Canon 1883
Oprichting van de Wagner-Vereeniging
Opera op internationaal niveau in Nederland.
Bezoek aan Bayreuth
In de zomer van 1883 bezocht een aantal Nederlandse muziekliefhebbers het Festspielhaus in Bayreuth, een indrukwekkend theater dat ontworpen was door de Duitse componist Richard Wagner. Wagners theater was er helemaal op ingericht om zijn eigen, monumentale opera’s over Germaanse goden, halfgoden en helden optimaal tot hun recht te laten komen. Onder de indruk van wat zij hoorden en zagen, nam de Nederlandse delegatie zich voor om Wagners opera’s ook in Nederland te introduceren. Die beslissing betekende een enorme impuls voor de vaderlandse operacultuur.
Een populair 'importgenre'
De opera, rond 1600 in Italië ontstaan, heeft in Nederland lange tijd een zieltogend bestaan geleid. Misschien wel omdat deze kunstvorm zo duur is (dirigent, solisten, orkest, koor, technici) en er in Nederland nooit sprake is geweest van een door een vorst gefinancierde hofcultuur. Pas vanaf 1750 won de opera in Nederland langzaam aan populariteit en tussen 1800 en 1850 was het een door het publiek zeer gewild theatergenre.
Dat betekende overigens niet dat er ook een echte Nederlandse operacultuur ontstond. Het gespeelde repertoire was afkomstig uit Frankrijk, Duitsland of Italië en ook de uitvoerenden waren vaak van buitenlandse herkomst. Het kwam ook wel voor dat de teksten naar het Nederlands werden vertaald, maar onomstreden was die praktijk niet. Het door Koning Willem III royaal gesubsidieerde Theâtre Royal Francais de la Haye behoorde rond 1850, samen met de opera van Parijs en het keizerlijk theater van Petersburg, tot de top drie van Europa.
![Achterdoek voor Le Siège de Leyde 1574, opera in 4 bedrijven van Vogel, (wereld)première 8 april 1847. Gezicht op de Hooglandse Kerk te Leiden, door Bartholomeus Johannes van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]](/w/thumb.php?f=Gezicht_op_Hooglandse_kerk_Le_si%C3%A8ge_de_Leyde_247027.jpg&width=444)
Achterdoek voor Le Siège de Leyde 1574, opera in 4 bedrijven van Vogel, (wereld)première 8 april 1847. Gezicht op de Hooglandse Kerk te Leiden, door Bartholomeus Johannes van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]
![Achterdoek voor Les Martyrs, opera in 4 bedrijven van Donizetti, première 13 maart 1841.Romeins plein met obelisk, door Bartholomeus van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]](/w/thumb.php?f=Romeins_plein_met_obelisk_Les_Martyrs_247019.jpg&width=432)
Achterdoek voor Les Martyrs, opera in 4 bedrijven van Donizetti, première 13 maart 1841.Romeins plein met obelisk, door Bartholomeus van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]
![Achterdoek voor Le Siège de Leyde 1574, opera in 4 bedrijven van Vogel, (wereld)première 8 april 1847. Gezicht op de Hooglandse Kerk te Leiden, door Bartholomeus Johannes van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]](/wiki/Bestand:Gezicht_op_Hooglandse_kerk_Le_si%C3%A8ge_de_Leyde_247027.jpg)
![Achterdoek voor Les Martyrs, opera in 4 bedrijven van Donizetti, première 13 maart 1841.Romeins plein met obelisk, door Bartholomeus van Hove. Achterdoek voor de opera in de Koninklijke Schouwburg. Collectie TIN.]]](/wiki/Bestand:Romeins_plein_met_obelisk_Les_Martyrs_247019.jpg)
De Wagner-Vereeniging
Kort nadat de Nederlandse muziekliefhebbers uit Bayreuth waren teruggekeerd, richtte een aantal van hen op 29 augustus 1883 de Wagner-Vereeniging op. Op 26 januari 1884, bijna een jaar na Wagners overlijden, vond in het gebouw Felix Meritis in Amsterdam een eerste concert plaats. Dirigent was Henri Viotta, die tot 1919 als artistiek leider een belangrijke rol binnen de Wagner-Vereeniging zou blijven spelen. De eerste jaren bracht men Wagners opera’s steeds in concertvorm, maar op 19 mei 1893 waagde men zich voor het eerst aan een complete toneeluitvoering van Siegfried in het Paleis voor Volksvlijt. Om in Amsterdam topkwaliteit te kunnen brengen, werkte Viotta bij voorkeur met zangers, ontwerpers en regisseurs uit Bayreuth, maar soms liet hij Nederlandse coryfeeën meedoen. Zo was de Nederlandse tenor Jacques Urlus, gespecialiseerd in Wagnerrollen, meer dan eens te gast.
Een gewild exportartikel
In 1919 werd Henri Viotta opgevolgd door Paul Cronheim. Hij verlegde de koers van de Wagner-Vereeniging. Om te beginnen liet hij ook werk van andere componisten opvoeren. Daarbij zocht hij contact met moderne theatervormgevers. Wat hetzelfde bleef was het streven naar absolute topkwaliteit. En dat lukte: het niveau lag zo hoog, de naam van de dirigenten en de solisten die werden geëngageerd was zo groot, dat de Wagner-Vereeniging een gewild exportartikel werd. Na de oorlog werd de rol van de Wagner-Vereeniging als de belangrijkste producent van operavoorstellingen, langzaam overgenomen door De Nederlandse Opera (1946) en het Holland Festival (vanaf 1947). In 1959 werd de Wagner-Vereeniging opgeheven.
Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland
In 1883 geboren
| Sorteernaam | Geboortedatum | Overlijdensdatum | |
|---|---|---|---|
| Evert Deddes | Deddes, Evert | 1883 | 1935 |
| Hjalmar Bergman | Bergman, Hjalmar | 1883 | |
| Ko Arnoldi | Arnoldi, Ko | 1 januari 1883 | 14 juni 1964 |
| Khalil Gibran | Gibran, Khalil | 6 januari 1883 | 10 april 1931 |
| Frits Fernantzen | Fernantzen, Frits | 20 januari 1883 | 12 mei 1950 |
| Alfred Savoir | Savoir, Alfred | 23 januari 1883 | 26 juni 1934 |
| Henri van Ees | Ees, Henri van | 2 februari 1883 | 12 oktober 1954 |
| Szöke Szakall | Szakall, Szöke | 2 februari 1883 | 12 februari 1955 |
| Eubie Blake | Blake, Eubie | 7 februari 1883 | 12 februari 1983 |
| Nikos Kazantzakis | Kazantzakis, Nikos | 18 februari 1883 | 26 oktober 1957 |
| Fred Markush | Markush, Fred | 20 februari 1883 | 30 oktober 1946 |
| Etienne de Beaumont | Beaumont, Etienne de | 9 maart 1883 | 4 februari 1956 |
| Enrico Toselli | Toselli, Enrico | 13 maart 1883 | 15 januari 1926 |
| Fritz Friedmann-Frederich | Friedmann-Frederich, Fritz | 13 maart 1883 | 16 maart 1934 |
| Siem Nieuwenhuyzen | Nieuwenhuyzen, Siem | 15 maart 1883 | 11 juni 1964 |
| Maurice Farina | Farina, Maurice | 14 april 1883 | 3 maart 1943 |
| Willi Wolff | Wolff, Willi | 16 april 1883 | 6 april 1947 |
| Walter Wilhelm Goetze | Goetze, Walter Wilhelm | 17 april 1883 | 24 maart 1961 |
| Toutie Weber | Weber, Toutie | 18 april 1883 | 28 februari 1968 |
| Gaston Martens | Martens, Gaston | 24 april 1883 | 10 mei 1967 |
| ... meer resultaten | |||
In 1883 overleden
| Sorteernaam | Geboortedatum | Overlijdensdatum | |
|---|---|---|---|
| Richard Wagner | Wagner, Richard | 22 mei 1813 | 13 februari 1883 |
| Karl Marx | Marx, Karl | 5 mei 1818 | 14 maart 1883 |
| Mw. Iburg | IBurg, Mw. | 12 juni 1806 | 21 maart 1883 |
| Charlotta Neyts | Neyts, Charlotta | 12 juni 1806 | 23 maart 1883 |
| Alfred Delacour | Delacour, Alfred | 3 september 1817 | 31 maart 1883 |
| Jules Sandeau | Sandeau, Jules | 19 februari 1811 | 24 april 1883 |
| Edward Fitzgerald | Fitzgerald, Edward | 31 maart 1809 | 14 juni 1883 |
| Ivan Toergenjev | Toergenjev, Ivan | 9 november 1818 | 3 september 1883 |
| Paul Siraudin | Siraudin, Paul | 18 december 1812 | 8 september 1883 |
| Hendrik Conscience | Conscience, Hendrik | 3 december 1812 | 10 september 1883 |
| Jules Costé | Costé, Jules | 3 februari 1828 | 12 november 1883 |
In 1883 in première