Kees van Iersel
Foto: Bob van der Meulen
| Naam | Kees van Iersel |
|---|---|
| Volledige naam | Cornelis (Kees) Joannes Gertrudis Joseph van Iersel |
| Geboortedatum | 14 februari 1912 |
| Geboorteplaats | Oisterwijk |
| Overlijdensdatum | 6 juli 1998 |
| Overlijdensplaats | Amsterdam |
| Beroep | Acteur, Regisseur |
| Discipline | Toneel |
| Externe databases: | |
| IMDb | |
| VIAF | |
| (LD) | Wikidata |
| Info | Waarde uit Wikidata |
|---|---|
| Titel: | Kees van Iersel (Q126501229) |
| Beschrijving: | Acteur,Regisseur |
| Afbeelding: | Geen afbeelding beschikbaar |
| Wikimedia Commons: | Niet beschikbaar |
| Geboortedatum: | 14 feb 1912 |
| Geboorteplaats: | Oisterwijk |
| Overlijdensdatum: | 6 jul 1998 |
| Overlijdensplaats: | Amsterdam |
| Wikimedia Commons: | Niet beschikbaar |
| Beroep(en) - WD: | Q3455803; |
| Beroep(en) - TE: | Regisseur; |
| VIAF id: | 286230372 |
| RKD artist id: | Onbekend |
| IMDB artist id: | nm1320350 |
Biografie
Kees van Iersel (1912-1998) was een Nederlandse acteur, maar vooral regisseur. In zijn geboorteplaats Oisterwijk regisseerde hij in de jaren dertig amateurs uit de leerlooierfabriek van zijn vader. In oktober 1933 ging hij naar het dansgezelschap van, de Duitse theatervernieuwer en choreograaf Kurt Jooss die in de anti-oorlogschoreografie De groene tafel speelde. Hier ontdekte Kees van Iersel de kaalslag in de theaterkunst: het weglaten van een illustratief decor, het suggereren in plaats van het illustreren van een omgeving en een klimaat in spel, beweging en sfeer.
Hij ging naar de Toneelschool, Amsterdam en debuteerde in 1942 bij het Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam. Na de oorlog speelde hij bij S.T.A.R.T. en A.T.G., onder leiding van Albert van Dalsum , August Defresne en Jo Sternheim. Ruim tien jaar, tot de opheffing, zou hij daar blijven.
In 1946 schreef Kees van Iersel een persoonlijk credo: 'Het theater zal actief moeten zoeken naar symbolen voor spel en scène die de verbeelding van het publiek van vandaag activeren en richting geven. In ieder geval zal het theater zich los dienen te maken van het dodende ideaal der natuurlijkheid.'
In 1953 ging hij samen met Rob de Vries naar Arnhem en stichtte daar Toneelgroep Theater. De samenwerking met Rob de Vries duurde kort, want hij vertrok van daar wegens ziekte en artistieke meningsverschillen. Kees van Iersel zocht zijn toevlucht tot de televisie, waarvoor hij belangwekkende regies deed van 1955 tot 1962 bij de VARA-televisie. Intussen richtte hij de Toneelwerkgroep Test op, waarmee hij met acteurs-vrijwilligers voor het eerst in Nederland avant-garde-repertoire bracht. Hij richtte zich op margetheater. De groep speelde in 1956 De Waag, waarbij de regisseur en passant ook de uitvinder werd van het locatietheater, en in La Gaité, Amsterdam, het voormalige cabaret in Tuschinski. Tot de voorstellingen behoorde De knop, Harry Mulisch’eerste toneelstuk, dat bij een opvoering in Brussel tot vechtpartijen tussen voor- en tegenstanders leidde.
In 1961 werd hij artistiek leider van Stichting Toneelgroep Studio, een gewoon spreidingsgezelschapje tot dan toe. Van Iersel transformeerde het tot het meest vooraanstaande avantgardistische toneelgezelschap van Nederland. Tot 1970 speelde hij in de De Brakke Grond - naar eigen inzichten verbouwd tot een modern theater - onder anderen Jean Genet, Samuel Beckett, Eugène Ionesco, Fernando Arrabal, Jean-Claude van Itallie en stimuleerde Nederlandse auteurs tot het schrijven voor zijn gezelschap. Kees van Iersel herontdekte de kracht en de intimiteit van de kleine zaal. Van Iersel is de Nederlandse grondlegger van het zogeheten 'vlakkevloertheater', hij is met volle overgave het gevecht tegen het lijsttoneel begonnen. Toen in 1970 ook bij Studio het streven naar democratisering de kop op stak, hield Van Iersel het voor gezien en stapte op. Nadien regisseerde hij uitsluitend nog voor televisie. Hij maakte in de jaren zeventig nog een televisieserie van Merijntje Gijzen en (in 1976) een gedenkwaardige tv-bewerking van A. Alberts' De vergaderzaal. Jaren later zou alleen Frans Strijards hem nog vragen voor een regie. Kees van Iersel, die Strijards zeer bewonderde, was toen al bijna tachtig. Van de plannen om bij Art & Pro nog Toneelgroep De Appel te regisseren is uiteindelijk niets meer gekomen. Kees van Iersel werd 86 jaar.
Theater CV
Kees van Iersel heeft bijgedragen aan 103 productie(s).
Kees van Iersel heeft gewerkt in de volgende functies:
- BeeldtAf - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Bewerking - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Regie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Vertaling - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Uitvoerende - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- IsVervaardigdDoor - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Decor - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Kostuums - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Licht - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Kees van Iersel heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
Fotografie door Kees van Iersel
Er is 1 foto die zijn gemaakt door Kees van Iersel beschikbaar op de TheaterEncyclopedie:
Masker gedragen door Tiny Driesack als motelhoudster in Hoera Amerika Motel 338126
Overig
- Kees van Iersel was gehuwd met danseres Riëmke van der Voort (Anna Riemskaja).
- Kees van Iersel had constructieve ideeën over het Nederlandse toneelbestel. In 1967 en in 1970 heeft hij plannen gelanceerd om de subsidiestructuur voor de vaderlandse podiumkunsten los te krikken. Hij was van plan om van het Nederlandse toneel één coöperatieve vereniging van artistiek, zakelijk en technisch personeel, verdeeld over elf gezelschappen, waarin gelijke basissalarissen worden betaald, door de rijksoverheid gesubsidieerd. De lagere overheden (provincies en gemeenten) zouden dan productiefondsen moeten maken, waardoor het produceren van toneel mogelijk zou worden. De grote gezelschappen en de schouwburgdirecteuren waren niet eens met dit plan en het niet uitgevoerd.