Biografie
Wilgo Baarn (1946-2017) was een Surinaams regisseur, acteur, komiek, schrijver, zanger, danser en drummer.
Vanaf de jaren ’80 is Wilgo Baarn betrokken bij de culturele organisatie NAKS.
Wilgo Baarn (1946) is dé man bij de culturele organisatie NAKS (1959). Hij is hier al jarenlang in vele hoedanigheden aan verbonden – als regisseur, acteur, komiek, schrijver, zanger, danser en drummer. Hij beschouwt zich als een leerling (“een kweek”) van Eugene Drenthe.
Op zijn eigen werk is vooral de creoolse cultuur, met de ceremonies en rituelen, van grote invloed. Als een van de belangrijkste voorstellingen in de geschiedenis van de organisatie noemt Wilgo Baarn : Aladey libi (1970) – het eerste grote folkloristische stuk van NAKS dat naar Nederland op tour ging. Het stuk was geschreven door Eugene Drenthe, de man die jarenlang de drijvende kracht achter de NAKS toneelgroep is geweest en vele stukken op zijn naam heeft staan. Wilgo Baarn herinnert zich: "De première vond plaats in de Stadsschouwburg van Amsterdam en kreeg na afloop een tien minuten durende staande ovatie. In 30 dagen zijn er 27 voorstellingen gespeeld voor zalen met grotendeels wit publiek, de Bijlmer bestond toen nog niet. Het was een grandioos succes voor NAKS." Maar Baarn constateerde tegelijkertijd een probleem: de acceptatie - of beter gezegd het gebrek daaraan - door de stadscreolen van hun eigen cultuur. Een heikel punt in die tijd. Juist hierin heeft NAKS een toonaangevende rol gespeeld; door het trots op de planken brengen in theatrale vormen van wat in een verdomhoekje zat en door grote groepen als minderwaardig werd beschouwd, heeft de organisatie taboes doorbroken en bijgedragen aan waardering van het eigene, van de zwarte cultuur.
De voorstellingen van NAKS zijn qua thema veelal "uit het leven gegrepen" en behandelden vaak sociale problematiek. De kassuccessen De misleide stiefdochter en Geheim in het gezin bijvoorbeeld, geschreven door Eugene Drenthe, roerden zo een spraakmakend onderwerp aan.
Wilgo Baarn geeft aan dat NAKS zich met twee vormen van theater bezig houdt: het naturalistisch theater (volkstoneel) en het ceremonieel theater. "Dat laatste was vroeger meer folklore, maar het is in de loop der jaren aangevuld en uitgebouwd met religie en met ritualen uit diverse andere culturen van Suriname. Onder leiding van Henk Tjon is deze vorm uitgegroeid tot ceremonieel theater. Henk bracht verdieping in de folklore. Hij maakte de connectie met de mensen en hij maakte ook de duik naar ons toe. Zo groeiden we samen." Onder zijn leiding werd er verder gewerkt aan theatervormen waarmee de (afro-Surinaamse) cultuur en de ritualen naar het publiek werden toe gebracht, op een manier die verduidelijkte, begrijpbaar maakte.
Als goede en duidelijke voorbeelden van deze vorm noemt Baarn de voorstellingen Kobogo (geen NAKS-productie) en Rebirth, beide onder regie van Henk Tjon.
Voor Wilgo Baarn zijn de belangrijke schrijvers: Eugene Drenthe, Jo Dompig, Henny Valies, Ané Doorson, Wilfred Grimmèr en Wilfred Teixeira. Ook Eddy Bruma, waar het vooral ook ging om het vestigen van het Sranantongo, de "neger"taal waar op neergekeken werd en die als minderwaardig werd beschouwd. In zijn theaterstuk Boni doro heeft Bruma deze taal gebruikt. Later kwam NAKS met een voorstelling van een andere zeer bekende voorvechter van het Sranantongo, Robin Dobru Raveles, het stuk A prasi fu Bigi Dorsi.
Als belangrijke regisseurs wiens werk van invloed is geweest op de ontwikkeling van het NAKS-theater (en daarmee het bewustzijn bij de afro-Surinamer) noemt hij: Eugene Drenthe, Henk Zoutendijk, Hortwin Cyrus (jaren ’60-70) en Irwin Ormskerk.
En de grote acteurs zijn voor hem: Ulrich Peroti ("een geweldig improvisatie talent"), André Conrad en André Sarucco – alledrie uit het Surinaamse cabaret in de jaren ’60, die ook in Nederland hebben gewoond, geschreven en gespeeld.
Voor zijn eigen ontwikkeling als theaterman noemt Wilgo Baarn het Passiespel (1960) van Albert Helman. "Dat was een hoogtepunt voor ons Surinamers", zegt hij. "Zo buiten opgezet, een bijbels verhaal… ik vond het geweldig." Ook de voorstelling van Franklin Lafour met de mensen van het Marrondorp Guyaba was voor hem een eye-opener: "Het enige wat we in de stad kenden van het binnenland was de vuurdans, de faya dansi. Dat maakte deze voorstelling zo interessant." Op zijn eigen werk is vooral de creoolse cultuur, met de ceremonies en rituelen, van grote invloed, en de mengvormen die de werkwijze van Henk Tjon typeren.
Theater CV
Wilgo Baarn heeft bijgedragen aan 8 productie(s).
Wilgo Baarn heeft gewerkt in de volgende functies:
- Regie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Uitvoerende - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Producent - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Wilgo Baarn heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
| Productie | Functie | Producent | Seizoen | Premièredatum | In regie van |
|---|---|---|---|---|---|
| Tori - Verhalen uit Suriname | Regie | De Nieuw Amsterdam | 1990/1991 | 7 oktober 1990 | Wilgo Baarn |
| Na Dyamanti Du | Regie | Stichting Prépré Theater | 2003/2004 | 21 februari 2004 | Thea Doelwijt, Wilgo Baarn |
| Na Bigi Du | Regie | Stichting Prépré Theater | 2008/2009 | 25 juni 2009 | Wilgo Baarn, Tolin Alexander |
| Spokendansen/Land te koop vroeger en nu | Regie | Toneelgezelschap Thalia (1837) | 27 april 2010 | Wilgo Baarn, Lesley Burgzorg | |
| Roy nanga den foefoeroeman (Roy en de dieven) | Uitvoerende | Doe-theater | 5 december 1982 | Thea Doelwijt, Mariëtte Moestakim | |
| Vertelkringen | Uitvoerende | Stichting Vertelfestival | 1990/1991 | 27 december 1990 | |
| KoBoGo | Producent | Wilgo Baarn | 1998/1999 | 7 april 1999 | |
| Land van Ame | Producent | Wilgo Baarn | 25 november 2005 | Henk Tjon |
Programma
Programma A prasi fu Bigi Dorsi. Bron: Archief Michiel van Kempen.
N.B. Klik op de afbeelding en vervolgens op Volledige Resolutie om de tekst te lezen.
Foto
Scènefoto Dasi f'wi rutu (1988). Fotograaf onbekend. Collectie Wilgo Baarn, Suriname.
Bronnen
- ‘Een geschiedenis van de Surinaamse Literatuur’ van Michiel van Kempen, De Geus, 2003.
- Productiedatabase
- NAKS Nederland