Martinus Nijhoff
| Naam | Martinus Nijhoff |
|---|---|
| Geboortedatum | 20 april 1894 |
| Geboorteplaats | 's-Gravenhage |
| Overlijdensdatum | 20 april 1953 |
| Overlijdensplaats | 's-Gravenhage |
| Beroep | Dichter, Auteur, Vertaler, Criticus, Redacteur |
| Discipline | Toneel, Muziektheater |
| Trefwoorden | Opera |
| Externe databases: | |
| DBNL | |
| VIAF |
Biografie
Martinus Nijhoff (1894 – 1953) was een Nederlands dichter, toneelschrijver, vertaler, essayist en librettist. Hij studeerde rechten in Amsterdam, later ook letteren in Utrecht. In 1914 en 1915 was hij redacteur van studentenblad Propria Cures. Van 1926 tot na de Tweede Wereldoorlog maakte hij enkele malen deel uit van de redactie van De Gids. Ook werkte hij lange tijd als criticus bij de Nieuwe Rotterdamsche Courant en korte tijd bij de familie-uitgeverij.
Hij is twee keer getrouwd geweest, formeel tot 1950 met de schrijfster Netty Wind, die publiceerde onder de naam A.H. Nijhoff, en daarna slechts kort, door zijn vroege overlijden, met de actrice Georgette Hagedoorn. Daartussen had hij van ca. 1933 tot 1947 een lange relatie met de Utrechtse classica Josine van Dam van Isselt, die van groot belang was voor met name zijn vertaalactiviteiten.
Zijn debuut als dichter vond plaats in 1916, toen de bundel De wandelaar verscheen. In 1924 publiceerde hij Vormen. In romantische verzen uitte hij zijn gevoelens van angst, eenzaamheid en het verlangen naar ongerept kind zijn. Hij deed dat gewoonlijk in toegankelijk Nederlands.
In de gedichten Awater (uit Nieuwe Gedichten, 1934) en Het uur U (1936/37) - dat ondanks de hardnekkige mythe niét in Utrecht speelt, maar in de Baronielaan te Breda - weet hij op bijzondere wijze het mysterie achter alledaagse dingen en gebeurtenissen te beschrijven, in een stijl die steeds meer neigt naar spreektaal.
Succes had Nijhoff ook met drie bijbelse spelen, verzameld in Het heilige hout (1950). Daarnaast was hij een vermaard vertaler van gedichten en toneelstukken. In 1953 werd de Martinus Nijhoff Prijs ingesteld, die jaarlijks wordt toegekend voor vertaalwerk in en uit het Nederlands. In datzelfde jaar ontving hij postuum de Constantijn Huygens-prijs voor zijn gehele oeuvre.
Met magisch-realistisch schilder Pyke Koch was Nijhoff tot ca. 1947 in vriendschap verbonden. Koch ontwierp voor Nijhoff enkele theaterdecors, terwijl Nijhoff gedichten schreef bij enkele schilderijen van Koch, zoals "de Schiettent", ter gelegenheid van het huwelijk van de schilder.
Martinus Nijhoff ligt samen met Georgette Hagedoorn begraven in het familiegraf op de begraafplaats Westduin in Den Haag-Zuid. In april 2010 is het voorzien van een nieuwe grafsteen, aangezien het oude grafmonument - een engeltje op een zuiltje - al kort na de begrafenis was beschadigd.
Theater CV
Martinus Nijhoff heeft bijgedragen aan 42 productie(s).
Martinus Nijhoff heeft gewerkt in de volgende functies:
- Vertaling - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Martinus Nijhoff heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
Typering van Nijhoffs werk
Door de voorkeur van Nijhoff voor de sonnetvorm lijkt hij een traditionele dichter, maar toch is hij eerder modern. Hij staat voor een modern taalgevoel, een moderne poëtica en een modern levensgevoel. Hij streefde immers naar herwaardering van het gewone woord in de poëzie. De moeder de vrouw (zie onder) is daarvan een goed voorbeeld: spreektaal in strakke sonnetvorm. Hiermee verzette hij zich radicaal tegen de "woordkunst" van de Tachtigers. Daarenboven plaatst hij de autonomie van het gedicht voorop. Voor Nijhoff staat het gedicht los van de dichter. Door deze opvatting kwam hij in botsing met de opvattingen van Forum-dichters als Menno ter Braak en E. du Perron. Daarnaast zag hij de taak van poëzie als het brengen van iets menselijks in een ontmenselijkte, nieuwe, technologische wereld. Naast motieven als de moeder, het kind, de soldaat, komen ook vaak christelijke motieven in zijn werk naar voren.
Theater
Martinus Nijhoff verrijkte onze dramatische literatuur met religieuze lekenspelen: het Kerstspel "De Ster van Bethlehem", het Paasspel "De Dag des Heren" en het Pinksterspel "Des Heilands Tuin". Belangrijke vertalingen van zijn hand zijn: "Iphigineia in Taurië" en "De Cocktailparty", alsmede "De Storm". Tevens vertaalde en bewerkte hij "Het Scheidsgerecht" van Menander. Sinds 1953 wordt jaarlijks de door het Prins Bernhardfonds ingestelde Martinus Nijhoffprijs toegekend voor de beste vertaling in en uit het Nederlands.
Martinus Nijhoffbrug
Het sonnet De moeder de vrouw is wellicht zijn bekendste gedicht. Het roept het beeld op van een psalmzingende vrouw op een schip die bij de ik-figuur in het gedicht een verlangen oproept naar zijn moeder. De brug over de Waal bij Zaltbommel die in het gedicht voorkomt werd in 1996 vervangen door een nieuwe brug die naar Nijhoff werd genoemd. Nijhoff bezocht regelmatig familie in Zaltbommel, maar dit gedicht schreef hij naar aanleiding van een anekdote van zijn huisgenoot Hans Philips.
Prijzen
- 1925 - Prijs van Amsterdam voor Vormen
- 1953 - Constantijn Huygens-prijs voor zijn gehele oeuvre
Bibliografie
- 1916 - De wandelaar
- 1919 - Pierrot aan de lantaarn
- 1924 - Vormen
- 1927 - De pen op papier
- 1930 - C.F. Ramuz, De Geschiedenis van de Soldaat
- 1930 - De vliegende Hollander
- 1930 - William Shakespeare, De Storm
- 1931 - Gedachten op Dinsdag
- 1934 - Nieuwe gedichten, waarin o.a. Awater
- 1936 - In Holland staat een huis (samen met Anton van Duinkerken)
- 1941 - De ster van Bethlehem
- 1942 - Het uur U, gevolgd door Een idylle
- 1950 - Het heilige hout
- 1951 - De cocktailparty
- 1951 - Euripides, Ifigeneia in Taurië
Over M. Nijhoff:
- Niels Bokhove, Awaters spoor. Literaire omzwervingen in het Utrecht van Martinus Nijhoff. Amsterdam, 2010. ISBN 978-90-5937-213-9.
Externe links
- Biografie in Biografisch Woordenboek van Nederland
Bronnen