Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
Leidse Schouwburg (voorzijde).jpg


Foto M.M.Minderhoud, 1972

NaamLeidse Schouwburg, Leiden
PlaatsLeiden
TypeTheatergebouw
Bouwjaar1705
Wikidata ID (Q-nummer)Q3275812
 Website


Bekijk de van Wikimedia / Wikipedia over Leidse Schouwburg, Leiden


Leidse Schouwburg (voorzijde).jpg

Info Waarde
Afbeelding Leidse Schouwburg (voorzijde).jpg
Postcode: 2312XS
Openingsdatum: 1 jan 1705
Op de kaart: Ga naar kaart...
Wikimedia Commons: Galerie (Wikimedia Commons)
Gelegen in: Leiden (Q43631)


Bekijk deze en meer informatie op de website van Wikidata, of lees de pagina Leidse Schouwburg op Wikipedia.

De Leidse Schouwburg (539 stoelen) werd gebouwd in 1705 in opdracht van Jacob van Rijndorp en is sindsdien onafgebroken als theater in gebruik geweest. Daarmee is de Leidse Schouwburg de oudste nog in gebruik zijnde schouwburg in Nederland.

Na de laatste verbouwing in 1997 is de zaal weer in oude luister hersteld.

Bouwgeschiedenis

Architect: Dirck van Soest, in opdracht van Jacob van Rijndorp

Bouwjaar: 1705

Opening als theater: 1 oktober 1705

Twee gravures van de Leidse Schouwburg anno 1865 en 1890. Collectie TIN.

De schouwburg van Jacob van Rijndorp werd gebouwd op het terrein van een afgebrande mouterij. Van Rijndorp, die ook een theater in Den Haag had, beheerde het Leidse theater tot zijn dood in 1720. Daarna namen zijn vrouw Anna Catharina de Quintana en de dichter-acteur Jan van Hoven het beheer op zich. Ook de dochters Van Rijndorp, met name Isabella, waren daarbij betrokken. Vervolgens is de schouwburg in veel verschillende handen geweest.

In 1864-1865 zag D.A. Schretlen, namens de in maart 1864 opgerichte Schouwburgcommissie, kans het over verschillende eigenaren verspreid geraakte bezit op te kopen en aldus weer tot één geheel te maken. Op deze manier wist hij de schouwburg voor Leiden te behouden. Bij de verbouwing door stadsarchitect Schaap kreeg de schouwburg de gevel die hij nu nog heeft. Op 28 november 1865 heropende het theater met de voorstelling De geleerde vrouwen, gespeeld door de troupe van de Amsterdamse Schouwburg, gevolgd door De klappermolen met Maria Johanna Kleine-Gartman in de hoofdrol.

In de Tweede Wereldoorlog had de schouwburg een dubbel bestaan: terwijl er voor de Duitse bezetter amusement in de zaal werd gespeeld, zaten elders in het pand mensen ondergedoken en stonden de drukpersen voor het vervalsen van persoonpapieren op zolder.

In de jaren zeventig van de twintigste eeuw werd het theater met sloop bedreigd. Men wilde een nieuwe schouwburg bouwen op het Schuttersveld, maar wegens geldgebrek werd dat plan afgeblazen en ging men toch verbouwen. De architect Onno Greiner koos daarbij voor een zaal, uitgevoerd in de kleuren olijfgroen en okergeel, dit in overeenstemming met de zaalschilderingen. Bij de verbouwing van 1997 zijn de rode en gouden kleuren van 1865 weer teruggebracht.

De zaal, gezien vanaf het toneel. Foto Jan Scheerder.

Leidse Schouwburg in februari 1970

Premieres

Een chronologisch en daaronder een link naar een alfabetisch overzicht van de voorstellingen in Leydsche Schouwburg, die in dit theater in première zijn gegaan:

 
Willem van Focquenbroch of de Amsterdamsche Rederykers - Koninklijke Nederduitsche Tooneelisten - 1823-10-20
Tot middennacht, of list tegen list - Amsterdam Stadsschouwburg - 1825-02-12
Michiel Adriaansz de Ruiter - Gezelschap Hoedt en Bingley - 1826-05-22
Roquelaure, of de leelijkste man van Frankrijk - Gezelschap Valois - 1862-03-03

Een chronologisch en daaronder een link naar een alfabetisch overzicht van de voorstellingen in de Leidse Schouwburg, die in dit theater in première zijn gegaan:

 
Het feest van Minerva - Gezelschap Obelt, Kup en de Koning - 1825-02-12
Het welbewaakte kind - Koninklijke Hollandsche Tooneelisten - 1860-10-22
Een man te trouwen - Koninklijke Hollandsche Tooneelisten - 1861-02-11
De twee dooven - Gezelschap Bamberg en Charlier - 1886-01-24
De gevolgen van een leugen - Gezelschap Bamberg en Charlier - 1886-01-24
Leiden ontzet - Nederlandsche Opera - 1896-10-02
De wonderdokter (Herr unf Frau Doktor) - De Nederlandsche Tooneelvereeniging (1893-1912) - 1905-01-02
Beatrys - N.V. Calderon Tooneel - 1917-11-14
Het abel spel van Gloriant - Die Ghesellen van den Spele - 1920-10-25
't Wondere rond Kilian (De arme man die rijk is) - Vereenigde Haagsche Spelers - 1933-05-07
Mottige Janus - De Haghespelers (C. Hartogh) - 1942-11-28
Lastige vrouwtjes, Mevrouw en haar chauffeur - Gezelschap Theo Vink - 1943-09-26
Dorine en het toeval - Nederlandsch Operette-ensemble - 1952-10-03
The Philanderer - Studententoneel en Studentencabaret - 1957-02-07
As You Like It - The Marlowe Society - 1957-06-25
Het bloedrood café - Comité Het Nederlandse Stuk - 1957-07-14
Des Teufels General - Studententoneel en Studentencabaret - 1958-02-05
Laat je zoon studeren - Studententoneel en Studentencabaret - 1959-02-04
Miss Ba - Koninklijke Vlaamse Schouwburg - 1960-01-14
Onder het Melkwoud - Holland Festival - 1960-07-04
Banja - Studententoneel en Studentencabaret - 1961-02-03
Propjes schieten - Cabaretgroep Scaramouche - 1962-01-09
Argwaan - Studententoneel en Studentencabaret - 1962-05-24
De vliegen - Studententoneel en Studentencabaret - 1962-10-31
Les justes - Les Réalisations Theatrales - 1962-12-07
Le chandelier - Studententoneel en Studentencabaret - 1963-10-31
Een gril - Studententoneel en Studentencabaret - 1963-10-31
High Tor - Studententoneel en Studentencabaret - 1965-11-04
Een maan voor de misdeelden - Studententoneel en Studentencabaret - 1966-02-02
Reigen - Studententoneel en Studentencabaret - 1967-02-04
The Recruting Officer - RK Studentenvereniging Leiden St. Augustinus - 1968-05-10
Look Back in Anger - The York Theatre Royal Company - 1968-11-04
De liefde van vier kolonels - Studententoneel en Studentencabaret - 1968-11-14
Guerrilla - Studententoneel en Studentencabaret - 1969-02-08
Les fourberies de Scapin - Les Réalisations Theatrales - 1969-02-24
De droom - Holland Festival - 1971-06-26
De vrouw - Holland Festival - 1971-06-26
De fantasticks - De Nederlandse Operastichting - 1976-11-30
La commedia degli Zanni (De komedie van de Zanni's) - Venetië Teatro a l'Avogaria - 1978-03-28
Pompend remmen - Gezelschappen Rients Gratama - 1978-10-27
Feest - Theater Wim Zomer BV - 1979-01-15
Toen, nu en later - Miel Cools - 1979-10-05
Philanthropist - ESTA - 1980-01-25
Duet for one - Theater- en Organisatiebureau Jacques Senf - 1982-10-14
De gebochelde van de Notre Dame - Amsterdams Volkstoneel - 1982-11-04
Cold Storage - LEST - 1982-11-27
Op doorreis - Gerrie van der Klei - 1985-12-21
Huwelijk in de steigers - Sleeswijk Entertainment BV - 1986-09-27
Canterbury Tales - New Vic Theatre - 1986-10-08
Hemelsbreed - Joke Bruijs - 1986-10-25
… overige resultaten

Bronnen

  • Productiedatabase
  • Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw. Redactie Bob Logger, Eric Alexander, Menso Carpentier Alting, Nico van der Krogt, Nathalie Wevers. Theater Instituut Nederland, 2007