Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


NaamKees van Iersel
Volledige naamCornelis (Kees) Joannes Gertrudis Joseph van Iersel
Geboortedatum14 februari 1912
Geboorteplaats Oisterwijk
Overlijdensdatum6 juli 1998
Overlijdensplaats Amsterdam
BeroepActeur, Regisseur
DisciplineToneel
Externe databases:
IMDb
VIAF

Kees van Iersel (1912-1998) was een Nederlandse acteur, maar vooral regisseur. In zijn geboorteplaats Oisterwijk regisseerde hij in de jaren dertig amateurs uit de leerlooierfabriek van zijn vader. In oktober 1933 ging hij naar het dansgezelschap van, de Duitse theatervernieuwer en choreograaf Kurt Jooss die in de anti-oorlogschoreografie De groene tafel speelde. Hier ontdekte Kees van Iersel de kaalslag in de theaterkunst: het weglaten van een illustratief decor, het suggereren in plaats van het illustreren van een omgeving en een klimaat in spel, beweging en sfeer.

Hij ging naar de Toneelschool, Amsterdam en debuteerde in 1942 bij het Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam. Na de oorlog speelde hij bij S.T.A.R.T. en A.T.G., onder leiding van Albert van Dalsum , August Defresne en Jo Sternheim. Ruim tien jaar, tot de opheffing, zou hij daar blijven.

In 1946 schreef Kees van Iersel een persoonlijk credo: 'Het theater zal actief moeten zoeken naar symbolen voor spel en scène die de verbeelding van het publiek van vandaag activeren en richting geven. In ieder geval zal het theater zich los dienen te maken van het dodende ideaal der natuurlijkheid.'

In 1953 ging hij samen met Rob de Vries naar Arnhem en stichtte daar Toneelgroep Theater. De samenwerking met Rob de Vries duurde kort, want hij vertrok van daar wegens ziekte en artistieke meningsverschillen. Kees van Iersel zocht zijn toevlucht tot de televisie, waarvoor hij belangwekkende regies deed van 1955 tot 1962 bij de VARA-televisie. Intussen richtte hij de Toneelwerkgroep Test op, waarmee hij met acteurs-vrijwilligers voor het eerst in Nederland avant-garde-repertoire bracht. Hij richtte zich op margetheater. De groep speelde in 1956 De Waag, waarbij de regisseur en passant ook de uitvinder werd van het locatietheater, en in La Gaité, Amsterdam, het voormalige cabaret in Tuschinski. Tot de voorstellingen behoorde De knop, Harry Mulisch’eerste toneelstuk, dat bij een opvoering in Brussel tot vechtpartijen tussen voor- en tegenstanders leidde.

In 1961 werd hij artistiek leider van Stichting Toneelgroep Studio, een gewoon spreidingsgezelschapje tot dan toe. Van Iersel transformeerde het tot het meest vooraanstaande avantgardistische toneelgezelschap van Nederland. Tot 1970 speelde hij in de De Brakke Grond - naar eigen inzichten verbouwd tot een modern theater - onder anderen Jean Genet, Samuel Beckett, Eugène Ionesco, Fernando Arrabal, Jean-Claude van Itallie en stimuleerde Nederlandse auteurs tot het schrijven voor zijn gezelschap. Kees van Iersel herontdekte de kracht en de intimiteit van de kleine zaal. Van Iersel is de Nederlandse grondlegger van het zogeheten 'vlakkevloertheater', hij is met volle overgave het gevecht tegen het lijsttoneel begonnen. Toen in 1970 ook bij Studio het streven naar democratisering de kop op stak, hield Van Iersel het voor gezien en stapte op. Nadien regisseerde hij uitsluitend nog voor televisie. Hij maakte in de jaren zeventig nog een televisieserie van Merijntje Gijzen en (in 1976) een gedenkwaardige tv-bewerking van A. Alberts' De vergaderzaal. Jaren later zou alleen Frans Strijards hem nog vragen voor een regie. Kees van Iersel, die Strijards zeer bewonderde, was toen al bijna tachtig. Van de plannen om bij Art & Pro nog Toneelgroep De Appel te regisseren is uiteindelijk niets meer gekomen. Kees van Iersel werd 86 jaar.


Kees van Iersel heeft bijgedragen aan 102 productie(s).

Kees van Iersel heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Kees van Iersel heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
De appel Bewerking Stichting Toneelgroep Studio 1962/1963 15 november 1962 Kees van Iersel
O = O Bewerking Stichting Toneelgroep Studio 1968/1969 9 september 1968 Kees van Iersel
Dagboek van een gek Bewerking Impresariaat Lumen BV 1972/1973 24 oktober 1972 Kees van Iersel
Dagboek van een gek Bewerking Henk van Ulsen 1974/1975 24 oktober 1974 Kees van Iersel
Het gezegende land Regie Openluchtspelen: Brabants Volkstoneel 1938/1939 8 juli 1939 Kees van Iersel
Uilenspiegel Regie Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1950/1951 21 april 1951 Kees van Iersel
De ingebeelde zieke Regie Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1951/1952 5 september 1951 Kees van Iersel
Billy Budd Regie Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1952/1953 9 augustus 1952 Kees van Iersel
De onzichtbare dame Regie Toneelgroep Theater 1953/1954 5 september 1953 Kees van Iersel
Paard eet hoed Regie Toneelgroep Theater 1953/1954 17 oktober 1953 Kees van Iersel
Don Camillo en de kleine wereld Regie Toneelgroep Theater 1953/1954 9 januari 1954 Kees van Iersel
Don Quichot Regie Die Ghesellen van den Spele 1954/1955 24 juli 1955 Kees van Iersel
Slachtoffers van de plicht Regie Toneelwerkgroep Test 1956/1957 23 maart 1957 Kees van Iersel
De les Regie Toneelwerkgroep Test 1956/1957 23 maart 1957 Kees van Iersel
De kale zangeres Regie Toneelwerkgroep Test 1955/1956 27 maart 1958 Kees van Iersel
Jacques of de onderwerping (Test III) Regie Toneelwerkgroep Test 1957/1958 27 maart 1958 Kees van Iersel
Ping-Pong Regie Toneelwerkgroep Test 1958/1959 3 juni 1959 Kees van Iersel
De knop Regie Toneelwerkgroep Test 1959/1960 23 september 1960 Kees van Iersel
De seinpaal Regie Toneelwerkgroep Test 1960/1961 23 september 1960 Kees van Iersel
Het huis Regie Toneelwerkgroep Test 1960/1961 23 september 1960 Kees van Iersel
De gevangenen van Altona Regie De Nederlandse Comedie 1961/1962 3 maart 1962 Kees van Iersel
Gelukkige dagen Regie Stichting Toneelgroep Studio 1962/1963 10 oktober 1962 Kees van Iersel
De appel Regie Stichting Toneelgroep Studio 1962/1963 15 november 1962 Kees van Iersel
Een slok aarde Regie Stichting Toneelgroep Studio 1962/1963 7 mei 1963 Kees van Iersel
De ingebeelde zieke Regie Stichting Toneelgroep Studio 1962/1963 10 mei 1963 Kees van Iersel
Een groot dood dier Regie Stichting Toneelgroep Studio 1962/1963 17 juni 1963 Kees van Iersel
Appeltje, appeltje Regie Stichting Toneelgroep Studio 1963/1964 16 oktober 1963 Kees van Iersel
De wijze kater Regie Stichting Toneelgroep Studio 1963/1964 8 januari 1964 Kees van Iersel
De bouwers van het rijk of De Schmürz Regie Stichting Toneelgroep Studio 1963/1964 15 mei 1964 Kees van Iersel
Spel Regie Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 8 oktober 1964 Kees van Iersel
Cel Regie Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 8 oktober 1964 Kees van Iersel
De droom van Amerika Regie Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 7 januari 1965 Kees van Iersel
De kale zangeres Regie Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 7 januari 1965 Kees van Iersel
De rechtvaardigen Regie Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 8 februari 1965 Kees van Iersel
Dagboek van een gek Regie Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 15 mei 1965 Kees van Iersel
Een geur van bloemen Regie Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 9 oktober 1965 Kees van Iersel
Telemachus Clay Regie Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 3 februari 1966 Kees van Iersel
Krapps laatste band Regie Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 14 april 1966 Kees van Iersel
Komen en gaan Regie Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 14 april 1966 Kees van Iersel
Striptease Regie Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 5 mei 1966 Kees van Iersel
Karel Regie Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 5 mei 1966 Kees van Iersel
Een wonderbaarlijke nacht Regie Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 5 mei 1966 Kees van Iersel
Diary of A Madman Regie Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 5 juli 1966 Kees van Iersel
Niet doen, Sneeuwwitje Regie Stichting Toneelgroep Studio 1966/1967 1 september 1966 Kees van Iersel
Tango Regie Stichting Toneelgroep Studio 1966/1967 1 december 1966 Kees van Iersel
Allen die vallen Regie Stichting Toneelgroep Studio 1966/1967 20 april 1967 Kees van Iersel
Sneeuwengel Regie Stichting Toneelgroep Studio 1967/1968 3 november 1967 Kees van Iersel
Epifanie Regie Stichting Toneelgroep Studio 1967/1968 3 november 1967 Kees van Iersel
Hoera Amerika Regie Stichting Toneelgroep Studio 1967/1968 21 december 1967 Kees van Iersel
O = O Regie Stichting Toneelgroep Studio 1968/1969 9 september 1968 Kees van Iersel
De nonnen Regie Stichting Toneelgroep Studio 1969/1970 13 december 1969 Kees van Iersel
The Late Late Show Regie Stichting Toneelgroep Studio 1969/1970 18 april 1970 Kees van Iersel
Oklahoma Motel Regie Stichting Toneelgroep Studio 1969/1970 18 april 1970 Kees van Iersel
Dagboek van een gek Regie Impresariaat Lumen BV 1972/1973 24 oktober 1972 Kees van Iersel
Dagboek van een gek Regie Henk van Ulsen 1974/1975 24 oktober 1974 Kees van Iersel
Hoera Amerika Vertaling Stichting Toneelgroep Studio 1967/1968 21 december 1967 Kees van Iersel
Tom Paine Vertaling Stichting Toneelgroep Studio 1968/1969 21 april 1969 Riëmke van der Voort
Harten twee, harten drie Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelgroep Studio 1962/1963 13 september 1962 Ab Abspoel
Peer Gynt Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1939/1940 6 oktober 1940 Yvonne Georgi
Prinses Dulcinea Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1940/1941 15 november 1941 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
De zondaar Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1941/1942 23 november 1941 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
Boefje Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1942/1943 23 augustus 1942
Mevrouw Capet Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1942/1943 21 november 1942 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
Gijsbreght van Aemstel Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1942/1943 1 januari 1943 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
Antigone Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1942/1943 6 maart 1943 Cor Hermus
Spaanschen Brabander Jerolimo Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1942/1943 2 mei 1943 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
Noah, of ondergang der eerste wereld Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 17 oktober 1943 Yvonne Georgi, Frits van Dijk
Het koffiehuis Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 12 december 1943 Cor Hermus
Gijsbreght van Aemstel Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 1 januari 1944 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
De mirakelridder Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 13 februari 1944 Ben Royaards
De infanten Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 9 april 1944 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
Veel leven om niets Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 17 juni 1944 Yvonne Georgi, Ben Royaards
Blauwbaard's achtste vrouw Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1944/1945 2 september 1944 Cor Hermus
Een midzomernachtdroom Uitvoerende Stichting Amsterdamsch-Rotterdamsch Tooneelgezelschap 1945/1946 9 november 1945 Louis Saalborn
Gijsbreght van Aemstel Uitvoerende Stichting Amsterdamsch-Rotterdamsch Tooneelgezelschap 1945/1946 1 januari 1946 Eduard Veterman
De bruiloft van Kloris en Roosje Uitvoerende Stichting Amsterdamsch-Rotterdamsch Tooneelgezelschap 1945/1946 1 januari 1946 Eduard Veterman
Twaalfduizend Uitvoerende Stichting Amsterdamsch-Rotterdamsch Tooneelgezelschap 1945/1946 23 februari 1946 Louis Saalborn
Paulus onder de joden Uitvoerende Stichting Amsterdamsch-Rotterdamsch Tooneelgezelschap 1945/1946 13 april 1946 August Defresne
Het witte ros Uitvoerende Stichting Amsterdamsch-Rotterdamsch Tooneelgezelschap 1946/1947 7 september 1946 Albert van Dalsum
Een klok voor Adano Uitvoerende Stichting Amsterdamsch-Rotterdamsch Tooneelgezelschap 1946/1947 6 november 1946 Louis Saalborn
Driekoningenavond of Wat gij wilt Uitvoerende Stichting Amsterdamsch-Rotterdamsch Tooneelgezelschap 1946/1947 10 januari 1947 Albert van Dalsum
Paulus onder de joden Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1947/1948 10 september 1947 August Defresne
Driekoningenavond of Wat gij wilt Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1947/1948 23 september 1947 Albert van Dalsum
Richard III Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1947/1948 25 oktober 1947 August Defresne
Gijsbreght van Aemstel Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1947/1948 1 januari 1948 Albert van Dalsum
Doden zonder graf Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1947/1948 24 maart 1948 Albert van Dalsum
Egmond Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1947/1948 5 mei 1948 Louis Saalborn
1948 Anno Christi Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1948/1949 2 september 1948
Koning Lear Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1948/1949 13 november 1948 August Defresne
Voor altijd Pilatus Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1948/1949 11 januari 1949 August Defresne
Elisabeth van Engeland Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1948/1949 9 april 1949 Albert van Dalsum
Een midzomernachtdroom Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1949/1950 6 augustus 1949 Albert van Dalsum
De wereld heeft geen wachtkamer Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1949/1950 1 oktober 1949 August Defresne
De zottin van Chaillot Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1949/1950 11 maart 1950 August Defresne
Mariken van Nieumeghen Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1950/1951 5 augustus 1950 Albert van Dalsum
De getemde feeks Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1950/1951 30 september 1950 Albert van Dalsum
Lady Pitts Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1950/1951 24 november 1950 Cruys Voorbergh
Gijsbreght van Aemstel Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1950/1951 1 januari 1951 Albert van Dalsum
De reis van Noach op de wateren Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1950/1951 3 februari 1951 Albert van Dalsum
Julius Caesar Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1950/1951 16 juni 1951 Albert van Dalsum
Met eervol ontslag Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1951/1952 13 oktober 1951 August Defresne
Droom der gevangenen Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1951/1952 13 oktober 1951 August Defresne
Om zeven uur thuis Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1951/1952 6 december 1951
Gijsbreght van Aemstel Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1951/1952 1 januari 1952 Albert van Dalsum
Spaansche Brabander Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1951/1952 1 maart 1952 Albert van Dalsum
Billy Budd Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1952/1953 9 augustus 1952 Kees van Iersel
Gijsbreght van Aemstel Uitvoerende Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1952/1953 1 januari 1953 Albert van Dalsum
De onzichtbare dame Uitvoerende Toneelgroep Theater 1953/1954 5 september 1953 Kees van Iersel
Don Camillo en de kleine wereld Uitvoerende Toneelgroep Theater 1953/1954 9 januari 1954 Kees van Iersel
Een slok aarde Decor Stichting Toneelgroep Studio 1962/1963 7 mei 1963 Kees van Iersel
De wijze kater Decor Stichting Toneelgroep Studio 1963/1964 8 januari 1964 Kees van Iersel
De bouwers van het rijk of De Schmürz Decor Stichting Toneelgroep Studio 1963/1964 15 mei 1964 Kees van Iersel
Cel Decor Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 8 oktober 1964 Kees van Iersel
De droom van Amerika Decor Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 7 januari 1965 Kees van Iersel
De kale zangeres Decor Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 7 januari 1965 Kees van Iersel
De rechtvaardigen Decor Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 8 februari 1965 Kees van Iersel
Dagboek van een gek Decor Stichting Toneelgroep Studio 1964/1965 15 mei 1965 Kees van Iersel
Een geur van bloemen Decor Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 9 oktober 1965 Kees van Iersel
Komen en gaan Decor Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 14 april 1966 Kees van Iersel
Karel Decor Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 5 mei 1966 Kees van Iersel
Striptease Decor Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 5 mei 1966 Kees van Iersel
Een wonderbaarlijke nacht Decor Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 5 mei 1966 Kees van Iersel
Diary of A Madman Decor Stichting Toneelgroep Studio 1965/1966 5 juli 1966 Kees van Iersel
Niet doen, Sneeuwwitje Decor Stichting Toneelgroep Studio 1966/1967 1 september 1966 Kees van Iersel
Tango Decor Stichting Toneelgroep Studio 1966/1967 1 december 1966 Kees van Iersel
Epifanie Decor Stichting Toneelgroep Studio 1967/1968 3 november 1967 Kees van Iersel
Sneeuwengel Decor Stichting Toneelgroep Studio 1967/1968 3 november 1967 Kees van Iersel
O = O Decor Stichting Toneelgroep Studio 1968/1969 9 september 1968 Kees van Iersel
De nonnen Decor Stichting Toneelgroep Studio 1969/1970 13 december 1969 Kees van Iersel
Dagboek van een gek Decor Stichting De Jungle 1998/1999 13 oktober 1998 Jan Ritsema
Een slok aarde Kostuums Stichting Toneelgroep Studio 1962/1963 7 mei 1963 Kees van Iersel
De onzichtbare dame Licht Toneelgroep Theater 1953/1954 5 september 1953 Kees van Iersel
Don Camillo en de kleine wereld Licht Toneelgroep Theater 1953/1954 9 januari 1954 Kees van Iersel


Overig

  • Kees van Iersel was gehuwd met danseres Riëmke van der Voort (Anna Riemskaja).
  • Kees van Iersel had constructieve ideeën over het Nederlandse toneelbestel. In 1967 en in 1970 heeft hij plannen gelanceerd om de subsidiestructuur voor de vaderlandse podiumkunsten los te krikken. Hij was van plan om van het Nederlandse toneel één coöperatieve vereniging van artistiek, zakelijk en technisch personeel, verdeeld over elf gezelschappen, waarin gelijke basissalarissen worden betaald, door de rijksoverheid gesubsidieerd. De lagere overheden (provincies en gemeenten) zouden dan productiefondsen moeten maken, waardoor het produceren van toneel mogelijk zou worden. De grote gezelschappen en de schouwburgdirecteuren waren niet eens met dit plan en het niet uitgevoerd.

Bronnen