 december 1922 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | De weg naar de hel (Der weg zur Hölle, Gustav Kadelburg) | Mooie salon, Rijke salon van een danseres | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 72 | 6 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | N.V. Het Rotterdamsch Tooneel | Rosmersholm (Hendrik Ibsen) | Goudleerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 73 | 8 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Heijermans | Vleermuizen (Ernest W. Schmidt) | Burgerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 74 | 9 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | Paddy, Op één na de beste (W. Gayer Mackay en Robert Ord) | Engelsch interieur, Apotheek, Treincoupé | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 75 | 12 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gastspiele Max Pallenberg | Wau-Wau | Engelsch interieur, Mooie salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 76 | 13 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | 't Verboden Blijspel (J.B. Schuil) | Kantoor van een tooneeldirectie, Burgemeesterskamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 77 | 14 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gastspiele Max Pallenberg | Famile Schimek (Gustav Kadelburg) | Goede burgerkamer, Timmermanswerkplaats | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 78 | 16 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Tournee Rika Hopper | Opstanding (Christus is opgestaan, bewerking Antoine Curry, naar roman van Graaf Leo Tolstoi) | Mooie salon (Russisch), Rijk ingericht nachtcafé, Salon, Gevangeniswerkplaats, Gevangenisapotheek, Halte plaats Siberië | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 79 | 19 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gastspiele Max Pallenberg | Der Geizige (De Vrek, Molière, bewerking Carl Sternheim) | Effengrijs decor | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 80 | 22 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gastspiele Max Pallenberg | Der Herr Minister (Paul Schirmer) | Burgerkamer, Bureau ministerie, Meisjesgymnasium | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 81 | 23 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | N.V. Het Rotterdamsch Tooneel | Schaduw (Dario Niccodemi) | Salon Lodewijk XIV, Schilderatelier | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 82 | 31 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | Het wederzijds huwelijksbedrog (Pieter Langendijk) | Oud-Hollandse straat, Oud-Hollandse kamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 83 | 1 februari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Coemoedia | Pygmalion (G. Bernard Shaw. Vertaling Eduard Coenraads) | Studeerkamer, Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 84 | 2 februari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gastspel Alexander Moissi | Der Lebende Leichnam (Leo Tolstoi, vertaling August Schotz) | Mooie burgerkamer, Zigeunerkroeg, Burgerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 85 | 6 februari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gastspel Alexander Moissi | Gespenster (Hendrik Ibsen) | Goudleer-kamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 86 | 7 februari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | Timm Bootz (Franz Molnar, vertaling Adolf Engers) | Moderne kamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 87 | 30 januari 1923 | Hollandsche Schouwburg | N.V. Het Rotterdamsch Tooneel | Beatrijs (Felix Rutten) | Kerk | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 88 | 5 februari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gastspel Alexander Moissi | Einzame Menschen (Gerhart Hauptmann) | Burgerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 89 | 10 februari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gastspel Alexander Moissi | Hamlet (William Shakespeare) | ||
| 90 | 15 februari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | De Passiebloem (La Halquerida, Jacinto Banabente. Vertaling H. Menagé Challa) | ||
| 91 | 1/2/3 oktober | Hollandsche Schouwburg | Anton Wildgang | Kaïn | Plattegronden van de toneelen zoals het in Weenen is opgevoerd | |
| 92 | 17 februari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | De Onbekende (L'iconnu, Louis Verneuil) | Salon, Boudoir | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 93 | 26 februari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Heijermans | Op hoop van zegen (Herman Heijermans) | Armoedige visscherswoning, Kantoor van de reeder | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 94 | 4 maart 1923 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | Hard tegen hard (The Skin Game, John Galsworthy) | Engelsche studeerkamer, Herberg, Boudoir | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 95 | 10 maart 1923 (matinee) | Hollandsche Schouwburg | Wiener Hofburg Theater | Liebelei (Arthur Schnitzler) | Mooie kamer, Burgerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 96 | 11 maart 1923 | Hollandsche Schouwburg | N.V. Het Rotterdamsch Tooneel | Kiki (Andre Picard) | Kantoor van een theaterdirecteur, Heerenkamer, Slaapkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 97 | 19 februari 1923 | Hollandsche Schouwburg | Heijermans | Schakels (Herman Heijermans) | Kantoor | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 98 | 13 maart 1923 | Hollandsche Schouwburg | N.V. Het Rotterdamsch Tooneel | Maskers en wijn (Albert van Waasdijk en J.H. Speenhoff) | Vooraanzicht verschillende bedrijven | |
| 99 | 15 maart 1923 | Hollandsche Schouwburg | Everyman Theatre | The Pigeon (John Galsworthy) | Schildersatelier | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 100 | 16 maart 1923 | Hollandsche Schouwburg | (Everyman Theatre?) | At Mrs. Beam's (C.K. Munro) | Pension | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 101 | 18 maart 1923 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | Wat het leven verwoest (Les Avariés, Eugène Brieux) | Studeerkamer, Salon, Spreekkamer ziekenhuis | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 102 | maart 1923 | Hollandsche Schouwburg | Heijermans | Eva Bonheur (Herman Heijermans) | Burgerkamer annex winkel, Bovenverdieping burgerkamer (Aantekening: "mevr. De Boer-Van Rijk 2, 3 en 4 februari 1924) | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 103 | 29 maart 1923 | Hollandsche Schouwburg | Groninger Tooneelclub | Onder één dak (Jan Fabricius) | Boerenwoning, Boerenkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 104 | 3 april 1923 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | Miss Hobbs (Jerome K. Jerome) | Moderne kamer, Engelsche kamer, kajuit van een jacht | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 105 | 7 april 1923 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | Nog altijd compagnons! Potasch en perlemoer in de auto-branche (Partners again, Montague en J.E. Goodman. Vertaling Leo) | Engelsche kamer, Oud-Hollandsche kamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 106 | 9 april 1923 | Hollandsche Schouwburg | Heijermans | Jan de Derde (Sacha Guitry) | Huiskamer, Kleedkamer toneelspelers, Goudleer-kamer (Staaldraad om acteurs mede op te hijschen) | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 107 | 9 april 1923 | Hollandsche Schouwburg | Heijermans | De Badkamer (Gertrud) | Hal van een hotel | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 108 | 14 april 1923 | Hollandsche Schouwburg | Comédie Française | Le Marquis de Priola (Henri Lavedan) | Rijke salon, Lodewijk XV salon, Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 109 | Losse pagina, waarop wordt gesproken over een "Paleis-décor" waaronder is aangetekend: Paleis van Volksvlijt. Haghe zangers. Dir: h. Bouwmeester | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||||
| 110 | 1 september 1923 | De Russische Duivel (Robert Winterberg) | Troonzaal, Tent van Catharine, Tentenkamp | Bovenaanzicht en vooraanzicht verschillende bedrijven | ||
| 111 | 6 oktober 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Alexander Moissi | Der graf Von Charolais (Richard Beer-Hofmann) | Herberg, Een mooi aangeklede kamer, Gerechtszaal | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 112 | Hollandsche Schouwburg | Er is tan allem Schuld (Leo Tolstoi, Duitse vertaling August Scholz) | Russische boerenkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 113 | 8/9 oktober 1923 | NJV (Ossip Dynow, Duits van A. Eliasberg en C. Ritter) | Wand van een balzaal, Mooie kamer, Slaapkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 114 | 10/11 oktober 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Alexander Moissi | Jedermann (Hugo van Hofmannsthal) | Gothisch decor | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 115 | 13 oktober 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Albert Bassermann | Der Grosse Bariton (The Great Lover, Leo Ditrichstein, Fred Hatton, Fanny Hatton) | Directiekamer van een opera, Kleedkamer van Jean Paurel, Hotelkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 116 | 17 oktober 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Albert Bassermann | Die Wildente (Hendrik Ibsen) | Kamer, Salon, Studeerkamer, Zolderkamer (als fotografisch atelier ingericht) | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 117 | 20 oktober 1923 | Baumeister Solness (Hendrik Ibsen) | Teekenkamer, Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 118 | 21 oktober 1923 | Carousel (Russisch theater van artistieke miniatures. Dir: Boris Evelinoff) | I Stenika Razine, II De muzikale speeldoos, III Het lied aan de Wolga, IV Soldatenkoor, V De Chineesche afgodsbeelden, VI Klein Rusland, VII Rataplan, VIII Boerendans | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 119 | 1 t/m 7 november 1923 | Ingelaschte nummers voor het nieuwe programma | V Duo Sentimental, VI la Balançoire, VII Orge de Barbarie, X Tschastouschiki, IX Italiaansche Opera (parodie), X De zwarte huzaren, XII Karikatuur an het oude Moskovische Bohemen | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 120 | 9/11 november 1923 | Die Goldene Eva (F. Von Schönthan en F. Koppel Ellfeld) | Oud-Duitsche kamer, Goudsmidswerkplaats, Studeerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 121 | 10/11 november 1923 | Alt-Heidelberg (Wilhelm Meyer-Förster) | Slotkamer, Heidelberg, Burgerkamer, Studeerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 122 | 12/13 november 1923 | Der Hüttenbesitzer (Le maître es forges, Georges Ohmet) | Lodewijk XV salon, Salon, Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 123 | 14/15 november 1923 | Erich Tandt (moeilijk leesbaar; regisseur Wagner) | Die Ehre (Hermann Sudermann) | Arbeiderskamer, Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 124 | 16/17/18 november 1923 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | Drie Wijze Gekken (Three Wise fools, Austin Strong. Vertaling Tine Belder) | Mooi Engelsch interieur | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 125 | 20 november 1923 | Hollandsche Schouwburg | Hofstadtooneel | De sterkste band (Felix Salten) | Mooie salon, Salon, Studeerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 126 | 25 november 1923 | Münchener Operette Theater | Der Leibkutscher des Fridericus Rex (muziek Josef Snaga) | Baderstube, Terasse, Boerenhof | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 127 | 24/30 november 1923 | Yvette Guilbert | ||||
| 128 | 1 t/m 7 december 1923 | Das Dreimäderlhaus (D. Vilner, H. Reichert. Bewerking door Heinrich Berze. Muziek Franz Schubert) | Hofje, Biedermayerkamer, Plekje buiten de stad | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 129 | 8 december 1923 | Hollandsche Schouwburg | Jacques Sluyters | De Jantjes (Herman Bouber. Muziek Margie Morries, liedteksten Louis Davids jr.) | De kroeg (Zeedijk), Danszaal, De kade, Kantine Indië | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 130 | 27/28/29 december 1923 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Hopman-Kwast | Sneeuwwitje (kinderoperette) | Tuin voor het koninklijk paleis, Bosch, De grot der kabouters, Paleiszaal | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 131 | 29 december 1923 (matinee) | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Hopman-Kwast | Roodkapje (kinderoperette) | Boerenkamer, Dorpsomgeving, Bosch, Boerenkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 132 | 1 januari 1924 | Hollandsche Schouwburg | Ensemble Henri de Vries (Gezelschap Grand Théâtre) | De terugkeer van Sherlock Holmes (J.E. Harold Terry, Arthur Rose) | Kamer bij Dominee Schlessinger, Kamer Dr. Watson, Kelder, Kamer Sherlock Holmes | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 133 | 1 februari 1924 | Hollandsche Schouwburg | Ensemble Henri de Vries (Gezelschap Grand Théâtre) | De Gouden Spin (L. Von Schonthan) | Burgerkamer, Kantoor, Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 134 | 12 t/m 20 februari 1924 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Mertens | De toffe jongens van het 7de (Mouézy-Eon) | Kantoor van de kolonel, Salon, Raportzaal in de kazerne | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 135 | 21 t/m 29 februari 1924 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Veltmans | Deserteur (Cecar van Cauwenberghe) | Burgerkamer, Cabaret, Bosch, Bureau Hoogstraaten, Rechtszaal | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 136 | Hollandsche Schouwburg | Gastspiel der original Budapester Postenbühne. Aly Mahren, Krust Neubach, Grete Russ, Leo Werter | Max and Morily | Speelt in Weenen en huize der Frankfurters. Eenvoudige maar zeer goede burgerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |
| 137 | 1 maart 1924 | Die 5 Frankfurter! (Von Glinger und Taussig) | Gegoede burgerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | ||
| 138 | Das letzte Bettuch! (Von Glinger und Taussig) | Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven | |||
| 139 | 14 maart 1924 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Louis Davids Jr. | Amsterdam wil dansen (revue, 15 taferelen. Rido) | Muntplein, Tuin | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 140 | 1 t/m 4 april 1924 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Esther de Boer-van Rijk | De Meid (Herman Heijermans) | Gegoede burgerkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 141 | 1 t/m 4 april 1924 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Esther de Boer-van Rijk | Nocturne (Samuel Falkland) | Zolderkamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 142 | 5 t/m 8 april 1924 | Hollandsche Schouwburg | Gezelschap Esther de Boer-van Rijk | Tropen-adel (Van Wermeskerken) | Hal van een hotel in Indië, Indisch interieur | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 143 | 16 t/m 30 april + 1 t/m 5 juni 1924 | Hollandsche Schouwburg | Ensemble henri de Vries-Chrispijns | 'n Misstap (Ein Fehlritt, V. Eugen Burg en Louis Taufstein) | Hal van een kasteel | Bovenaanzicht en vooraanzicht verschillende bedrijven |
| 144 | 2 t/m 31 mei 1924 | Hollandsche Schouwburg | Schouwtooneel | 't Krokodilletje (Karl Strecker) | Salon, Burgemeesterskamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 145 | 6 t/m 24 juni 1924 | Hollandsche Schouwburg | Ensemble henri de Vries-Chrispijns | Wittebroodsweken (Daniël Riche en Arthur Bernède) | Heerenkamer met achtersalon, Prettige kamer (salon) | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 146 | 25 juni t/m 31 juli 1924 | Hollandsche Schouwburg | Combinatie Chrispijns | 'n Nieuwe Stuk (Bernhard Buchbinder) | Goudleerkamer, Karkaskamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 147 | Flora Theater | Bovenaanzicht |
Map 3 (1926-1928)
| Volgorde map | Datum | Theater | Gezelschap/Auteur | Voorstelling | Korte omschrijving decor (indien mogelijk) | Soort tekening |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 148 | 11 december 1926 | Flora Theater | Operettegezelschap Flora | Hé, Hé, Charleston (revue) | Spaanse tuinen, Trappen, Zonnefinale (lijkt spectaculair te zijn) | Bovenaanzicht & vooraanzicht verschillende bedrijven + omschrijvingen van rekwisieten (ongeveer 26 tafeleren, die ook allen omschreven worden) |
| 149 | 5 maart (1926?) | Max Gabriël | De vrouw zonder hart (operette) | Ramp der noordelijke linie Vicksburg-Chatanogu(?), Erf, Woonzaal van Jim O'Neill | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) + vooraanzichten wanden met bogen | |
| 150 | 16 april (1926?) | Max Gabriël | Adrienne (operette) | Bovenaanzichen verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) + vooraanzicht wand | ||
| 151 | 21 mei 1927 | Revue Kermis Groningen | Beschrijving van vermaakt decor | |||
| 152 | 1 augustus 1927 | Difraën Theater | De vogelkoopman (operette) | Berglandschap | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) + vooraanzicht wand | |
| 153 | 2 september 1927 | (Julius Brammer en Alfred Grunenvold, regie Luigi Difraën) | De circusprinses (operette) | Hal van een circus, Zaal in paleis | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) + vooraanzicht wand | |
| 154 | 5 oktober 1927 | Luigi Difraën | Als ik koning was (opera comique) | Strand van Goa, Zaal van de koning van Goa | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) + vooraanzicht wand | |
| 155 | 21 januari 1928 (Den Haag 24-31 dec. 1927, Amsterdam 1-20 jan. 1928, Californië 21 jan.-9 mrt. 1928) | Jack Junior | Hallo! Californië (muzikale sensatie, comedie) | Herberg, Hut | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + beschrijving decorovergangen + beschrijving tour | |
| 156 | 24 december 1927 | Scala Theater | (Julius Wilhelm en Gustav Beer) | De Groote Onbekende (opera comique) | Salon in Parijs, Tent, Kapsalon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) |
| 157 | 10 maart 1928 | Scala Theater (19-30 sept.) | Luigi Difraën | Hollywood (operette) | Foyer van filmstudio, Hal van hotel | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) + vooraanzicht wanden |
| 158 | 14 april 1928 | Surcouf de Kaper (opera comique) | In de haven, In huis | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) + vooraanzicht wanden + details van decorstukken | ||
| 159 | 5 mei 1928 | Luigi Difraën | De Kino Koningin (operette) | Hal van een hotel, Interieur salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) + vooraanzicht wanden | |
| 160 | 2 juni 1928 | Jack Junior, Meyer Hamel, Komische Oper Berlin | Dát is Amsterdam (zomerrevue) | Simpele decors, met name uit doeken bestaand | Bovenaanzichten verschillende taferelen (26) + decorlijst (met afmetingen en specificaties) | |
| 161 | 4 augustus 1928 | Flora Theater (4-31 aug.), Scala Theater (1-18 sept.) | Nap de la Mar | De Fideele Boer (operette) | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) + vooraanzicht wanden | |
| 162 | 1 oktober 1928 | Grand Théâtre | Frank Händle, Otto Harbach, Irving Caesar, Vincent Youmans | No No Nanette (operette) | Strand op eiland Wight, Salon van Jimmy Smith | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) |
| 163 | 1 november 1928 | Max Gabriël | Trotsche Thea (operette) | Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties - licht) | |
| 164 | 24 november 1928 | Luigi Difraën, muziek E. Jacobowski | Ermine (opera comique) | Salon, Hal van kasteel, Dorp | ||
| 165 | 22 december 1928 | Luigi Difraën, muziek Max Gabriël, auteur Jack Junior | Billy waar zit je? (musical, comedy) | Verschillende doeken, Cabaret, Tirol, China, Indië, New York, etc. | Bovenaanzichten van ongeveer 20 taferelen |
Overige tekeningen in Map 3:
- Tekening van Japanse bruggen
- Tekening van plattegrond toneel Theater Flora
Map 4 (1929-1933)
| Volgorde map | Datum | Theater | Gezelschap/Auteur | Voorstelling | Korte omschrijving decor (indien mogelijk) | Soort tekening |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 166 | (premiere 2/3 febr. 1929 in Grand Théâtre), 8 februari 1929 in Flora (laatste voorstelling 11 februari, die nacht was de brand in Flora) | Grand Théâtre, Flora Theater | Hans Nesna en Luigi Difraën | Mazzelman en Lindeman (operette) | Salon, Huiskamer | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties) + vooraanzicht wanden |
| 167 | 9 februari 1929 | Grand Théâtre | Julius Brammer en Alfred Grünwald | De Hertogin van Chicago (operette) | Restaurant, Troonzaal der prins | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties - licht) |
| 168 | 5 januari 1929 | Het Hollandsch Tooneel | Louis de Vries, Hans J. Behfisch, Victor Barnovsky | De Vrouwenarts (operette) | Café, Kliniek, Operatiezaal | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 169 | Ging niet door | Grand Théâtre | Robert Gilbert, Hans H. Zerlett | Pit-Pit (operette) | Salon, Politiestation in New York | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 170 | 1 mei 1929 | Grand Théâtre | Poldi Reiff, Louis Noiret | Clairette (moderne klucht-operette) | Studeerkamer, Hotel der Mythen | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 171 | 1 mei 1929 | Hollandsche Schouwburg | Pierre Mols, Barry Conners | Patsy is 'n Malle | Engels interieur (bestaand decor; alleen achterdoek bijgemaakt) | Bovenaanzicht van decor + perspectieftekening + vooraanzicht wand + schets achterdoek + beknopte decorlijst |
| 172 | 15 augustus 1929 | Grand Théâtre | Frits Vaerewijck | Rose-Marie (comédie musicale) | Herberg van lady Jane, Hut van Black Eagle | Bovenaanzicht van 8 tafeleren + decorlijsten + schets achterdoek |
| 173 | 5 februari 1930 | Stadsschouwburg Haarlem | Pierre Mols, (Leonard Frank) | Zijn Terugkeer (Karl und Anne) | Duitsche woonkeuken, Gevangenenkamp | Bovenaanzichten verschillende bedrijven |
| 174 | 30 maart 1930 | Excelsiortheater Den Haag | Warner Fabian, Pierre Mols | Vlammende Jeugd | Salon | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + lichtaanwijzingen |
| 175 | Excelsiortheater Den Haag | Pierre Mols en zijn Vereenigde Schouwspelers | De Rozenkrans | Woonkamer, Bureau | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + decorlijst (met afmetingen en specificaties - licht) + vooraanzicht wanden | |
| 176 | 1 maart 1930 | Apollo Theater Düsseldorf | Luigi Difraën | Der Grüne Holzschuh | Vormen van klompen, Silhouetten van huizen | Vooraanzicht wanden |
| 177 | 10 mei 1930 (herdenkingsvoorstelling) | Hollandsche Schouwburg | Louis de Vries | Pro Domo | Huiskamer, Hal van statig huis (met kroonluchter) | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + schetsen van details van decor |
| 178 | 5 juli 1930 | Theater Bellevue | Oberlagen | Schetsen achterdoeken | ||
| 179 | 17 oktober 1930 | Hollandsche Schouwburg | Paul Geraldy, R. Beckman (Koninkljke Vereeniging Het Nederlansch Tooneel) | Hélène | Bovenaanzichten verschillende bedrijven + schetsen van achterdoeken/wanden | |
| 180 | 25 oktober 1930 | Hollandsche Schouwburg | (Bernard Shaw), Louis Saalborn | Satanskerel | Rechtszaal, Marktplein | Onafgemaakte schets van bovenaanzicht decor |
| 181 | 2 november 1930 | Rika Hopper Theater | Het Nerivisfelde Kind / of bruin bij jaar later (Titel is onduidelijk) | Er is geen schets van gemaakt | ||
| 182 | 1 januari 1931 | Tivoli Schouwburg Rotterdam | Revue Champagne | Er is geen schets van gemaakt (wel is vermeld dat het decor deels is vervaardigd in het atelier van Grobler) | ||
| 183 | Vagebond Koning | Onafgemaakte schetsen van bovenaanzicht decors | ||||
| 184 | Bloem v. Noa | Onafgemaakte schetsen van bovenaanzicht decors | ||||
| 185 | Milliaren coupé | Onafgemaakte schetsen van bovenaanzicht decors | ||||
| 186 | Bojadere (?) | Onafgemaakte schetsen van bovenaanzicht decors | ||||
| 187 | David Gollns (?) | Onafgemaakte schetsen van bovenaanzicht decors | ||||
| 188 | 15 juli 1933 | Hollandsche Schouwburg | Alex de Meester | Hier Parkeren | Grove schetsen van verschillende taferelen | |
| 189 | 2 september 1933 | Theater Carré | Alex de Meester | Kaartenfinale | Grove scetsen van bovenaanzichten verschillende decors + schetsen achterdoeken + schets vooraanzicht wanden |
Overige tekeningen in Map 4:
- Losse schets van decoronderdelen voorstelling Satanskerel - boogvormige wanden
- Twee losse tekeningen van vooraanzicht wanden voorstelling Satanskerel
- Afbeelding van decor Die Tanzende Prinzessin van uitvoering door de Komische Oper Berlin, tweede akte
- Losse afbeelding van tekening bovenaanzicht decoren eerste akte Die Herzoging von Chicago (in het Duits)
- Losse afbeelding van tekening bovenaanzicht decoren tweede akte Die Herzoging von Chicago (in het Duits)
- Losse afbeelding van tekening vooraanzicht decor van eerste acte van Die Herzogin von Chicago, op achterkant vage schets in potlood
- Losse afbeelding van tekening vooraanzicht decor van tweede acte van Die Herzogin von Chicago
- Losse schets bovenaanzicht decoren Koninging Mont-Martre
- Losse schets bovenaanzicht decoren Het Lustige Witene (?)
- Losse beschrijving van voorstelling De Prins Student - informatie over première, beschrijving decors, kleine schetsen
- Losse beschrijving van voorstelling Giroflé - Girofla - beschrijving decors
- Losse afbeelding van tekening vooraanzicht sluiergordijnen voor voorstelling Rose-Marie
- Losse afbeelding van tekening vooraanzicht decor (waarschijnlijk Prinzes von Chicago, niet helemaal zeker)
- Losse afbeelding van tekening bovenaanzicht decor voor- en naspel Prinzes von Chicago (in het Duits)
- Drie losse schetsen van bovenaanzichten decors voor voorstelling Een Walsdroom
- Blad met lijst decoren (naam voorstelling wordt niet genoemd)