Hollandsche Schouwburg, Amsterdam
Hollandsche Schouwburg anno 1892-1894, toen het nog de Artis Schouwburg heette.
| Naam | Hollandsche Schouwburg, Amsterdam |
|---|---|
| Eerdere naam | Artis Schouwburg, Amsterdam |
| Latere naam | Plaza Theater, Amsterdam, Joodsche Schouwburg, Amsterdam |
| Plaats | Amsterdam |
| Type | Theatergebouw |
| Bouwjaar | 1892 |
| Openingsdatum | 5 mei 1892 |
| Gesloten | Nee |
| Wikidata ID (Q-nummer) | Q2206529 |
.JPG)
| Info | Waarde |
|---|---|
| Afbeelding | Hollandse Schouwburg (Amsterdam).JPG |
| Postcode: | 1018DE |
| Openingsdatum: | 5 mei 1962 |
| Op de kaart: | Ga naar kaart... |
| Wikimedia Commons: | Galerie (Wikimedia Commons) |
| Gelegen in: | Amsterdam (Q9899) |
Bekijk deze en meer informatie op de website van Wikidata, of lees de pagina Hollandsche Schouwburg op Wikipedia.
Informatie
Het gebouw is achtereenvolgens in gebruik geweest als:
- Artis Schouwburg, Amsterdam (1892-1894)
- Hollandsche Schouwburg (1894- tot 27-07-1938 en vanaf 12-11-1938)
- Plaza Theater, Amsterdam (27-07-1938 tot en met 15-10-1938)
- Joodsche Schouwburg (eind oktober 1941- 12 juli 1942)
Adres: Plantage Middenlaan 24, Amsterdam.
Bouwjaar: 1892; Architect: C.A. Bombach Czn.; Opdrachtgever: N.V. Artis Schouwburg (A.C. Kreeft, J.M.J. Buderman, C.A. Bombach).
Opening als theater: 5 mei 1892.
Openingsvoorstelling: Muziekprogramma: Wilhelmina Marsch; een cantate; de operette Mascotte.
Voorbeeld van indeling van de zaal en prijzen in april 1914: Loge 2,50 # Stalles 2,00 # Parket en Zijloge 1,50 # Parterre 1,00 # Frontbalcon 0,75 # Zijbalcon 0,60 # Amphitheater 0,50 # Galerij 0,30.
Geschiedenis
Na de brand in de Stadsschouwburg van Amsterdam , februari 1890, was er behoefte aan een theater van dat formaat in de stad. Kreeft en Buderman, directeuren van het gelijknamige operettegezelschap, kregen daardoor de wind mee voor hun plannen voor een nieuw theater: de Artis Schouwburg.
Links: Zaal en toneel van de Artis schouwburg. Aquarel door J.M.A. Rieke, 1893. Rechts: Exterieur van de Artis schouwburg. Litho door J. Adams, 1982.
In 1894 gingen zij echter failliet en op 14 februari werd de schouwburg geveild. Opbrengst: f 45.400. De nieuwe eigenaren waren de heren Le Gras en Haspels uit Rotterdam. Op 19 juni werden Kreeft en Buderman gemaand het theater te ontruimen. Door een misverstand meenden zij nog een week de tijd te hebben, maar in de ochtend van 20 juni begon men onder politietoezicht de inboedel te verwijderen: meubilair, kostuums, decors – alles wat niet tot het gebouw behoorde belandde op straat. Het personeel werd nog wel in de gelegenheid gesteld persoonlijke bezittingen uit het pand te halen.
Rond 1930 beleefde de Hollandsche Schouwburg een grootse periode.
Na een beperkte opknapbeurt werd het gebouw op 27 juli 1938 in gebruik genomen als het Plaza Theater. Er werden twee operettes opgevoerd en een revue. De exploitant moest op 15 oktober 1938 de voorstellingen staken wegens faillissement.
Binnen enkele weken werd het gebouw in gebruik genomen onder de oude naam en waren er weer voorstellingen te zien.
Op bevel van de Duitse bezetters werd in oktober 1941 de naam gewijzigd in Joodsche Schouwburg. Daar gaven het Joodsche Symphonie Orkest en het Het Joodsche Kleinkunst-Ensemble voorstellingen, die "uitsluitend voor Joodsch Publiek" toegankelijk waren op vertoon van persoonsbewijs en waarbij de zaaldeuren op slot gingen.
De laatste voorstelling Wiegelied door Het Joodsche Kleinkunst-Ensemble was op 12 juli 1942.
De repetities waren op die datum gaande voor de première van Dat Smaakt, een Revue met teksten van Herbert Nelson, Rido en Willy Rosen waarvan de première voorzien was op 18 juli 1942.
De dag erna kwam de schouwburg in gebruik als doorgangshuis voor in razzia’s opgepakte en te deporteren joodse burgers.
De stoelen werden in 1943 vervangen door strozakken. In 1944 kwam het gebouw ter veiling. Tijdens de hongerwinter van 1944-1945 werden de houten vloeren en betimmeringen als brandhout eruit gesloopt.
Vanaf 1945 stond de schouwburg, of wat daar nog van over was, leeg. Herstel ten behoeve van amusement werd door B&W van Amsterdam verhinderd.
In 1950 werd het pand overgedragen aan de gemeente Amsterdam, maar pas in 1960 kwamen de restauratieplannen op gang. Na sloop van de achterbouw, herstel van de voorgevel en enkele aanpassingen – onder leiding van de architect L.H.P. Waterman – kreeg het in 1962 zijn definitieve bestemming: herdenkingsplek voor de joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. In 1992 is er in samenwerking met het Joods Historisch Museum op de eerste etage een permanente expositie ingericht.
Interieur
Via een met marmer belegde hal met kassa’s en tourniquets, kwam men in de zaal. Bij de opening was het schilderwerk nog niet gereed, waardoor de zaal nog voornamelijk wit was. De parterre zitplaatsen bestonden uit losse fauteuils. Een beschrijving uit 1893 vermeldt rode wanden en een rood voorgordijn met gouden franje en kwasten. De stoelen waren rood bekleed, met zwarte ruggen. Op de vloer geel-grijs gestreepte lopers. In het midden van de zaal hing een gaskroon met 140 pitten, die in een glazen koepel hing waar overdag door gekleurd glas daglicht binnenviel. Opvallend waren de slanke zuilen onder het balkon.
Ontwerpen voor het toneelgordijn van de Hollandsche Schouwburg, Plantage Middenlaan te Amsterdam, 1910. Ontwerp: Guillaume Dullé.
Exterieur
Pamflet voor de Vereenigde Rotterdamsche Toonelisten met De Krekel in de Hollandsche Schouwburg, Litho Jan L.C. Kotting. Foto van de Artis Schouwburg, foto: A.T. Rooswinkel, z.j. Collectie TIN.
De voorgevel is een mengeling van klassieke en renaissancestijlen in zand- en baksteen, deels bepleisterd. Op de met balusters versierde topgevel stonden vijf meer dan levensgrote beelden. In het midden van het fronton prijkt nog altijd Venus, indertijd geflankeerd door zinnebeelden van de vrede. Onder het fronton, gesteund door vier pilaren, stond de naam: Artis Schouwburg, en boven de drie toegangsdeuren in gouden letters: Operette-Theater Kreeft en Buderman.
Voorstellingen (Artis Schouwburg)
Een chronologisch overzicht van de voorstellingen, die in dit theater in première zijn gegaan:
Een alfabetisch overzicht van deze voorstellingen, zie alfabetisch overzicht
Voorstellingen (Hollandsche Schouwburg)
Een chronologisch overzicht van de voorstellingen, die in dit theater in première zijn gegaan:
Een alfabetisch overzicht van deze voorstellingen, zie alfabetisch overzicht
Voorstellingen Plaza Theater
Een chronologisch overzicht van de voorstellingen, die in dit theater in première zijn gegaan:
| Die Blume von Hawaii - Producties Plaza Theater, Amsterdam - 1938-09-30 |
| Doe 't met Pech - Producties Plaza Theater, Amsterdam - 1938-08-31- |
| Waldmeister - Amsterdamsch Operetten-Gezelschap 1900-02-28 |
Voorstellingen Joodsche Schouwburg
Een chronologisch overzicht van de voorstellingen, die in dit theater in première zijn gegaan:
Bronnen
- Productiedatabase
- Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw. Redactie Bob Logger, Eric Alexander, Menso Carpentier Alting, Nico van der Krogt, Nathalie Wevers. Theater Instituut Nederland, 2007