Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Canon 1883

Canonlogo.jpgOprichting van de Wagner-Vereeniging

Opera op internationaal niveau in Nederland.

Bezoek aan Bayreuth

In de zomer van 1883 bezocht een aantal Nederlandse muziekliefhebbers het Festspielhaus in Bayreuth, een indrukwekkend theater dat ontworpen was door de Duitse componist Richard Wagner. Wagners theater was er helemaal op ingericht om zijn eigen, monumentale opera’s over Germaanse goden, halfgoden en helden optimaal tot hun recht te laten komen. Onder de indruk van wat zij hoorden en zagen, nam de Nederlandse delegatie zich voor om Wagners opera’s ook in Nederland te introduceren. Die beslissing betekende een enorme impuls voor de vaderlandse operacultuur.

Een populair 'importgenre'

De opera, rond 1600 in Italië ontstaan, heeft in Nederland lange tijd een zieltogend bestaan geleid. Misschien wel omdat deze kunstvorm zo duur is (dirigent, solisten, orkest, koor, technici) en er in Nederland nooit sprake is geweest van een door een vorst gefinancierde hofcultuur. Pas vanaf 1750 won de opera in Nederland langzaam aan populariteit en tussen 1800 en 1850 was het een door het publiek zeer gewild theatergenre.

Dat betekende overigens niet dat er ook een echte Nederlandse operacultuur ontstond. Het gespeelde repertoire was afkomstig uit Frankrijk, Duitsland of Italië en ook de uitvoerenden waren vaak van buitenlandse herkomst. Het kwam ook wel voor dat de teksten naar het Nederlands werden vertaald, maar onomstreden was die praktijk niet. Het door Koning Willem III royaal gesubsidieerde Theâtre Royal Francais de la Haye behoorde rond 1850, samen met de opera van Parijs en het keizerlijk theater van Petersburg, tot de top drie van Europa.

  • Achterdoek voor Le Siège de Leyde 1574, opera in 4 bedrijven van Vogel, (wereld)première 8 april 1847. Gezicht op de Hooglandse Kerk te Leiden, door Bartholomeus Johannes van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]

    Achterdoek voor Le Siège de Leyde 1574, opera in 4 bedrijven van Vogel, (wereld)première 8 april 1847. Gezicht op de Hooglandse Kerk te Leiden, door Bartholomeus Johannes van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]

  • Achterdoek voor Les Martyrs, opera in 4 bedrijven van Donizetti, première 13 maart 1841.Romeins plein met obelisk, door Bartholomeus van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]

    Achterdoek voor Les Martyrs, opera in 4 bedrijven van Donizetti, première 13 maart 1841.Romeins plein met obelisk, door Bartholomeus van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]

De Wagner-Vereeniging

Kort nadat de Nederlandse muziekliefhebbers uit Bayreuth waren teruggekeerd, richtte een aantal van hen op 29 augustus 1883 de Wagner-Vereeniging op. Op 26 januari 1884, bijna een jaar na Wagners overlijden, vond in het gebouw Felix Meritis in Amsterdam een eerste concert plaats. Dirigent was Henri Viotta, die tot 1919 als artistiek leider een belangrijke rol binnen de Wagner-Vereeniging zou blijven spelen. De eerste jaren bracht men Wagners opera’s steeds in concertvorm, maar op 19 mei 1893 waagde men zich voor het eerst aan een complete toneeluitvoering van Siegfried in het Paleis voor Volksvlijt. Om in Amsterdam topkwaliteit te kunnen brengen, werkte Viotta bij voorkeur met zangers, ontwerpers en regisseurs uit Bayreuth, maar soms liet hij Nederlandse coryfeeën meedoen. Zo was de Nederlandse tenor Jacques Urlus, gespecialiseerd in Wagnerrollen, meer dan eens te gast.


Op het toneel van Strauss’ Salomé. O.a. Henri Viotta en J.C. Bunge, 1913-1914. Fotograaf onbekend. Collectie TIN Jacques Urlus als Siegfried. Foto: Carl Bellach.Collectie TIN

Een gewild exportartikel

In 1919 werd Henri Viotta opgevolgd door Paul Cronheim. Hij verlegde de koers van de Wagner-Vereeniging. Om te beginnen liet hij ook werk van andere componisten opvoeren. Daarbij zocht hij contact met moderne theatervormgevers. Wat hetzelfde bleef was het streven naar absolute topkwaliteit. En dat lukte: het niveau lag zo hoog, de naam van de dirigenten en de solisten die werden geëngageerd was zo groot, dat de Wagner-Vereeniging een gewild exportartikel werd. Na de oorlog werd de rol van de Wagner-Vereeniging als de belangrijkste producent van operavoorstellingen, langzaam overgenomen door De Nederlandse Opera (1946) en het Holland Festival (vanaf 1947). In 1959 werd de Wagner-Vereeniging opgeheven.


Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1883 geboren

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Hjalmar BergmanBergman, Hjalmar1883
Ko ArnoldiArnoldi, Ko1 januari 188314 juni 1964
Khalil GibranGibran, Khalil6 januari 188310 april 1931
Frits FernantzenFernantzen, Frits20 januari 188312 mei 1950
Alfred SavoirSavoir, Alfred23 januari 188326 juni 1934
Szöke SzakallSzakall, Szöke2 februari 188312 februari 1955
Henri van EesEes, Henri van2 februari 188312 oktober 1954
Eubie BlakeBlake, Eubie7 februari 188312 februari 1983
Nikos KazantzakisKazantzakis, Nikos18 februari 188326 oktober 1957
Fred MarkushMarkush, Fred20 februari 188330 oktober 1946
Etienne de BeaumontBeaumont, Etienne de9 maart 18834 februari 1956
Enrico ToselliToselli, Enrico13 maart 188315 januari 1926
Fritz Friedmann-FrederichFriedmann-Frederich, Fritz13 maart 188316 maart 1934
Siem NieuwenhuyzenNieuwenhuyzen, Siem15 maart 188311 juni 1964
Maurice FarinaFarina, Maurice14 april 18833 maart 1943
Willi WolffWolff, Willi16 april 18836 april 1947
Walter Wilhelm GoetzeGoetze, Walter Wilhelm17 april 188324 maart 1961
Toutie WeberWeber, Toutie18 april 188328 februari 1968
Gaston MartensMartens, Gaston24 april 188310 mei 1967
Frans MeermansMeermans, Frans27 april 1883
... meer resultaten
... meer resultaten

In 1883 overleden

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Richard WagnerWagner, Richard22 mei 181313 februari 1883
Karl MarxMarx, Karl5 mei 181814 maart 1883
Mw. IburgIBurg, Mw.12 juni 180621 maart 1883
Charlotta NeytsNeyts, Charlotta12 juni 180623 maart 1883
Alfred DelacourDelacour, Alfred3 september 181731 maart 1883
Jules SandeauSandeau, Jules19 februari 181124 april 1883
Edward FitzgeraldFitzgerald, Edward31 maart 180914 juni 1883
Ivan ToergenjevToergenjev, Ivan9 november 18183 september 1883
Paul SiraudinSiraudin, Paul18 december 18128 september 1883
Hendrik ConscienceConscience, Hendrik3 december 181210 september 1883
Jules CostéCosté, Jules3 februari 182812 november 1883

In 1883 in première

 PremieredatumLocatie
De kunstgreep van Arthur - Rotterdamsch Tooneelgezelschap o.l.v. Willem van Zuylen - 1883-01-011 januari 1883Nieuwe Rotterdamsche Schouwburg, Coolsingel, Rotterdam
Nieuwe mannen - Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) - 1883-01-011 januari 1883Grand Théâtre, Amsterdam
Lodewijk XI - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-01-066 januari 1883Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
De koerier van Lyon, of De noodlottige gelijkenis - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-01-1818 januari 1883Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Margaretha Gauthier - Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) - 1883-01-2525 januari 1883Grand Théâtre, Amsterdam
Marietje - Rotterdamsch Tooneelgezelschap o.l.v. Willem van Zuylen - 1883-02-011 februari 1883Nieuwe Rotterdamsche Schouwburg, Coolsingel, Rotterdam
Een stiefkind (Jack) - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-02-1010 februari 1883Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Janus Tulp - Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) - 1883-02-1515 februari 1883Grand Théâtre, Amsterdam
Dora - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-02-2222 februari 1883Op locatie
Onnadenkendheid (Die Sorglosen) - Rotterdamsch Tooneelgezelschap o.l.v. Willem van Zuylen - 1883-03-066 maart 1883Nieuwe Rotterdamsche Schouwburg, Coolsingel, Rotterdam
Faust - Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) - 1883-03-077 maart 1883Grand Théâtre, Amsterdam
Onnadenkendheid (Die Sorglosen) - Rotterdamsch Tooneelgezelschap o.l.v. Willem van Zuylen - 1883-03-088 maart 1883Schouwburg, Zutphen
Een wissel - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-03-1313 maart 1883Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
Het Testament van César Girodot - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1893-03-1313 maart 1883Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
F 1.500.000 (Het testament van mijnheer César Girodot) - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-03-1313 maart 1883Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
Dirk de Porder - Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) - 1883-03-1616 maart 1883Grand Théâtre, Amsterdam
Een Parijsche familieroman - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-03-2121 maart 1883Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Paillas - Rotterdamsch Tooneelgezelschap o.l.v. Willem van Zuylen - 1883-03-2525 maart 1883Nieuwe Rotterdamsche Schouwburg, Coolsingel, Rotterdam
Zampa ou la fiancée de marbre - Théâtre Royal Français de la Haye - 1883-04-022 april 1883Théâtre Royal Français de la Haye, 's-Gravenhage
Een huis te koop - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-04-044 april 1883Delftsche Schouwburg, Delft
... meer resultaten


In dit decennium opgericht

 OpgerichtPlaats
Theater Panopticum, Amsterdam1881Amsterdam
De Schouwburg aan de Rozengracht, Harlingen1886Harlingen
Spaarbankgebouw, Tiel1886Tiel

Edit deze pagina

Overgenomen van "https://theaterencyclopedie.nl/w/index.php?title=1883&oldid=2694806"