Jacques Urlus
Jacques Urlus. Foto: Carl Bellach.
| Naam | Jacques Urlus |
|---|---|
| Volledige naam | Jacobus Urlus |
| Geboortedatum | 9 januari 1867 |
| Geboorteplaats | Hergenrath |
| Overlijdensdatum | 6 juni 1935 |
| Overlijdensplaats | Noordwijk |
| Beroep | Operazanger, Tenor |
| Discipline | Muziektheater |
| Trefwoorden | Opera |
| Externe databases: | |
| VIAF |
Biografie
Jacques Urlus (1867 - 1935) was een Nederlands operazanger in het stemvak tenor. Hij werd als Jakob Urlus geboren op 9 januari 1867 te Hergenrath bij Aken . Zijn ouders waren Nederlanders; zijn moeder kwam uit Tilburg en heette Anna Maria Smarius. Hergenrath ligt ongeveer 12 km ten zuiden van het Nederlandse Vaals. Het was tot 1919 Duits, werd daarna Belgisch (Hergenraad). Het valt onder de gemeente Kelmis la Calamine. Vader Frans Jozef Urlus had eerder in Hergenrath gewerkt, was vandaar verhuisd naar Brussel waar hij op 11 november 1863 trouwde met Anna Maria Smarius. Op 21 september 1868 verhuisde het gezin Urlus-Smarius van Hergenrath naar Tilburg, waar het ging wonen Karrenstraat 22. Jakob (Roepnaam Jacques) verhuisde mee nadat een ouder kind, dat geboren was in Brussel, in Hergenrath was overleden.
Zijn vader Frans Jozef Urlus, geboren in het Nederlandse Bocholtz, was ‘geelgieter' van beroep en ging werken bij smederij Smulders, waar messing-gietstukken werden gemaakt. Hij had in Aken en in Brussel kennis gemaakt met de opera. Hij had een uitstekende stem en moet een zeer goed opnamevermogen gehad hebben. Hij boeide zijn ondergeschikten in de smederij met verhalen over opera's en met het zingen van aria's. Ook zoon Jacques bleek reeds als jongen over een uitstekende stem te beschikken. Hij zong solo's in ten minste één Tilburgse kerk; in ieder geval het Heike en wellicht ook Korvel. Hij kreeg muziekles van een verre verwant; Smarius geheten, die onderdirecteur (2e dirigent) was van de Korvelse harmonie. Ook Jacques ging werken bij smederij Smulders, die in juni 1884 verhuisde naar Utrecht. Het gezin Urlus-Smarius verhuisde mee. De stoommachine in het Nederlands Textielmuseum te Tilburg is een produkt van Smulders. In verscheidene Utrechtse kerken zong Jacques solo's; Gregoriaanse missen meed hij omdat daarin geen solo's voorkomen.
Op 7 juni 1893 trad Jacques te Utrecht in het huwelijk met de Utrechtse Hendrika Jacobs, dochter van een paardenkoopman. Uit de huwelijksacte blijkt dat zowel vader als zoon Urlus 'ijzergieter' van beroep waren. Als militair kwam Jacques via zijn commandant in contact met de Nederlandsche Opera van van der Linden. Hij trad in dienst van de opera op 24 september 1893, tegelijk met de opening van de Stadsschouwburg van Amsterdam op het Leidseplein.
Jacques verhuisde naar Amsterdam. Op 16 april 1900 debuteerde hij met het Concertgebouworkest. Meer dan drie decennia zou hij met dit orkest optreden, vaak onder leiding van dirigent Willem Mengelberg; onder andere in de Matthäuspassion (in de ronde Lutherse kerk) en in 'Das Lied von der Erde' van Mahler, die hij persoonlijk kende.
Na enkele gastoptredens in Duitsland - onder andere in Hannover - kreeg Jacques een contract als eerste tenor (Heldentenor) aan de Leipziger Oper, die het 'Neues Theater' bespeelde. Op 30 juni 1900 verhuist het gezin Urlus-Jacobs met vier kinderen en een Nederlandse dienstbode naar Leipzig. Het betrekt een zeer riante nieuwbouw-etagewoning. Hij zong hier veel Wagner maar ook Mozart (Tamino), van Beethoven (Florestan), Gounod (Faust), Saint Saens (Samson) en Verdi (Othello).
Hij had een sterke tenorstem met een klankkleur, die aan een bariton deed denken. Hoge tonen kon hij prachtig een heel gemakkelijk treffen. In een fortogedeelte bereikte zijn stem een zeer grote draagkracht maar hij kon zijn stemgeluid ook terugnemen tot de meest gevoelige pianissimi. Hij was een toonbeeld van professionele nauwgezetheid. Als je een theater binnengaat kom je een kerk binnen en neem je je hoed af placht hij te zeggen. Hij deed de repetities niet alleen voor zichzelf maar vooral voor de anderen, die aan de uitvoering deelnamen. Hij was minzaam en behulpzaam voor jongeren. In de kleedkamer deed hij nooit een stemoefening; hij had dat thuis, geruime tijd voor de uitvoering al gedaan.
In 1911 debuteerde hij bij de Bayreuther Festspiele nadat hij door Frau Cosima Wagner-Liszt ‘in audiëntie' was ontvangen. In december 1918 zingt hij te Wenen 'Das Lied von der Erde' van Mahler onder leiding van Willem Mengelberg. Deze uitvoering, waarbij dus twee Nederlanders een hoofdrol speelden, was voor de Weners ‘een openbaring'.
Zijn vaste verbintenis in Leipzig eindigde in 1914. Hij bleef er nog vaak als gast optreden evenals overal elders in Amerika en Europa. Aan de Metropolitan opera in New York was hij de eerste tenor van de Duitse opera; Enrico Caruso van de Italiaanse. Caruso zong nooit Duits vanwege het grote aantal medeklinkers. Zes jaar deelden de beide tenoren hun kleedkamer.
Van zijn uitzonderlijke stem zijn opnamen gemaakt door Thomas Alva Edison, die een goede vriend van hem werd. Om uiteenlopende redenen ontbreken (nadere) gegevens uit Antwerpen, Bordeaux, Kassel, Kopenhagen, Hamburg, Keulen, Parijs, München, Salzburg en Wenen.
In 1920 betrok Jacques het door hem gebouwde riante huis 'Kareool', Utrechtseweg 64 te Hilversum. Het bevatte een garage, tennisbaan, kennel, paardenstal en ook een kleine concertzaal en is daarom later ook bewoond door Frans Vroons, eerste tenor van de Nederlandse opera, die vaak kunstenaars op bezoek had, onder anderen Francis Poulenc. Kareool is de naam van Tristans kasteel in Bretagne in de opera 'Tristan und Isolde', van Wagner. Het pand is inmiddels gesloopt. Een tweede huis - villa Henny - had Jacques sinds 1914 in Noordwijk. Dat huis werd in 1932 vervangen door een zeer riant huis - eveneens genaamd Kareol - gelegen Oude Zeeweg 38. Dit huis is thans (2004) in gebruik als politiebureau.
In 1929 schreef Jacques een autobiografie getiteld 'Mijn loopbaan'. Het is geen droge opsomming van feiten maar een zeer leesbaar boek, dat ook een gefundeerd oordeel bevat over solisten en dirigenten.
Op 6 juni 1935 overleed Jacques te Noordwijk, nog slechts 68 jaar oud. Zijn lichaam werd bijgezet in een granieten grafkapel op de begraafplaats van de r.k. parochie van de H. Jeroen aan de Gooweg te Noordwijk. Gezien het belang, dat zij daaraan hecht heeft de parochie het onderhoud van de kapel van de familie overgenomen. Henny Jacobs overleed te Hilversum op 17 mei 1944. Ook zij rust in de grafkapel evenals haar kinderen en schoonkinderen.
Zie ook zijn bio op de website van Dutch divas
Theater CV
Jacques Urlus heeft bijgedragen aan 88 productie(s).
Jacques Urlus heeft gewerkt in de volgende functies:
- BeeldtAf - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Uitvoerende - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Jacques Urlus heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
Hoorn
Hoorn met standaard van Jacques Urlus als Siegfried. Collectie TIN.
Jubileum
25-jarig jubileum op 2-10-1919 in het Concertgebouw te Amsterdam. Zie ook Canon: 1919 - Jacques Urlus viert zijn 25-jarige artiestenjubileum.
Archief Jacques Urlus
Het archief van Jacques Urlus bevindt zich in de Collectie TIN. Het archief bevat foto's, correspondentie, boekhouding, contracten, onderscheidingen, persoonlijke bescheiden en een schrift waarin het gezongen repertoire is bijgehouden van 1893 tot 1933. Voor raadpleging van het archief, zie Raadplegen TIN Collectie.
Bronnen
- Productiedatabase
- website Geheugen van Tilburg