Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
Jacques Urlus 92338.jpg


Jacques Urlus. Foto: Carl Bellach.

NaamJacques Urlus
Volledige naamJacobus Urlus
Geboortedatum9 januari 1867
Geboorteplaats Hergenrath
Overlijdensdatum6 juni 1935
Overlijdensplaats Noordwijk
BeroepOperazanger, Tenor
DisciplineMuziektheater
TrefwoordenOpera
Externe databases:
VIAF

Jacques Urlus (1867 - 1935) was een Nederlands operazanger in het stemvak tenor. Hij werd als Jakob Urlus geboren op 9 januari 1867 te Hergenrath bij Aken . Zijn ouders waren Nederlanders; zijn moeder kwam uit Tilburg en heette Anna Maria Smarius. Hergenrath ligt ongeveer 12 km ten zuiden van het Nederlandse Vaals. Het was tot 1919 Duits, werd daarna Belgisch (Hergenraad). Het valt onder de gemeente Kelmis la Calamine. Vader Frans Jozef Urlus had eerder in Hergenrath gewerkt, was vandaar verhuisd naar Brussel waar hij op 11 november 1863 trouwde met Anna Maria Smarius. Op 21 september 1868 verhuisde het gezin Urlus-Smarius van Hergenrath naar Tilburg, waar het ging wonen Karrenstraat 22. Jakob (Roepnaam Jacques) verhuisde mee nadat een ouder kind, dat geboren was in Brussel, in Hergenrath was overleden.

Zijn vader Frans Jozef Urlus, geboren in het Nederlandse Bocholtz, was ‘geelgieter' van beroep en ging werken bij smederij Smulders, waar messing-gietstukken werden gemaakt. Hij had in Aken en in Brussel kennis gemaakt met de opera. Hij had een uitstekende stem en moet een zeer goed opnamevermogen gehad hebben. Hij boeide zijn ondergeschikten in de smederij met verhalen over opera's en met het zingen van aria's. Ook zoon Jacques bleek reeds als jongen over een uitstekende stem te beschikken. Hij zong solo's in ten minste één Tilburgse kerk; in ieder geval het Heike en wellicht ook Korvel. Hij kreeg muziekles van een verre verwant; Smarius geheten, die onderdirecteur (2e dirigent) was van de Korvelse harmonie. Ook Jacques ging werken bij smederij Smulders, die in juni 1884 verhuisde naar Utrecht. Het gezin Urlus-Smarius verhuisde mee. De stoommachine in het Nederlands Textielmuseum te Tilburg is een produkt van Smulders. In verscheidene Utrechtse kerken zong Jacques solo's; Gregoriaanse missen meed hij omdat daarin geen solo's voorkomen.

Op 7 juni 1893 trad Jacques te Utrecht in het huwelijk met de Utrechtse Hendrika Jacobs, dochter van een paardenkoopman. Uit de huwelijksacte blijkt dat zowel vader als zoon Urlus 'ijzergieter' van beroep waren. Als militair kwam Jacques via zijn commandant in contact met de Nederlandsche Opera van van der Linden. Hij trad in dienst van de opera op 24 september 1893, tegelijk met de opening van de Stadsschouwburg van Amsterdam op het Leidseplein.

Jacques verhuisde naar Amsterdam. Op 16 april 1900 debuteerde hij met het Concertgebouworkest. Meer dan drie decennia zou hij met dit orkest optreden, vaak onder leiding van dirigent Willem Mengelberg; onder andere in de Matthäuspassion (in de ronde Lutherse kerk) en in 'Das Lied von der Erde' van Mahler, die hij persoonlijk kende.

Na enkele gastoptredens in Duitsland - onder andere in Hannover - kreeg Jacques een contract als eerste tenor (Heldentenor) aan de Leipziger Oper, die het 'Neues Theater' bespeelde. Op 30 juni 1900 verhuist het gezin Urlus-Jacobs met vier kinderen en een Nederlandse dienstbode naar Leipzig. Het betrekt een zeer riante nieuwbouw-etagewoning. Hij zong hier veel Wagner maar ook Mozart (Tamino), van Beethoven (Florestan), Gounod (Faust), Saint Saens (Samson) en Verdi (Othello).

Hij had een sterke tenorstem met een klankkleur, die aan een bariton deed denken. Hoge tonen kon hij prachtig een heel gemakkelijk treffen. In een fortogedeelte bereikte zijn stem een zeer grote draagkracht maar hij kon zijn stemgeluid ook terugnemen tot de meest gevoelige pianissimi. Hij was een toonbeeld van professionele nauwgezetheid. Als je een theater binnengaat kom je een kerk binnen en neem je je hoed af placht hij te zeggen. Hij deed de repetities niet alleen voor zichzelf maar vooral voor de anderen, die aan de uitvoering deelnamen. Hij was minzaam en behulpzaam voor jongeren. In de kleedkamer deed hij nooit een stemoefening; hij had dat thuis, geruime tijd voor de uitvoering al gedaan.

In 1911 debuteerde hij bij de Bayreuther Festspiele nadat hij door Frau Cosima Wagner-Liszt ‘in audiëntie' was ontvangen. In december 1918 zingt hij te Wenen 'Das Lied von der Erde' van Mahler onder leiding van Willem Mengelberg. Deze uitvoering, waarbij dus twee Nederlanders een hoofdrol speelden, was voor de Weners ‘een openbaring'.

Zijn vaste verbintenis in Leipzig eindigde in 1914. Hij bleef er nog vaak als gast optreden evenals overal elders in Amerika en Europa. Aan de Metropolitan opera in New York was hij de eerste tenor van de Duitse opera; Enrico Caruso van de Italiaanse. Caruso zong nooit Duits vanwege het grote aantal medeklinkers. Zes jaar deelden de beide tenoren hun kleedkamer.

Van zijn uitzonderlijke stem zijn opnamen gemaakt door Thomas Alva Edison, die een goede vriend van hem werd. Om uiteenlopende redenen ontbreken (nadere) gegevens uit Antwerpen, Bordeaux, Kassel, Kopenhagen, Hamburg, Keulen, Parijs, München, Salzburg en Wenen.

In 1920 betrok Jacques het door hem gebouwde riante huis 'Kareool', Utrechtseweg 64 te Hilversum. Het bevatte een garage, tennisbaan, kennel, paardenstal en ook een kleine concertzaal en is daarom later ook bewoond door Frans Vroons, eerste tenor van de Nederlandse opera, die vaak kunstenaars op bezoek had, onder anderen Francis Poulenc. Kareool is de naam van Tristans kasteel in Bretagne in de opera 'Tristan und Isolde', van Wagner. Het pand is inmiddels gesloopt. Een tweede huis - villa Henny - had Jacques sinds 1914 in Noordwijk. Dat huis werd in 1932 vervangen door een zeer riant huis - eveneens genaamd Kareol - gelegen Oude Zeeweg 38. Dit huis is thans (2004) in gebruik als politiebureau.

In 1929 schreef Jacques een autobiografie getiteld 'Mijn loopbaan'. Het is geen droge opsomming van feiten maar een zeer leesbaar boek, dat ook een gefundeerd oordeel bevat over solisten en dirigenten.

Op 6 juni 1935 overleed Jacques te Noordwijk, nog slechts 68 jaar oud. Zijn lichaam werd bijgezet in een granieten grafkapel op de begraafplaats van de r.k. parochie van de H. Jeroen aan de Gooweg te Noordwijk. Gezien het belang, dat zij daaraan hecht heeft de parochie het onderhoud van de kapel van de familie overgenomen. Henny Jacobs overleed te Hilversum op 17 mei 1944. Ook zij rust in de grafkapel evenals haar kinderen en schoonkinderen.

Zie ook zijn bio op de website van Dutch divas


Jacques Urlus heeft bijgedragen aan 84 productie(s).

Jacques Urlus heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Jacques Urlus heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
Paljas (Pagliacci) Uitvoerende Nederlandsche Opera 1894/1895 23 oktober 1894 Alexander Saalborn
Joseph en zijne broeders Uitvoerende Nederlandsche Opera 1894/1895 6 november 1894 Alexander Saalborn
De blinde van het kasteel Cuillé Uitvoerende Nederlandsche Opera 1894/1895 18 december 1894 Alexander Saalborn
De vliegende Hollander Uitvoerende Nederlandsche Opera 1894/1895 8 januari 1895 Alexander Saalborn
Romeo en Julia Uitvoerende Nederlandsche Opera 1894/1895 29 januari 1895 Alexander Saalborn
Willem Tell Uitvoerende Nederlandsche Opera 1894/1895 26 maart 1895 Alexander Saalborn
Paljas Uitvoerende Nederlandsche Opera 1894/1895 29 maart 1895 Alexander Saalborn
De Navarreesche Uitvoerende Nederlandsche Opera 1894/1895 11 april 1895 Alexander Saalborn
Fidelio - Ludwig van Beethoven Uitvoerende Nederlandsche Opera 1894/1895 16 april 1895 Alexander Saalborn
De Hugenoten Uitvoerende Nederlandsche Opera 1895/1896 7 september 1895 Alexander Saalborn
Jeruzalem Uitvoerende Nederlandsche Opera 1895/1896 24 september 1895 Alexander Saalborn
De Navarreesche Uitvoerende Nederlandsche Opera 1895/1896 25 oktober 1895 Alexander Saalborn
Tannhäuser Uitvoerende Nederlandsche Opera 1895/1896 17 december 1895 Alexander Saalborn
Het proefschot (Der Freischütz) Uitvoerende Nederlandsche Opera 1895/1896 23 februari 1896 Alexander Saalborn
De viool van Cremona Uitvoerende Nederlandsche Opera 1895/1896 23 april 1896
Lohengrin Uitvoerende Nederlandsche Opera 1896/1897 1 september 1896 Karl Dibbern
Leiden ontzet Uitvoerende Nederlandsche Opera 1896/1897 2 oktober 1896 Karl Dibbern
Erik Jensen Uitvoerende Nederlandsche Opera 1896/1897 20 november 1896 Karl Dibbern
Siciliaansche boereneer Uitvoerende Nederlandsche Opera 1896/1897 8 december 1896 Karl Dibbern
De Evangelieman Uitvoerende Nederlandsche Opera 1896/1897 22 december 1896 Karl Dibbern
Tannhäuser Uitvoerende Nederlandsche Opera 1896/1897 9 februari 1897 Karl Dibbern
De troubadour Uitvoerende Nederlandsche Opera 1896/1897 13 maart 1897 Sam Poons
De Walküre Uitvoerende Nederlandsche Opera 1896/1897 13 april 1897 Karl Dibbern
De Afrikaansche Uitvoerende Nederlandsche Opera 1897/1898 2 september 1897 Karl Dibbern
Cleopatra Uitvoerende Nederlandsche Opera 1897/1898 30 november 1897 Karl Dibbern
De Walküre Uitvoerende Nederlandsche Opera 7 januari 1898 Karl Dibbern
Violanta, de vrouw in 't geel Uitvoerende Nederlandsche Opera 1897/1898 28 januari 1898 Karl Dibbern
Fidelio - Ludwig van Beethoven Uitvoerende Nederlandsche Opera 1897/1898 23 februari 1898 Karl Dibbern
De tempeliers Uitvoerende Nederlandsche Opera 1897/1898 4 maart 1898 Karl Dibbern
De Jodin (La Juive) Uitvoerende Nederlandsche Opera 1897/1898 13 maart 1898 Karl Dibbern
Joseph en zijne broeders Uitvoerende Nederlandsche Opera 1897/1898 6 april 1898 Sam Poons
Cavalleria rusticana Uitvoerende Nederlandsche Opera 1898/1899 20 november 1898 Jacques Coini
Violanta Uitvoerende Nederlandsche Opera 1898/1899 20 november 1898 Jacques Coini
Rienzi (de laatste der Tribunen) Uitvoerende Nederlandsche Opera 1898/1899 26 maart 1899 Karl Dibbern
De koningin van Saba Uitvoerende Nederlandsche Opera 1899/1900 1 september 1899 Karl Dibbern
Faust Uitvoerende Nederlandsche Opera 1899/1900 30 september 1899 Jacques Coini
Cleopatra Uitvoerende Nederlandsche Opera 1899/1900 6 oktober 1899 Karl Dibbern
De troubadour Uitvoerende Nederlandsche Opera 1899/1900 2 november 1899 Jacques Coini
De Jodin Uitvoerende Nederlandsche Opera 1899/1900 3 november 1899 Jacques Coini
Lohengrin Uitvoerende Nederlandsche Opera 1899/1900 14 november 1899 Karl Dibbern
Cavalleria rusticana Uitvoerende Nederlandsche Opera 1899/1900 2 december 1899 Jacques Coini
De zigeunerbaron Uitvoerende Nederlandsche Opera 1899/1900 19 december 1899 Karl Dibbern
Tannhäuser Uitvoerende Nederlandsche Opera 1899/1900 2 februari 1900 Karl Dibbern
Helga Uitvoerende Nederlandsche Opera 1899/1900 6 april 1900 Karl Dibbern
Fidelio - Ludwig van Beethoven Uitvoerende Opera Vereeniging Amsterdam/Den Haag 1906/1907 20 oktober 1906 Jacques Coini
Die Walküre - Richard Wagner Uitvoerende Rotterdamsche Meifeesten 1906/1907 4 mei 1907 Georg Thoelke
Siegfried - Richard Wagner Uitvoerende Rotterdamsche Meifeesten 1906/1907 6 mei 1907 Georg Thoelke
Götterdämmerung - Richard Wagner Uitvoerende Rotterdamsche Meifeesten 1906/1907 8 mei 1907 Georg Thoelke
Salome Uitvoerende Opera Vereeniging Amsterdam/Den Haag 1907/1908 26 september 1907 Jacques Coini
Die Walküre - Richard Wagner Uitvoerende Rotterdamsche Meifeesten 1907/1908 22 april 1908 Theodor Rittersberg
Tristan und Isolde Uitvoerende Barmen Opera-Gesellschaft 1907/1908 30 april 1908 Theodor Rittersberg
Tannhäuser Uitvoerende Noord Nederlandsche Opera 1908/1909 2 oktober 1908 Sam Poons
Lohengrin Uitvoerende Noord Nederlandsche Opera 1908/1909 10 oktober 1908 Sam Poons
Tiefland Uitvoerende Noord Nederlandsche Opera 1908/1909 20 januari 1909 Sam Poons
Tristan und Isolde Uitvoerende Barmen Opera-Gesellschaft 1908/1909 22 april 1909 Theodor Rittersberg
Tannhäuser Uitvoerende Rotterdamsche Meifeesten 1908/1909 3 mei 1909 Georg Thoelke
Lohengrin Uitvoerende Rotterdamsche Meifeesten 1908/1909 6 mei 1909 Georg Thoelke
Die Meistersinger von Nürnberg Uitvoerende Rotterdamsche Meifeesten 1908/1909 8 mei 1909 Georg Thoelke
Tristan und Isolde Uitvoerende Wagnervereeniging 1911/1912 26 oktober 1911 Emil Valdek
Salome Uitvoerende Gelegenheidscombinaties 1911/1912 20 november 1911 Anton von Fucjs
Die Walküre - Richard Wagner Uitvoerende Wagnervereeniging 1912/1913 7 november 1912 Anton von Fuchs
Salome Uitvoerende Wagnervereeniging 1912/1913 18 januari 1913 Anton Fuchs
Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg Uitvoerende Wagnervereeniging 1915/1916 15 juni 1916 Anton Fuchs
Tristan und Isolde Uitvoerende Wagnervereeniging 1916/1917 7 oktober 1916 Anton von Fuchs
Tristan und Isolde Uitvoerende Gelegenheidscombinaties 1916/1917 16 november 1916 Arthur von Gerlach
Lohengrin Uitvoerende Nederlandsche Opera 1916/1917 16 januari 1917 Alexander Saalborn
Cavalleria rusticana Uitvoerende Nederlandsche Opera 1916/1917 17 februari 1917 Henri Engelen, Pierre Versturme
Paljas Uitvoerende Nederlandsche Opera 1916/1917 17 februari 1917 Henri Engelen, Pierre Versturme
Tannhäuser Uitvoerende Nederlandsche Opera 1916/1917 13 maart 1917 Henri Engelen
Parsifal Uitvoerende Wagnervereeniging 1916/1917 14 juni 1917 Anton von Fuchs
Siegfried - Richard Wagner Uitvoerende Wagnervereeniging 1917/1918 18 oktober 1917 Anton von Fuchs
Walküre Uitvoerende Nederlandsche Opera 1917/1918 27 oktober 1917 Henri Engelen
Götterdämmerung - Richard Wagner Uitvoerende Wagnervereeniging 1917/1918 16 mei 1918 Anton von Fuchs
Die Walküre - Richard Wagner Uitvoerende Wagnervereeniging 1918/1919 24 oktober 1918 Anton von Fuchs
Parsifal Uitvoerende Wagnervereeniging 1918/1919 19 juni 1919 Anton von Fuchs
Samson en Dalila Uitvoerende Nationale Opera N.V. 1920/1921 4 november 1920 Pierre Versturme
Imilda Uitvoerende Gelegenheidscombinaties 1923/1924 12 november 1923
Die Walküre - Richard Wagner Uitvoerende De co-OPERA-tie 1924/1925 6 november 1924 Alex Poolman
Die Walküre - Richard Wagner Uitvoerende De co-OPERA-tie 1924/1925 6 november 1924 Alex Poolman
Die Meistersinger von Nürnberg Uitvoerende Wagnervereeniging 1925/1926 19 november 1925 Franz Ludwig Hörth
Tristan und Isolde Uitvoerende Wagnervereeniging 1926/1927 18 november 1926 Franz Ludwig Hörth
Die Walküre - Richard Wagner Uitvoerende Wagnervereeniging 1927/1928 7 juni 1928 Franz Ludwig Hörth
Parsifal Uitvoerende Wagnervereeniging 1928/1929 22 juni 1929 Franz Ludwig Hörth
Tristan und Isolde Uitvoerende Wagnervereeniging 1931/1932 19 november 1931 Franz Ludwig Hörth

Hoorn

Img1AA6.tmp.jpg

Hoorn met standaard van Jacques Urlus als Siegfried. Collectie TIN.

Jubileum

25-jarig jubileum op 2-10-1919 in het Concertgebouw te Amsterdam. Zie ook Canon: 1919 - Jacques Urlus viert zijn 25-jarige artiestenjubileum.

Archief Jacques Urlus

Het archief van Jacques Urlus bevindt zich in de Collectie TIN. Het archief bevat foto's, correspondentie, boekhouding, contracten, onderscheidingen, persoonlijke bescheiden en een schrift waarin het gezongen repertoire is bijgehouden van 1893 tot 1933. Voor raadpleging van het archief, zie Raadplegen TIN Collectie.

Bronnen