1883

1800 1810 1820 1830 1840 1850 1860 1870 1880 1890

Het theaterjaar 1883

Canon 1883

Oprichting van de Wagner-Vereeniging

Opera op internationaal niveau in Nederland.

Bezoek aan Bayreuth

In de zomer van 1883 bezocht een aantal Nederlandse muziekliefhebbers het Festspielhaus in Bayreuth, een indrukwekkend theater dat ontworpen was door de Duitse componist Richard Wagner. Wagners theater was er helemaal op ingericht om zijn eigen, monumentale opera’s over Germaanse goden, halfgoden en helden optimaal tot hun recht te laten komen. Onder de indruk van wat zij hoorden en zagen, nam de Nederlandse delegatie zich voor om Wagners opera’s ook in Nederland te introduceren. Die beslissing betekende een enorme impuls voor de vaderlandse operacultuur.

Een populair 'importgenre'

De opera, rond 1600 in Italië ontstaan, heeft in Nederland lange tijd een zieltogend bestaan geleid. Misschien wel omdat deze kunstvorm zo duur is (dirigent, solisten, orkest, koor, technici) en er in Nederland nooit sprake is geweest van een door een vorst gefinancierde hofcultuur. Pas vanaf 1750 won de opera in Nederland langzaam aan populariteit en tussen 1800 en 1850 was het een door het publiek zeer gewild theatergenre.

Dat betekende overigens niet dat er ook een echte Nederlandse operacultuur ontstond. Het gespeelde repertoire was afkomstig uit Frankrijk, Duitsland of Italië en ook de uitvoerenden waren vaak van buitenlandse herkomst. Het kwam ook wel voor dat de teksten naar het Nederlands werden vertaald, maar onomstreden was die praktijk niet. Het door Koning Willem III royaal gesubsidieerde Theâtre Royal Francais de la Haye behoorde rond 1850, samen met de opera van Parijs en het keizerlijk theater van Petersburg, tot de top drie van Europa.

Achterdoek voor Le Siège de Leyde 1574, opera in 4 bedrijven van Vogel, (wereld)première 8 april 1847. Gezicht op de Hooglandse Kerk te Leiden, door Bartholomeus Johannes van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]
Achterdoek voor Les Martyrs, opera in 4 bedrijven van Donizetti, première 13 maart 1841.Romeins plein met obelisk, door Bartholomeus van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]

De Wagner-Vereeniging

Kort nadat de Nederlandse muziekliefhebbers uit Bayreuth waren teruggekeerd, richtte een aantal van hen op 29 augustus 1883 de Wagner-Vereeniging op. Op 26 januari 1884, bijna een jaar na Wagners overlijden, vond in het gebouw Felix Meritis in Amsterdam een eerste concert plaats. Dirigent was Henri Viotta, die tot 1919 als artistiek leider een belangrijke rol binnen de Wagner-Vereeniging zou blijven spelen. De eerste jaren bracht men Wagners opera’s steeds in concertvorm, maar op 19 mei 1893 waagde men zich voor het eerst aan een complete toneeluitvoering van Siegfried in het Paleis voor Volksvlijt. Om in Amsterdam topkwaliteit te kunnen brengen, werkte Viotta bij voorkeur met zangers, ontwerpers en regisseurs uit Bayreuth, maar soms liet hij Nederlandse coryfeeën meedoen. Zo was de Nederlandse tenor Jacques Urlus, gespecialiseerd in Wagnerrollen, meer dan eens te gast.

Een gewild exportartikel

In 1919 werd Henri Viotta opgevolgd door Paul Cronheim. Hij verlegde de koers van de Wagner-Vereeniging. Om te beginnen liet hij ook werk van andere componisten opvoeren. Daarbij zocht hij contact met moderne theatervormgevers. Wat hetzelfde bleef was het streven naar absolute topkwaliteit. En dat lukte: het niveau lag zo hoog, de naam van de dirigenten en de solisten die werden geëngageerd was zo groot, dat de Wagner-Vereeniging een gewild exportartikel werd. Na de oorlog werd de rol van de Wagner-Vereeniging als de belangrijkste producent van operavoorstellingen, langzaam overgenomen door De Nederlandse Opera (1946) en het Holland Festival (vanaf 1947). In 1959 werd de Wagner-Vereeniging opgeheven.

Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1883 geboren

	Sorteernaam	Geboortedatum	Overlijdensdatum
Hjalmar Bergman	Bergman, Hjalmar	1883
Ko Arnoldi	Arnoldi, Ko	1 januari 1883	14 juni 1964
Khalil Gibran	Gibran, Khalil	6 januari 1883	10 april 1931
Frits Fernantzen	Fernantzen, Frits	20 januari 1883	12 mei 1950
Alfred Savoir	Savoir, Alfred	23 januari 1883	26 juni 1934
Szöke Szakall	Szakall, Szöke	2 februari 1883	12 februari 1955
Henri van Ees	Ees, Henri van	2 februari 1883	12 oktober 1954
Eubie Blake	Blake, Eubie	7 februari 1883	12 februari 1983
Nikos Kazantzakis	Kazantzakis, Nikos	18 februari 1883	26 oktober 1957
Fred Markush	Markush, Fred	20 februari 1883	30 oktober 1946
Etienne de Beaumont	Beaumont, Etienne de	9 maart 1883	4 februari 1956
Fritz Friedmann-Frederich	Friedmann-Frederich, Fritz	13 maart 1883	16 maart 1934
Enrico Toselli	Toselli, Enrico	13 maart 1883	15 januari 1926
Siem Nieuwenhuyzen	Nieuwenhuyzen, Siem	15 maart 1883	11 juni 1964
Maurice Farina	Farina, Maurice	14 april 1883	3 maart 1943
Willi Wolff	Wolff, Willi	16 april 1883	6 april 1947
Walter Wilhelm Goetze	Goetze, Walter Wilhelm	17 april 1883	24 maart 1961
Toutie Weber	Weber, Toutie	18 april 1883	28 februari 1968
Gaston Martens	Martens, Gaston	24 april 1883	10 mei 1967
Jaroslav Hasek	Hasek, Jaroslav	30 april 1883	3 januari 1923
... meer resultaten

... meer resultaten

In 1883 overleden

	Sorteernaam	Geboortedatum	Overlijdensdatum
Richard Wagner	Wagner, Richard	22 mei 1813	13 februari 1883
Karl Marx	Marx, Karl	5 mei 1818	14 maart 1883
Mw. Iburg	IBurg, Mw.	12 juni 1806	21 maart 1883
Charlotta Neyts	Neyts, Charlotta	12 juni 1806	23 maart 1883
Alfred Delacour	Delacour, Alfred	3 september 1817	31 maart 1883
Jules Sandeau	Sandeau, Jules	19 februari 1811	24 april 1883
Edward Fitzgerald	Fitzgerald, Edward	31 maart 1809	14 juni 1883
Ivan Toergenjev	Toergenjev, Ivan	9 november 1818	3 september 1883
Paul Siraudin	Siraudin, Paul	18 december 1812	8 september 1883
Hendrik Conscience	Conscience, Hendrik	3 december 1812	10 september 1883
Jules Costé	Costé, Jules	3 februari 1828	12 november 1883

In 1883 in première

	Premieredatum	Locatie
De kunstgreep van Arthur - Rotterdamsch Tooneelgezelschap o.l.v. Willem van Zuylen - 1883-01-01	1 januari 1883	Nieuwe Rotterdamsche Schouwburg, Coolsingel, Rotterdam
Nieuwe mannen - Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) - 1883-01-01	1 januari 1883	Grand Théâtre, Amsterdam
Lodewijk XI - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-01-06	6 januari 1883	Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
De koerier van Lyon, of De noodlottige gelijkenis - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-01-18	18 januari 1883	Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Margaretha Gauthier - Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) - 1883-01-25	25 januari 1883	Grand Théâtre, Amsterdam
Marietje - Rotterdamsch Tooneelgezelschap o.l.v. Willem van Zuylen - 1883-02-01	1 februari 1883	Nieuwe Rotterdamsche Schouwburg, Coolsingel, Rotterdam
Een stiefkind (Jack) - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-02-10	10 februari 1883	Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Janus Tulp - Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) - 1883-02-15	15 februari 1883	Grand Théâtre, Amsterdam
Dora - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-02-22	22 februari 1883	Op locatie
Onnadenkendheid (Die Sorglosen) - Rotterdamsch Tooneelgezelschap o.l.v. Willem van Zuylen - 1883-03-06	6 maart 1883	Nieuwe Rotterdamsche Schouwburg, Coolsingel, Rotterdam
Faust - Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) - 1883-03-07	7 maart 1883	Grand Théâtre, Amsterdam
Onnadenkendheid (Die Sorglosen) - Rotterdamsch Tooneelgezelschap o.l.v. Willem van Zuylen - 1883-03-08	8 maart 1883	Schouwburg, Zutphen
Een wissel - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-03-13	13 maart 1883	Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
Het Testament van César Girodot - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1893-03-13	13 maart 1883	Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
F 1.500.000 (Het testament van mijnheer César Girodot) - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-03-13	13 maart 1883	Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
Dirk de Porder - Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) - 1883-03-16	16 maart 1883	Grand Théâtre, Amsterdam
Een Parijsche familieroman - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-03-21	21 maart 1883	Stadsschouwburg, Amsterdam (1774-1890)
Paillas - Rotterdamsch Tooneelgezelschap o.l.v. Willem van Zuylen - 1883-03-25	25 maart 1883	Nieuwe Rotterdamsche Schouwburg, Coolsingel, Rotterdam
Zampa ou la fiancée de marbre - Théâtre Royal Français de la Haye - 1883-04-02	2 april 1883	Théâtre Royal Français de la Haye, 's-Gravenhage
Een huis te koop - Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) - 1883-04-04	4 april 1883	Delftsche Schouwburg, Delft
... meer resultaten

In dit decennium opgericht

	Opgericht	Plaats
Theater Panopticum, Amsterdam	1881	Amsterdam
Spaarbankgebouw, Tiel	1886	Tiel
De Schouwburg aan de Rozengracht, Harlingen	1886	Harlingen

Edit deze pagina

Meedoen met TheaterEncyclopedie!

Inhoud