Ellen Vogel: Volgens anderen
Eenlevenlangtheater Ellen Vogel:
- Homepage Eenlevenlangtheater Ellen Vogel
- Biografie
- Repertoire
- Audio
- Video
- Volgens Ellen Vogel
- Volgens anderen
- Colofon
Volgens anderen
Minder vaak dan Ellen Vogel zelf, hebben soms ook mensen uit haar omgeving zich over haar uitgelaten. Hieronder een selectie van citaten over Ellen Vogel.
Volgens zoon Peter Paul Tobi
Peter Paul Tobi boekte onder de naam ‘Impresariaat Tobi’ producties van musicals, toneel en cabaret. Hij was impressario van onder andere Jos Brink.
"Ik geloof dat toneelspelen zo ongeveer het engste beroep is dat er bestaat. Je moet je helemaal blootgeven. Net als alle acteurs heeft Ellen een diepgewortelde onzekerheid, die nooit weggaat. Van tevoren nerveus en na afloop steevast ‘Was ’t wat, schat?’ Ze weet zelf natuurlijk dondersgoed of het wat was, maar ze wil altijd maar weer bevestiging.
Haar grote kracht is de intensiteit waarmee ze speelt. Als toeschouwer luister je als vanzelf, het gaat heel gemakkelijk bij je naar binnen. Laatst zag ik haar nog op tv, in Midzomernachtsdroom. Oude, rammelende zwartwitfragmenten met Ko van Dijk. Dan ga ik toch weer voor de bijl, het pakt je. Je wilt naar haar luisteren. Naar die manier van praten, zo scherp als een mes. Je gaat mee in haar concentratie, die nooit verslapt. Of dat nou energie of magie is weet ik niet, maar het is iets anders dan alleen maar talent en leuk kunnen spelen."
Geciteerd uit: Ellen Vogel. Een hommage van Tonko Dop en Anneke Muller (Terra Lannoo 2007)
Volgens zoon Peter Paul Tobi
Ellen Vogel en haar man Hans Tobi scheidden toen hun zoon Peter Paul twee jaar was. Hij werd opgevoed in het nieuwe gezin van zijn vader. Later ging hij naar kostschool.
"Ik kwam terecht op de leukste kostschool van Nederland, Sterkenburg in Driebergen. Het had een hele chique naam voor een buitengewoon rommelige school; College International Chateau Sterkenburg. Soms kreeg ik bezoek van Ellen. Dan nam ze me mee naar Zeist om ergens een kopje thee te drinken. Als verplicht nummer vertelde ik dan hoe het met mij ging. Het was allemaal niet erg persoonlijk, ik wist amper iets van haar af en was niet nieuwsgierig naar mijn echte moeder. Het kwam op mij over alsof er een aardige mevrouw kwam die naar mij informeerde en wat over zichzelf vertelde. Hard voor haar, maar ik voelde geen enkele band. Natuurlijk wist ik dat ze een bekend actrice was, maar het zei me niets. In die jaren werd er af en toe in mijn bijzijn gefluisterd dat ik de zoon van Ellen Vogel was. Dat vond ik hoogst irritant.
Jaren later, na flink wat omzwervingen in het buitenland, ben ik teruggekeerd in Nederland. Pas toen ben ik mij wat meer gaan interesseren voor mijn moeder. Maar het is via mijn vader, een van de eerste naoorlogse vrije producenten, dat ik in het vak ben beland. Als theaterproducent heb ik van alles gedaan. Musical, toneel, cabaret, muziektheater, moderne dans, de hele bliksemse boel heb ik geproduceerd. Maar mijn moeder heeft nooit met mij een productie willen doen. De ene keer vond ze het stuk niet goed, de andere keer had ze het te druk. Zei ze. Zelfs toen ze na de Aktie Tomaat in een dal zat en weinig werk had, ging ze niet met mij in zee. Het kwam voor haar te dichtbij, vermoed ik.
Maar inmiddels werken we wel samen, ik ben nu haar agent. Ze is deze zomer twee keer gebeld, voor twee verschillende tv-series. Of ze daarin een rol wilde spelen. ‘Wat vind je nou schat, moet ik dat doen?’ vraagt ze mij dan. Ze mag dan 84 zijn, ze is nog lang niet uitgespeeld.'
Geciteerd uit: Ellen Vogel. Een hommage van Tonko Dop en Anneke Muller (Terra Lannoo 2007)
Volgens Fons Rademakers
Acteur en regisseur Fons Rademakers was zeven jaar getrouwd met Ellen Vogel.
"Ik woonde tijdelijk samen met Guus Hermus op de Leidsegracht in Amsterdam. Het zal 1945 geweest zijn. Rond die tijd begon Cor Hermus het gezelschap Comedia. Hij zocht jonge mensen en vroeg aan Guus en mij of we kandidaten wisten. Iemand had ons gezegd: ‘Er zit een leuk jong meisje op de toneelschool, ze heet Ellen Vogel.’ Guus of ik hebben haar toen gebeld om te vragen of ze langs kon komen. Nou, dat kon. De bel ging en daar was Ellen. Wat een leuke meid, schoot het door mij heen. En aardig bovendien. Dat was onze eerste ontmoeting. Later vertelde Ellen mij dat ik heel brutaal naar een scheurtje in haar jurk zat te kijken.
Enfin, zij werd geëngageerd door Cor Hermus. Ik moest haar uit mijn hoofd zetten, want ze had iemand anders. Een jongen die Tobi heette. Ik vond hem waardeloos. Wat ziet ze toch in die jongen, dacht ik. Hij was ook bij het toneel. Een slecht acteurtje. Een paar maanden later kreeg ze ook nog een kindje van die knul. Ellen en ik kwamen vervolgens bij Comedia samen op het toneel terecht. Tja, hoe ontstaat er dan iets tussen twee mensen? Ik vond haar heel leuk en meer dan dat; ik werd verliefd op haar. We zaten vaak naast elkaar in de bus, op weg naar de voorstelling of op de terugreis. Dan zat ik aan haar knietjes of ik pakte haar hand."
Geciteerd uit: Ellen Vogel. Een hommage van Tonko Dop en Anneke Muller (Terra Lannoo 2007)
Volgens Caroline de Westenholz
Caroline de Westenholz' moeder hertrouwde in 1960 met Albert Vogel, Ellen Vogels broer, en hij werd daarmee stiefvader van ze zesjarige Caroline. Later publiceerde ze verschillende artikelen over Couperus en promoveerde ze in 2002 aan de universiteit van Amsterdam op een biografie over de voordrachtskunstenaar Albert Vogel sr., de vader van Albert en Ellen Vogel.
"Als kind al vond ik het een magische familie. Opgroeien tussen tovenaars, zo voelde het. Ik luisterde ademloos naar hun verhalen. Albert Vogel was een schat voor mij. Een stiefvader die de sprookjes van Andersen op het toneel vertelt, daar zat ik als zes- of zevenjarige dan vol bewondering naar te kijken. Of ik mocht naar Couperus luisteren die hij voordroeg in Theater Diligentia, door ons thuis het familietheater genoemd. Ellen kwam veel bij ons over de vloer, maar als kind vond ik haar afstandelijk. Ik was altijd een beetje bang voor haar. Mijn moeder zei altijd: ‘Ellen is iemand voor oudere kinderen.’ Ik heb pas echt contact met haar gekregen na mijn twintigste."
Geciteerd uit: Ellen Vogel. Een hommage van Tonko Dop en Anneke Muller (Terra Lannoo 2007)
Volgens Caroline de Westenholz
"Ellen lijkt wel weggelopen uit een Couperus-roman. Ook in haar vroege jeugd was er iedere zondag een soort familietafereel, net als in De Boeken der Kleine Zielen, waarbij familie en vrienden in Ellens huis aan de Frankenslag welkom waren.
Maar ook innerlijk is Ellen een Couperus-personage. Het belangrijkste thema van zijn werk zit in haar verankerd. En dat is de invloed van Oosterse filosofieën; dat het leven niet maakbaar is en dat wij allemaal maar hele kleine pionnetjes zijn in de heerschappij van het noodlot. Albert Vogel junior formuleerde dat eens als een botsing tussen je capaciteiten en je ambities. We willen iets, maar er zijn altijd beperkingen. Ga je te ver, dan krijg je het lid op de neus. Dat zie je in alle boeken van Couperus terug, het geworstel daarmee. Leer je ermee leven, dan kun je je lot overstijgen, en word je een grote ziel. Die wijsheid zat in de familie Vogel ingebakken.
Ellen heeft daarnaast ook iets mystieks in zich. Ze heeft voorgevoelens, en erkent het bestaan van goena-goena. Ze kwam eens in een huis in Ierland waar ze nog nooit was geweest. Maar ze wist zeker dat ze het huis kende, het voelde als bekend terrein. Ze gaat een van de kamers in en daar staat een boekenkast vol Couperus. Bleek dat daar de weduwe van Henri van Booven woonde, de biograaf van Couperus."
Geciteerd uit: Ellen Vogel. Een hommage van Tonko Dop en Anneke Muller (Terra Lannoo 2007)
Volgens Caroline de Westenholz
"Ellen is eigenlijk heel verlegen en onzeker. Ze is als de dood voor mensen die haar op straat aanspreken om te zeggen hoe goed ze haar vonden spelen. Dat vindt ze eng. Als ze dan wat afstandelijk doet, komt dat door haar verlegenheid. Tegelijkertijd is ze een echte doerak. Met Ellen kun je urenlang praten en lachen, en je kon met haar flink doorzakken.
Na een première was ze niet naar bed te krijgen. Lekker stout ook, open voor alles wat spannend is in het leven. En nog steeds hoor. Ik zat laatst in een brasserie met haar te lunchen. Er loopt een jongeman langs onze tafel, met een donkere huidskleur, Indisch bloed waarschijnlijk. Ellen houdt opeens op met praten, kijkt die jongen na en zegt tegen mij: ‘Mmm, mooie jongen.’ En dat voor een tante van bijna vijfentachtig...".
Geciteerd uit: Ellen Vogel. Een hommage van Tonko Dop en Anneke Muller (Terra Lannoo 2007)
Volgens Ton Kuyl
Acteur Ton Kuyl raakte bevriend met Ellen Vogel en haar broer Albert in de tijd dat zij in Amsterdam woonden en naar de Toneelschool gingen.
"Aan de basis van Ellens leven liggen periodes van onzekerheid. Die zijn nu overwonnen, er is sprake van een ‘Werdegang’. Ik geloof dat haar vader met die onzekerheid te maken had. Een vrij overheersende figuur. Raak die maar eens kwijt, zoiets kost tijd. Ook de grote invloed van haar moeder is niet uit te vlakken. Beide ouders waren sterke persoonlijkheden. Heel langzaam heeft ze zich van hen losgemaakt. Uiteindelijk is er iets onbekommerds in haar gekomen. Voor haar is dat een verworvenheid. Er zitten onvermoede krachten in Ellen, er komt nog steeds meer los. Ook Albert moest opboksen tegen zijn vader, en dan bedoel ik tegen diens beroemdheid. Beiden waren voordrachtskunstenaar, en alle twee deden ze Couperus."
Geciteerd uit: Ellen Vogel. Een hommage van Tonko Dop en Anneke Muller (Terra Lannoo 2007)
Volgens Hugo Claus
Schrijver Hugo Claus bewerkte het stuk Warm en koud van Crommelynck speciaal voor Ellen Vogel.
"Ik had het speciaal voor haar bewerkt. Crommelynck, een Franse toneelschrijver van Belgische afkomst, die zeer populair was in de jaren dertig - voor mijn geval was hij minstens zo belangrijk als Anouilh - schreef dingen die niet zo goed te vatten waren. Precies daarom wou ik in één van zijn stukken Ellen zetten. Ik was zelfs zover gegaan dat ik zelfs de dekors had ontworpen. Mar het spel bleek net "te vroeg" te zijn, het sloeg niet aan. De mensen wisten niet wat ze ermee aan moesten. Zij was daarin naar mijn gevoel briljant. Eén van de mooiste rollen die ze ooit heeft gedaan.
Ik herinner me van dat spel nog een leuk momentje. Ik had een meisje, dat geen actrice was, gevraagd een rolletje te spelen. Marina Schat was dat, de vrouw van de komponist Peter Schat. Op een bepaald moment moest zij Ellen een oorveeg geven en dat deed zij met de ijver en hartstocht van een neofiet. Een enorme lel werd het. Dat gebeurde tijdens een repetitie. Wat mij frappeerde was niet zozeer de angst of de woede, maar de totale verbijstering van Ellen, dat iemand haar gewoon een klap gaf. Gillend liep ze weg en verstopte zich ergens. Toen moest ik met heel veel lieve woordjes haar weer tevoorschijn praten. Dat typeert haar.
Ze wil zich wel helemaal overleveren, maar die klap sneed voor haar gevoel ineens dwars door alle afspraken heen. Die klap was niet meer des theaters. Dat werd privé. Voor haar was het alsof ze op hetzelfde moment op straat een klap kreeg. Daarin had ze gelijk, want die klap was niet artistiek aangebracht. Die feeling heeft ze. Ze wil wel geslagen worden, áls het des theaters is. In dat kader wil ze waarschijnlijk wel gemarteld worden of haar knieschijf laten ontwrichten. Deze reaktie van haar getuigde van een grote sensibiliteit voor theater en kunst. Een groot aantal acteurs heeft hiervan geen flauw benul'."
Geciteerd uit: Mimo, 12 mei 1974
Volgens Guus Oster
Guus Oster leidde jarenlang de Nederlandse Comedie waar Ellen Vogel speelde.
"Ze is on-Hollands. Ze heeft iets internationaals aan zich, in haar kleding, in haar hele gedrag. Ook in haar gezicht en haar lichaam. Ze heeft iets rassigs van struktuur, ook omdat ze rijzig is. Ik vind haar geen Hollandse vrouw. Heel prettig is dat ze stabiel is in de vormgeving van haar rollen. Je krijgt iedere avond het volle pond van haar. Dat is voor de basis van een voorstelling erg belangrijk."
Geciteerd uit: Mimo, 12 mei 1974
Volgens Eric Schneider
Acteur en auteur Eric Schneider is bevriend met Ellen Vogel. Samen speelden ze in de televisieserie De kleine zielen (1969/70).
"De Nederlandse Comedie mocht zich gelukkig prijzen met twee topactrices: Ellen Vogel en Ank van der Moer. Twee tegenpolen, maar van hetzelfde niveau. Ze vulden elkaar aan, of waren juist tegenovergestelden. Die twee vrouwen hebben elkaar groot gemaakt en er was een gezonde rivaliteit tussen hen. Als ze samen in een stuk waren gecast, keek je je ogen uit. Ellen had op toneel iets breekbaars, iets sprookjesachtigs. Uiterst geciviliseerd was ze, met een licht Indisch accent dat van moederskant kwam.
Iedereen was gechoqueerd toen ze voor de eerste keer een blijspel deed, De dame van Maxime. Dat ze dat kon! Na al haar gecompliceerde, broze en feeërieke rollen, bijna onwereldse figuren, speelde ze ineens die dame van Maxime, dronken en scheldend. En hoe! Iedereen stond paf.
Ellen had in al haar rollen een ongrijpbare grandeur. Zoals ze alleen al liep en zich bewoog... Ongeëvenaard, het lopen van Ellen Vogel. Of de manier waarop zij een glas vastpakte. Je kreeg bij haar altijd het gevoel dat ze alles heel bewust deed. Daar kleeft een gevaar aan, het kan wat kunstmatig aandoen. Maar dan is het toch wel ‘Hohe Kunst’."
Geciteerd uit: Ellen Vogel. Een hommage van Tonko Dop en Anneke Muller (Terra Lannoo 2007)
Volgens een architect en een bouwvakker
De 55-jarige architect: "Zij frappeert ieder keer weer door dat ondefinieerbare mengsel van gevoelige distinctie en ongrijpbaar begrip voor het essentiële."
De 43-jarige bouwvakker: "Als die Vogel in het beeld komt, krijg je opeens het gevoel, dat je door een gat in de muur bij je buren naar binnen zit te kijken!"
Volgens Evert Smit
Evert Smit was directeur van de Stadsschouwburg in Amsterdam.
"Haar hautaine houding is eigenlijk pure verlegenheid. Zij ziet er adembenemend uit, de meeste mannen durven haar nauwelijks te benaderen. Zij moet langzamerhand weten dat zij een van onze grootste actrices is, maar ze raakt haar onzekerheid pas kwijt in een bekende omgeving.
Wij zijn buren; na afloop van een stuk komt Ellen nogal eens bij ons langs en dan zitten we tot diep in de nacht te praten. Waarover? Toneel - toneel - toneel. Zij kan een feilloze analyse van een stuk geven, zodat ik me al dikwijls heb afgevraagd of zij ooit zal gaan regisseren."
Geciteerd uit: Algemeen Handelsblad, 1 september 1961.