Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Canon 1958

Canonlogo.jpgToni Boltini contracteert de amazone Valesca Wilke

De bekendste circusdirecteur van Nederland kan een wereldster aan zijn programma toevoegen.

Toni Boltini, artiestennaam van Wilhelm Akkerman (1920 - 2003), had één ding gemeen met een van zijn illustere voorgangers, de Amerikaanse circusdirecteur P.T. Barnum: hij was in staat om voortdurend de media te halen met gepeperde uitspraken, nieuwe vondsten of spectaculaire stunts. Zo lukte het hem om op 24 oktober 1966 met zijn circus door te dringen tot de tuin van Paleis Soestdijk, op bezoek bij koningin Juliana en Prins Bernard. Zijn op publiciteit gerichte aanpak leidde tot circusprogramma’s die niet bij iedereen in de smaak vielen. Volgens sommigen was het ongepast om skelters, een topless ballet en optredens van zangers als Rob de Nijs, Johnny Lion en Vader Abraham te combineren met de ijsberen van Ursula Böttcher of met beroemde acrobaten als de Balkanski’s.

Grote ijver en handelsgeest

Toni Boltini startte zijn carrière als circusdirecteur net na de Tweede Wereldoorlog, toen hij het kermis-variété van zijn ouders omzette in een bescheiden circus. Met grote ijver en handelsgeest bouwde hij zijn onderneming jaar na jaar verder uit. De aanvankelijk bescheiden collectie dieren vergrootte hij door gedresseerde dieren over te nemen van andere circussen. Na jaren met kleine tenten te hebben gewerkt verraste hij de circuswereld in het voorjaar van 1961 met een voor die tijd enorme groenwitte tent die door acht masten werd gedragen.

Affiche met Dicky en Toni Boltini, 1963. Ontwerper onbekend. Collectie TIN

Circusster Valesca Wilke

Boltini was altijd op zoek naar goede vakmensen. Zo stonden onder meer de befaamde roofdierdresseurs Alberto Althoff, Wim Vos en Jos Uyterlinden bij hem in de kooi.
In 1958 contracteerde hij William Wilke Conrad die een belangrijk aandeel had gehad in de paardennummers van het fameuze Nederlandse Circus Strassburger. Met Conrad kwam ook diens dochter Valesca Wilke mee. Zij was op dat moment al een van de bekendste circusvakvrouwen die Nederland kende. Ze reed hogeschool, een doorontwikkelde vorm van dressuur, waarbij ze haar paard de meest ingewikkelde figuren liet maken, maar presenteerde ook vrijheidspaarden (paarden die los door de arena lopen). Naast haar optredens leidde Wilke onder meer Boltini’s dochter Antoinette op.

Affiche Circus Toni Boltini, met aankondiging van ‘Wilke’s Hogeschool en Vrijheidsdressuur’, 1958. Collectie TIN Portrettekening van Valesca Wilke door Cees. A.B. Bantzinger, 1978. Collectie TIN.

De ‘handlegging’ met broer Bubi

Valesca Wilke had de Amerikaanse nationaliteit, maar zij werd geboren op 7 juli 1919 in een woonwagen in Zevenbergen. Op achtjarige leeftijd stond ze al met een pony in de piste. In 1932 – op dertienjarige leeftijd – werkte ze met haar broer en ouders bij Circus Gleich, dat onder meer voorstellingen gaf op het Frederiksplein in Amsterdam. Met haar broer zou ze later een unieke ‘trick’ instuderen. Ze deden acrobatiek te paard met als hoogtepunt de ‘handlegging’: broer Bubi stond op een ongezadeld, galopperend paard terwijl hij Valesca, die achterover lag, op een hand in evenwicht hield. Een zeldzaam gevaarlijk nummer dat de Conrads, zo was hun artiestennaam, tot 1959 dagelijks presenteerden aan het hooggeëerde publiek.

Een manege bij Breda

Valesca Wilke was vijf jaar lang in de piste van Toni Boltini te bewonderen. In 1963 trad ze voor het laatst op met haar hogeschoolnummer. Het systeem van Toni Boltini om iedere dag in een andere stad twee voorstellingen te geven werd haar te veel. Samen met haar vriendin Tike van der Ven opende zij in 1965 een manege bij Breda. Het feit dat ze niet langer optrad voor publiek compenseerde ze door rijdemonstraties te gaan geven. In de circuswereld wordt zij nog steeds in een adem genoemd met de groten uit het paardenvak.

In strijd met de overheid

Terwijl de Europese circussen in de jaren zeventig steeds meer aan populariteit begonnen te verliezen, wist Toni Boltini continu in het nieuws te blijven. Hij protesteerde onder meer tegen de vermakelijkheidsbelasting, tegen de staangelden en tegen het ontbreken van subsidie voor het circus. Daardoor kenden ook niet-circusliefhebbers zijn naam. Zijn niet aflatende inspanningen om zijn schepping op de weg te houden, vonden rond 1980 een einde. Samen met zijn tweede vrouw Pammy trok hij zich terug op het recreatiepark Oud Valkeveen bij Naarden, waar hij op 24 december 2003 overleed.

Invloed en navolging

Na de dood van Toni Boltini bleef ons land niet circusloos achter. Integendeel. Ex-medewerkers van hem reizen nog steeds met hun circussen door ons land. Alberto Althoff, Herman Renz en Maurice Veltkamp (Magic Circus) zijn daar voorbeelden van. Publiek dat de verfijnde sfeer van Circus Strassburger of Circus van Bever gewend was, of de grandeur van buitenlandse circussen, heeft ongetwijfeld wel eens vreemd opgekeken van het ongewone, soms wat slordige circus van Toni Boltini. Dat neemt niet weg dat hij met zijn ideeën over het circusbedrijf, en zijn niet aflatende inzet voor zijn circus, grote invloed heeft gehad op de loop van de vaderlandse circusgeschiedenis.

Affiche van Circus Renz met 's werelds grootste roofdieren groep Tom Dieck junior, 1965. Ontwerper onbekend. Collectie TIN

Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1958 geboren

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Heike WiehleWiehle, Heike1958
Jan LinkensLinkens, Jan1958
Catharina BoonBoon, Catharina1958
Daphne MarquetMarquet, Daphne1958
Feico de LeeuwLeeuw, Feico de19582014
Jeanette OldenhaveOldenhave, Jeanette1958
Pier Luigi CastellanoCastellano, Pier Luigi1958
Steve KurtzKurtz, Steve1958
Mark GoddenGodden, Mark1958
Alex MallemsMallems, Alex1958
Alexandre VasilievVasiliev, Alexandre1958
Marie-Christine SomaSoma, Marie-Christine1958
Jan VersweyveldVersweyveld, Jan1958
Roni PoratPorat, Roni1958
Marjolein BaarsBaars, Marjolein1958
Francis MannaertMannaert, Francis1958
Olaf WinterWinter, Olaf1958
Ko van den BoschBosch, Ko van den1958
Reier PosPos, Reier1958
Madeleine MatzerMatter, Madeleine1958
... meer resultaten
... meer resultaten

In 1958 overleden

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
L. Arthur RoseRose, L. Arthur18871958
Louise MulderMulder, Louise18671958
Amelia CuniCuni, Amelia1958
Bernard van LeerLeer, Bernard van27 december 18836 januari 1958
Ataulfo ArgentaArgenta, Ataulfo19 november 191320 januari 1958
Johan BuziauBuziau, Johan7 januari 18773 februari 1958
Charles MorganMorgan, Charles22 januari 18946 februari 1958
Friedrich ForsterForster, Friedrich11 augustus 18951 maart 1958
Lion ContranContran, Lion13 december 18981 april 1958
Netty van der ValkValk, Netty van der19075 april 1958
Corrie PinksenPinksen, Corrie23 november 18826 april 1958
Emmerich FöldesFöldes, Emmerich15 september 188130 april 1958
Maria HollemanHolleman, Maria16 juni 187915 mei 1958
F. Hugh HerbertHerbert, F. Hugh29 mei 189717 mei 1958
Anton BurgdorfferBurgdorffer, Anton11 september 189319 mei 1958
Ramon Jimenez (dichter)Jimenez (dichter), Ramon23 december 188129 mei 1958
Ernst Krauss8 augustus 18873 juni 1958
Georges BoulangerBoulanger, Georges18 april 18933 juni 1958
Siem BoogBoog, Siem7 mei 19296 juni 1958
Raoul AslanAslan, Raoul16 oktober 188617 juni 1958
... meer resultaten

In 1958 in première

 PremieredatumLocatie
Twools 13 - Scapino Ballet Rotterdam - 2011-06-01juni 1 JL
1 juni 2011
Theater Rotterdam Schouwburg, Rotterdam
Monday Match (Dance & Music Impro lab) mei 2011 - Bimhuis - 2011-05-02mei 2 JL
9 mei 2011
Bimhuis, Amsterdam
PC - 2006-07-03juli 3 JL
3 juli 2006
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Monday Match (Dance & Music Impro lab) april 2011 - Bimhuis - 2011-04-04april 4 JL
18 april 2011
Bimhuis, Amsterdam
BeHold - Istanbul Dance Theatre - 2010-10-04oktober 4 JL
4 oktober 2010
Theater Bellevue, Amsterdam
PC - 2007-10-05oktober 5 JL
5 oktober 2007
Theater aan het Vrijthof, Maastricht
Monday Match (Dance & Music Impro lab) februari 2011 - Bimhuis - 2011-02-07februari 7 JL
7 februari 2011
Bimhuis, Amsterdam
Monday Match (Dance & Music Impro lab) maart 2011 - Bimhuis - 2011-03-07maart 7 JL
7 maart 2011
Bimhuis, Amsterdam
Fortaleza (inside The Bananatree) - Raz / Hans Tuerlings - 1999-12-07december 7 JL
7 december 1999
Schouwburg en Concertzaal Tilburg, Tilburg
The Amazing Boys of Dance - Rock The Ballet - 2011-03-08maart 8 JL
8 maart 2011
Koninklijk Theater Carré, Amsterdam
Tissues / Weefsels - Dansmakers Amsterdam - 2010-10-08oktober 8 JL
10 oktober 2010
Melkweg Theater, Amsterdam
The Critical Piece - Dansmakers Amsterdam - 2010-10-08oktober 8 JL
10 oktober 2010
Melkweg Theater, Amsterdam
We.art.dog.com - Ivo Dimchev - 2010-12-08december 8 JL
8 december 2010
Frascati, Amsterdam
Wonderland - Magpie Umbrella - 2011-01-09januari 9 JL
9 januari 2011
OT301, Amsterdam
Le Pas de la vestale - Grand Ballet du Marquis de Cueva - 1962-06-11juni 11 JL
11 juni 1962
Koninklijk Theater Carré, Amsterdam
Mad(e) in Paradise - Gosh - 1998-08-11augustus 11 JL
11 augustus 1998
Theater aan de Parade, 's-Hertogenbosch
PC - 2008-06-13juni 13 JL
13 juni 2008
Westergasfabriek, Amsterdam
You PARAjuli 13 JL
13 juli 2010
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
DISO - Emio Grecojuli 13 JL
13 juli 2010
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Frede - Jörgen Raymann - 2010-11-13november 13 JL
1 oktober 2010
Theater en Kunstencentrum De Kom, Nieuwegein
... meer resultaten


In dit decennium opgericht

Edit deze pagina