Uit TheaterEncyclopedie
(Doorverwezen vanaf Abele spelen)
Bekijk alle
reacties
op deze pagina!Achtergrond
Letterlijk: edele spelen. Een verzameling van vier middeleeuwse toneelstukken: de oudst bekende, niet-religieuze, Nederlandstalige toneelstukken. Ze zijn, samen met de bijbehorende sotternieeën, bewaard gebleven in het Hulthemse handschrift uit 1410. De sotternieën zijn kluchten die na afloop van een abel spel werden opgevoerd. De abele spelen met de bijbehorende sotternieën zijn: Lanseloet van Denemarken met Die Hexe, Gloriant met Buskenblaser, Esmoreit met Lippijn en Vanden winter ende vanden zomer met Rubben. Alle abele spelen handelen over de hoofse liefde.
Overzichten
Overzicht van uitvoeringen van dit werk en/of producties die op dit werk zijn gebaseerd, en die in Nederland te zien zijn geweest:
Overige ensceneringen
1900-1901: Rotterdamsche Onderwijzers Tooneel-Vereniging
Volledige tekst
Voor de volledige tekst: klik hier
Drukgeschiedenis
De gehele cyclus:
- Editie P. Leendertz Jr., A.W. Sijthoff, Leiden 1899-1907
- Editie Leendert Johannes Joseph Olivier, J.M. Meulenhoff, Amsterdam 1948 (herdrukt in 1957, 1968) (bewerkt voor schooltoneel)
- Editie L. van Kammen, Polak & Van Gennep, Amsterdam 1968
- Editie G. Komrij, SDU, 's-Gravenhage 1989 (bewerking)
Esmoreit:
- Editie J. te Winkel, z.u., z.p., 1875
- Editie De Rotterdamsche onderwijzerstooneelvereeniging, Excelsior, Amsterdam ca. 1900
- Editie C. G. Kaakebeen, Wolters, Groningen 1901 (herdrukt in 1924, 1938)
- Editie P. Leendertz Jr., Sijthoff, Groningen 1907 (herdrukt in 1927)
- Editie De Zonnebloem, Apeldoorn 1916
- Editie J. Vorrink, Van Looy, Amsterdam 1921
- Editie A. de Maeyer en R. Roemans, De Vlijt, Antwerpen 1948 (herdrukt in 1967, 1972, 1973)
- Editie J.M.G. Notermans, Tjeenk Willink, Zwolle 1955 (herdrukt in 1965)
- Editie G. Stellinga, Malmberg, 's-Hertogenbosch 1955 (herdrukt in 1977, 1980)
- Editie A.M. Duinhoven, Thieme, Zutphen 1979
- Editie H. Adema, Taal & Teken, Groningen 1983 (herdrukt in 1988)
- In: Middeleeuws toneel, Het Spectrum, Utrecht 1984
- In: Esmoreit, gevolgd door Lippijn, Taal & Teken, Leeuwarden 2000 (herdrukt in 2004)
Gloriant:
- Editie R.J. Spitz, De Zonnebloem, Apeldoorn 1920
- Editie H. Godthelp en J. Verjaal, Servire, Den Haag 1941
- In: Vier middeleeuwse spelen: Esmoreit, Gloriant, Buskenblaser, Nu Noch, J.M. Meulenhoff, Amsterdam 1948 (herdrukt in 1957)
- Editie Jef Notermans, Wolters, Groningen 1948
- Editie R. Roemans en René Gaspar, De Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen 1956 (herdrukt in 1970)
- In: Het abel spel "Gloriant" en de sotternie "De Buskenblazer", Noorduijn, Gorinchem 1960
- Editie L.J.J. Olivier, Meulenhoff Educatief, Amsterdam 1964 (herdrukt o.a. in 1968)
- Editie G. Stellinga, Tjeenk Willink/Noorduijn, Culemborg 1976
- In: Middeleeuws toneel, Het Spectrum, Utrecht 1984
- Editie Hessel Adema, Leeuwarden 1986
- Editie B-Promotion, Antwerpen 1987-1988
Lanseloet van Denemerken:
- Editie Henrick Eckert van Homberch, Antwerpen tussen 1512 en 1519
- Editie Govert van Ghemen, Nijhoff, 's-Gravenhage 1902
- Editie Pieter Leendertz Jr., Tjeenk Willink, Zwolle 1907 (herdrukt in 1913, 1924)
- Editie Kornelis Herman de Raaf, Larensche Kunsthandel, Laren 1907
- Editie R.J. Spitz, De Zonnebloem, Apeldoorn 1918
- Editie C.C. de Bruin, Tjeenk Willink, Zwolle 1938 (herdrukt in 1991, 1997)
- Editie Ludovicus Maria Franciscus Daniel, In den Toren Naarden, 1944
- Editie Pieter Minderhout, Noorduijn Gorinchem, 1951
- Editie Maartje Draak, Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij, Amsterdam 1954 (herdrukt in 1977)
- Editie Rob Roemans en Hilda van Assche: Wereldbibliotheek, Amsterdam 1958 (herdrukt in 1975, 1979, 1982)
- Editie Govert Stellinga, Noorduijn, Gorichem 1962 (herdrukt in 1965, 1969, 1971, 1977)
- Editie Leendert Johannes Joseph Olivier, Meulenhoff, Amsterdam 1970 (herdrukt in 1976)
- Editie Hessel Adema, Taal & Teken, Groningen 1982 (herdrukt in 1987, 1994, 1995)
- In: De wandelende Jood & Lanseloet van Denemarken & Marieke van Nijmegen, Beckers, Aartselaar 1983
- In: Ridderverhalen, Het Spectrum, Utrecht 1984
- In: Middeleeuws toneel, Het Spectrum, Utrecht 1984
- Editie Wilhelmus Norbertus Maria Hüsken en Franciscus Antonius Maria Schaars, Alfa, Nijmegen 1985
- In: Lanseloet van Denemarken, gevolgd door Die hexe, Taal & Teken, Leeuwarden 1995 (herdrukt in 2008, 2009)
- Editie Hans van Dijk, Amsterdam University Press, Amsterdam 1995
Vanden winter ende vanden somer:
- Editie Robert Antonissen, De Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen 1946
- In: Het abel spel Vanden winter ende vanden somer, gevolgd door de sotternie Ruben, voorafgegaan door de fragmenten Drie daghe here en Truwanten, Thieme, Zutphen 1966 (herdrukt in 1975)
Vertalingen
Duits
- 1837: Lantsloot ende die scone Sandrijn, vert. August Heinrich Hoffmann von Fallerleben
- 1838: Abele spelen ende sotternien, vert. August Heinrich Hoffmann von Fallerleben
- 1948 - 1997: Lancelot: nach der Heidelberger Pergamenthandschrift, vert. Reinhold Kluge
- 1950: Jedermann, Lanselot und Sanderein. Mareichen von Nymwegen: altflamische Spiele, vert. Wolfgang Cordan
Engels
- 1924: An ingenious play of Esmoreit, the king's son of Sicily, vert. Harry Morgan Ayes
- 1924: A beautiful play of Lancelot of Denmark: how he fell in love with a lady who waited upon his mother, vert. Pieter Catharinus Arie Geyl
- 1989: An excellent play of Esmoreit, Prince of Sicily, vert. Jane Oakshott en Elsa Strietman
- 1997: Netherlandic secular plays from the Middle Ages: the "abele spelen" and the farces of the Hulthem manuscript, vert. Theresia de Vroom
- 2003: The book of Lancelot: the Middle Dutch Lancelot compilation and the medieval tradition of narrative cycles, vert. Thea Summerfield
Frans
- 1983: Lancelot: roman du XXIIIe siecle, vert. Alexandre Micha
Italiaans
- 2001: Un' artistica rappresentazione di Esmoreit, figlio del re di Sicilia, vert. Fulvio Ferrari
Geïnspireerd op Abele Spelen
- Stripverhaal: Ridder Gloriant; De staalblauwe Boeddha, Willy Vandersteen, 1973
- Parodistische moraliteit: Miserabel spel van Lanseloet met Sanderijn, Hendrikus Duvel, 1907
Secundaire literatuur
- Mary Rosina Fuehrer, ‘A study of the relation of the Dutch Lancelot and the Flemish Perchevael fragments to the manuscripts of Chrestien's Conte del Graal’, Washington 1939
- M.C.A. van der Heijden, Hoort wat men u spelen zal: toneelstukken uit de Middeleeuwen, Antwerpen 1968
- A.M. Duinhoven, 'De bron van Lanseloet', in: Tijdschrift voor Nederlandsche taal- en letterkunde, 95 (1979) 4, p. 262-287
- K. van der Waerden, 'De figuur van de cockijn in het abel spel "Vanden Winter ende vanden Somer"', in: Spektator 15 (1985-1986) p. 268-277
- Rieks Holtkamp, '"Klassieke" moderne bewerking van middeleeuws toneel', in Leeuwarder Courant, 26 mei 1989
- O.S.H. Lie, 'Die hexe in het perspectief van Middelnederlandse toverboeken', in: Madoc 4 (1990) 4, p. 212-220
- J. Vromans, 'Die Hexe', in: Klein kapitaal uit het handschrift van Hulthem, Hilversum 1992, p. 180-189
- F. Kramer, ‘De “Abele Spelen”. Een perverse uitdaging voor een chic herengezelschap’, in Madoc 7 (1993) 1, p. 13-19
- Josef Johan Maria Beckers, Een tekst voor alle tijden: een onderzoek naar de receptiesituatie van de oudste overgeleverde versies van Lanseloet van Denemarken (proefschrift Universiteit van Amsterdam, 1993)
- J. Reynaert, ‘Gezellen van Diest houden een intocht te Aken en vertonen Lanseloet. Vroegstbewaarde voorbeelden van wereldlijk drama’ en R.L. Erenstein, ‘Zomerspelen in Laren onder leiding van Royaards en Verkade. Het begin van het moderne theater’, in: Erenstein, R.L. (hoofdred.) Een theatergeschiedenis der Nederlanden: tien eeuwen drama en theater in Nederland en Vlaanderen Amsterdam 1996, p. 36-41 en p. 552-559
- B.A.M. Ramakers, ‘Woorden en daden. Thematiek en dramatiek van “Lanseloet van Denemerken”’, in Queeste 7 (2000) 1, p. 51-73
- W. Kuiper, ‘Oorsprong, betekenis en functie van eigennamen in de abele spelen. Esmoreit, Gloriant en Lanseloet van Denemerken’, D.E. van der Poel, ‘De voorstelling is voorbij. Vermeldingen van wereldlijk toneel en de casus van “Strasengijs”’, B.A.M. Ramakers, ‘Allegorisch toneel. Overlevering en benadering’ en R.L. Erenstein, ‘De receptie van middeleeuws toneel in de twintigste eeuw’, in: Hans van Dijk, Bart Ramakers e.a., Spel en spektakel, Amsterdam 2001, p. 98-110, p. 111-132, p. 228-25 en p. 282-304.
- D. Coigneau, ‘Drama in druk, tot circa 1540’, in: Spel en spektakel, Amsterdam 2001
- J. Reynaert, ‘Clausen, zinsbouw en versificatie in de abele spelen. Theatrale en stilistische aspecten van het “rijmoverschrijdende verzenpaar”’, in: Queeste 16 (2009) 1, p. 15-38
- J. Reynaert, ‘Tekst en opvoering van de abele spelen. Het kopieerwerk in het handschrift-Van Hulthem en de geïntendeerde voorstellingen’, in: Spiegel der Letteren 56 (2014) p. 453-475
Tijdschriften
Video
Trailer van een opvoering in 2007, door Het Waterhuis Rotterdam.
Regisseur over de opvoering uit 2007, door Het Waterhuis Rotterdam
Middelnederlandse opvoering van de Buskenblaser, door het Historisch Theater Leuven
Bronnen
- Productiedatabase
- In reprise