Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Canon 1967

Canonlogo.jpgNew Yorkse avant-garde in Ritsaert ten Cates Mickerytheater

Eye-openers voor theatermakers en theaterpubliek in Nederland

Opening Mickery

In december 1965 had Ritsaert ten Cate (1938-2008) zijn Mickery Theater geopend, in een verbouwde stal in Loenersloot, onder de rook van Amsterdam. Het was de bedoeling dat Nederlandse theatermakers hier stukken zouden brengen die elders niet gespeeld konden worden. Een conflict met vormgever Frank Raven en regisseur John van de Rest, die met hem samenwerkten, en een gebrek aan geïnteresseerde Nederlandse acteurs dwongen Ten Cate echter om het over een andere boeg te gooien: hij vroeg Engelse en Amerikaanse experimentele theatergezelschappen naar Nederland te komen om in het Mickerytheater hun voorstellingen te laten zien. De gevolgen waren ver strekkend.

Ritsaert ten Cate. Foto: Particam Pictures/MAI. Collectie TIN Ritsaert ten Cate, 2007. Foto: Reyn van Koolwijk. Collectie TIN

Eye-openers

De doorbraak van Mickery kwam in 1967, toen Ten Cate erin slaagde om het New Yorkse gezelschap La Mama van Ellen Stewart naar Nederland te halen. De betrokkenheid van Stewart en de haren, de intensiteit waarmee ze acteerden, de sociaal-maatschappelijke relevantie van hun voorstellingen waren eye-openers voor de Nederlandse toeschouwers en de recensenten. En zo verging het hen keer op keer. De busreis naar Loenersloot was geen beletsel, omdat ze wisten dat hen iedere keer iets ongekends te wachten stond. Zo kon je dus ook theater maken! En dan (aanvankelijk) nog zonder subsidie ook. Ten Cate financierde gedurende de eerste jaren alles uit eigen zak. Om de kosten te drukken ging hij wel op zoek naar andere kleine theaters die geïnteresseerd waren in deze uitingen van de internationale avant-garde. Zo ontstond het Mickery-circuit, een keten van kleine theaterzalen waarin gedurende de jaren zeventig en tachtig het Nederlands theater zich zou vernieuwen.

XX – XXX van La Mama, 1970. Foto: Particam Pictures/MAI. Collectie TIN

Toeschouwers in een labyrint van kippengaas

Nadat het Mickery Theater in 1972 naar de Amsterdamse Rozengracht was verhuisd, kregen Ten Cate en zijn buitenlandse partners de beschikking over een flexibele theaterzaal waar op allerlei manieren kon worden geëxperimenteerd met techniek, met ruimte en met de rol van het publiek. De Engelse Pip Simmons Theatre Group en het Japanse gezelschap Tenjo Sajiki maakten hier voorstellingen waarbij het publiek een lawine aan zintuiglijke indrukken over zich heen kreeg. Ook werd het – soms tegen wil en dank – bij de handeling betrokken. In de voorstelling Ahen Senso (Tenjo Sajiki, 1972) werden de toeschouwers bijvoorbeeld opgesloten in een labyrint van kippengaas, waarin zich een hele reeks bizarre scènes en gebeurtenissen afspeelde. In The masque of the red death (1977, Pip Simmons) hulden de acteurs de bezoekers in mantels en hoofdkappen en namen ze hen mee op een tocht door het theater waarbij ze onder meer getuige waren van de begrafenis van Edgar Allan Poe.

Underground Lovers van The Pip Simmons Theatre Group, seizoen 1969-1970. Foto: Particam Pictures/MAI. Collectie TIN The Masque of the Red Dead, The Pip Simmons Theatre, 1977. Foto: Bob van Dantzig. Collectie TIN Mojin Shokan van Tenjo Sajiki, 1973. Foto: Particam Pictures/MAI. Collectien TIN

Gebruik van nieuwe media

Een ander element waar Ten Cate grote belangstelling voor had was het gebruik van nieuwe media. Zo liet hij via televisie- of computerschermen de buitenwereld binnendringen in de wereld van het theater. Maar via opnamen en projecties maakte hij ook zichtbaar hoe waarneming gemanipuleerd kon worden. Dat laatste aspect onderzocht Ten Cate bijvoorbeeld in Fairground (1974): toeschouwers moesten plaats nemen op grote, verrijdbare en afsluitbare tribunes en kregen de voorstelling steeds vanuit een ander perspectief te zien.

Fairground van Concept Theatre, 1974. Foto: Bob van Dantzig. Collectie TIN

Invloed op het Nederlands theater

Ten Cates invloed op het Nederlands theater is maar moeilijk te overschatten. Zijn aandacht voor internationalisering, zijn experimenten met de rol van het publiek en het gebruik van nieuwe media en technieken zijn allemaal elementen die in het hedendaagse theater een belangrijke rol spelen. In 1991 hield Ten Cate het – wat het theater betreft – voor gezien. De steeds hoger wordende productiekosten en het als maar marktgerichter denken, in de kunsten en bij de overheid, waren daarbij belangrijke overwegingen. De laatste periode van zijn leven was hij actief als directeur van de door hem opgerichte theater(vervolg)opleiding DasArts en als beeldend kunstenaar.


Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1967 geboren

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Despina PsimarnouPsimarnou, Despina1967
Ton de WitteWitte, Ton de1967maart 2012
Paul MennesMennes, Paul1967
Pietro BabinaBabina, Pietro1967
Geert van BoxtelBoxtel, Geert van1967
Ulrike GutbrodGutbrod, Ulrike1967
Marco Paulo RollaRolla, Marco Paulo1967
Freddy TsimbaTsimba, Freddy1967
Derek BermelBermel, Derek1967
John SchleipenSchleipen, John1967
Thibault VancraenenbroeckVancraenenbroeck, Thibault1967
Ivar van UrkUrk, Ivar van1967
Varinia Canto VilaCanto Vila, Varinia1967
Mike DredDred, Mike1967
Tatyana van WalsumWalsum, Tatyana van1967
Messieurs DelmotteDelmotte, Messieurs1967
Yvonne FontijneFontijne, Yvonne1967
Matjaz PograjcPograjc, Matjaz1967
Walid RaadRaad, Walid1967
Ros WarbyWarby, Ros1967
... meer resultaten
... meer resultaten

In 1967 overleden

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Zoltán KodályKodály, Zoltán16 december 18821967
Tom PayotPayot, Tom1967
Ladislaus VadnaiVadnai, Ladislaus6 juni 19041967
Eduard EliasElias, Eduard12 september 190014 januari 1967
Albert SzirmaiSzirmai, Albert2 juli 188015 januari 1967
Lee SimonsonSimonson, Lee26 juni 188823 januari 1967
Pedro BeukmanBeukman, Pedro7 september 18852 februari 1967
Herman TeirlinckTeirlinck, Herman24 februari 18794 februari 1967
Valk van SpiegelSpiegel, Valk van27 september 18964 februari 1967
Ko van SprinkhuysenSprinkhuysen, Ko van10 januari 18815 februari 1967
Patrick BeldaBelda, Patrick19437 februari 1967
Max BlondaBlonda, Max11 juli 189814 februari 1967
Ad VerzijlVerzijl, Ad3 december 188115 februari 1967
Franz WaxmanWaxman, Franz24 december 190624 februari 1967
Raf KapperKapper, Raf26 december 187826 februari 1967
Fritz A. CohenCohen, Fritz A.23 juni 19049 maart 1967
André AndrejewAndrejew, André21 januari 188713 maart 1967
Jo HooftHooft, Jo24 maart 1967
Johan van de WaterWater, Johan van de21 juli 189531 maart 1967
David BlairBlair, David27 juli 19231 april 1967
... meer resultaten

In 1967 in première

 PremieredatumLocatie
Tussen paard en stier - De Haagsche Comedie - 1967-01-011 januari 1967Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
De herbergierster - Toneelgroep Theater - 1967-01-011 januari 1967Stadstheater, Arnhem
De reis om de wereld in 80 dagen - Toneelgroep Centrum - 1967-01-011 januari 1967Stadsschouwburg, Haarlem
Der Freischütz - Opera Forum - 1967-01-011 januari 1967Twentse Schouwburg, Enschede
De bruiloft van Kloris en Roosje - De Nederlandse Comedie - 1967-01-011 januari 1967Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Zonder titel - Fiesta Gitana - 1967-01-011 januari 1967De Doelen, Rotterdam
Gijsbreght van Aemstel - De Nederlandse Comedie - 1967-01-011 januari 1967Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Wie kan er twee heren dienen? - Stichting Nieuw Rotterdams Toneel - 1967-01-011 januari 1967Rotterdamsche Schouwburg (1947-1984), Rotterdam
Fiesta Gitana-In Sevilla - Fiesta Gitana - 1967-01-011 januari 1967De Kleine Komedie, Amsterdam
Fiesta Gitana nr 10 - Fiesta Gitana - 1967-01-011 januari 1967De Doelen, Rotterdam
Je kunt 't toch niet meenemen - Toneel- en Televisiegezelschap Ensemble - 1967-01-011 januari 1967Stadsschouwburg, Eindhoven
Het goudland - Koninklijke Nederlandse Schouwburg - 1967-01-033 januari 1967Stadsschouwburg, Eindhoven
De klokkenmaker - Stichting Nederlandse Pantomime - 1967-01-033 januari 1967Stadsschouwburg, Haarlem
Kleurtover - - 1967-01-033 januari 1967Stadsschouwburg, Haarlem
Die Fledermaus - Das Berliner Operettentheater - 1967-01-033 januari 1967Stadsschouwburg, Heerlen
Kleurtover - Theatergroep Carrousel - 1967-01-033 januari 1967Stadsschouwburg, Haarlem
Avondje buitenlands - Seth Gaaikema - 1967-01-044 januari 1967Het Concertgebouw, Amsterdam
Het jonge meisje, de zeeman en de student - Stichting Toneelgroep Studio - 1967-01-055 januari 1967De Brakke Grond, Amsterdam
De liefde van Don Perlimplin met Belisa in haar tuin - Stichting Toneelgroep Studio - 1967-01-055 januari 1967De Brakke Grond, Amsterdam
Droombeeld - Stichting Toneelgroep Studio - 1967-01-055 januari 1967De Brakke Grond, Amsterdam
... meer resultaten


In dit decennium opgericht

Edit deze pagina