Stichting Need for Legacy - Onderzoek doen

Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Dit artikel is gebaseerd op het artikel 'Lees Verder...' van Floortje Bakkeren, gepubliceerd in een speciale uitgave van Theaterkrant Magazine in maart 2021, met Stichting Need for Legacy als gastredactie.

Verder onderzoek doen

Op deze pagina proberen we je een overzicht te geven van verschillende bronnen, archieven en websites waar je informatie kan vinden over makers van kleur en/of met een migratieachtergrond, aan de hand van verschillende stappen.

Stap 1: Online databases

Vanuit huis kan je online in verschillende databases al nuttige informatie vinden.

  • In 2012 presenteerde het Theater Instituut Nederland het project Vice Versa: een onderzoek naar de gemeenschappelijke theatergeschiedenis van Suriname, Aruba, Curaçao en Nederland. Daaruit zijn ruim 150 biografieën voortgekomen, evenals tientallen pagina's over locaties en gezelschappen, die zijn gepubliceerd op de Theaterencyclopedie. Van de meest invloedrijke podiumkunstenaars zijn tevens videoportretten gemaakt. Onder de titel Vice Versa Momenten is een aantal intense ontmoetingen uitgelicht: plekken waar theatermakers uit diverse windstreken neerstreken, samenwerkten en elkaar beïnvloed hebben. Let op: het kan voorkomen dat bepaalde informatie sinds 2012 verouderd is.
  • In krantendatabase Delpher zijn veel kranten uit Nederland, Nederlands-Indië, de Antillen, Amerika en Suriname uit de periode 1618-2005 op woordniveau te doorzoeken. Zo levert de zoekterm "Rufus Collins" bijvoorbeeld 916 artikelen op. Denk hierbij aan de eerste recensies van zijn werk met The Living Theatre tot aan necrologieën die over hem zijn verschenen. Volop zoekmogelijkheden dus, waarbij zowel de moeilijkheid als de lol zit in de eindeloos precieze verfijningen die je kunt aanbrengen in zo'n enorme berg informatie. Zie de handleiding voor meer info.
  • De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl) is een digitale collectie van teksten die behoren tot de Nederlandse letterkunde, taalkunde en cultuurgeschiedenis - van romans en gedichten tot woordenboeken en encyclopedieën en van toneelstukken en tijdschriften tot kook- en kinderboeken. De collectie representeert het hele Nederlandse taalgebied en heeft bijvoorbeeld aparte zoekingangen voor Surinaamse, Zuid-Afrikaanse, Friese of Limburgse bronnen. De website kent verschillende zoekmogelijkheden: op woord(en), maar ook op land. Zo kan je erachter komen welke auteurs in dat land geboren zijn, of welke werken een verband hebben met dat land. Ook gespecialiseerde tijdschriften als Indische letteren en OSO. Tijdschrift voor Surinaamse Taalkunde, Letterkunde en Geschiedenis zijn hier te vinden, evenals het digitaal beschikbare boek Cultuur en migratie in Nederland (2005).
  • De Encyclopaedia of South African Theatre, Film, Media and Performance (ESAT) is sinds 2011 een vrij toegankelijke online database, gebaseerd op het Wikipedia-principe. Het bevat informatie over het Zuid-Afrikaanse theater, films, media en performances. De website is opgericht voor onderzoekers die geïnteresseerd zijn in de ontwikkeling, geschiedenis en verschillende vormen van performance en media in Zuid-Afrika. De basis voor de aanwezige informatie vormt een onderzoek van het Centre for South African Theatre Research, dat tussen 1979 en 1987 met steun van en onder leiding van de Human Sciences Research Council is uitgevoerd. In 1988 nam de Universiteit van Stellenbosch het onderzoek over, waar het een plek vond bij het Centre for Theatre and Performance Studies, ondersteund door de Division for Research Development van dezelfde universiteit. Sinds 2011 is de website publiek toegankelijk. Net als de Theaterencyclopedie werkt het volgens het Wikipedia-principe: bezoekers kunnen zelf informatie aanvullen op de website.

Stap 2: Meer context in de bieb

Na een eerste online zoektocht, kan een bezoek aan de bibliotheek je weer een stap verder helpen.

  • Vanaf eind jaren negentig brengt Cosmic Illusion (later MC) een serie interculturele theaterteksten uit met de naam Hollandse Nieuwe. Onder redactie van onder meer Norman de Palm, Paulette Smit en John Leerdam worden beginnende auteurs als Gita Hacham, Lot Vekemans, Özkan Gölpinar en Tjon Rockon uitgenodigd om met het schrijven van een eenakter de mogelijkheden van de veranderende multiculturele samenleving als dramatisch gegeven te onderzoeken. Chris Keulemans, Shervin Nekuee en Bart Top zien in een analyse van die schatkamer (hier te lezen) thema's terugkeren als migrantenervaring, confrontatie, geheugenuitbreiding en nieuwe geschiedenis. In de meeste bibliotheekcollecties zijn de bundels van deze stukken terug te vinden.
  • Ze zijn er niet veel: 'recente' monografieën over makers van kleur. Deze eeuw verschenen er boeken over Felix de Rooij en Shireen Strooker. Nieuw: 20 jaar multicultureel theater: Theatergroep De Nieuw Amsterdam (DNA) is één van de weinige boeken over een multicultureel gezelschap. Verder uitzoomend en beschouwend is er voor middelbare scholen een AO-boekje over Multicultureel Theater en voor wetenschappers een Theatr Topics met de titel Multicultureel Drama?
  • In 2016 wijdde Theatermaker een themanummer aan Kleur, met Harriet Duurvoort als gastredacteur. Het werd een nummer bomvol statements waarmee de generatie na MC diversiteit en inclusie opnieuw benoemt en op de agenda zet. Zo blikt bijvoorbeeld Maarten van Hinte terug op de legacy van zijn mentor Rufus Collins.

Stap 3: De gespecialiseerde archieven

Het zoeken op de hieronder genoemde websites is een stap ingewikkelder dan op de eerder genoemde databases bij stap 1. Maar: de opbrengst is vaak veel rijker. Bovendien hebben deze archieven informatiespecialisten, die je altijd mag benaderen en die je graag helpen bij het vinden wat je zoekt.

  • De Theatercollectie is de grootste collectie op het gebied van de podiumkunsten, en heeft ook verreweg het meeste materiaal over makers van kleur en hun voorstellingen. Denk hierbij aan publiciteitsmateriaal, opnames, scripts en registraties, maar ook (persoonlijke) archieven van bijvoorbeeld de Mimeschool (met informatie over Marjorie Boston) of Mickery (met informatie over het invloedrijke Amerikaanse gezelschap La Mama). Ook een deel van de archieven van De Nieuw Amsterdam, MC en Cosmic zijn hier ondergebracht, maar deze wachten nog op inventarisatie en digitalisering.
    Via de website van de Theatercollectie kan je onder andere materiaal zoeken op naam van de makers, gezelschappen of voorstellingen. Het materiaal is vervolgens aan te vragen bij de medewerkers van de Theatercollectie en in te zien op locatie in het Allard Pierson in Amsterdam. Deze informatiespecialisten zijn er ook echt voor theatermakers die kennis uit de collectie willen halen, dus schroom niet om hen te benaderen.
    In de bijbehorende Circuscollectie is veel materiaal te vinden van en over menstentoonstellingen en entertainers van kleur die zich specialiseerden in exotische personages. De termen op de knipselmappen laten zien hoe het speciale hoekje voor theater van makers van kleur steeds heette: allochtonentheater, etnisch theater, hip-hop, breakdance, buikdans, black theatre of folkloristisch theater. Dat reflecteert een problematische praktijk, maar als je na even zoeken vindt onder welk label het werk van makers in een specifieke periode werd gecategoriseerd, kom je vaak op een rijke bron van dwarsverbanden.
    Interessante archieven zijn onder meer:
  • Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum bewaart de archieven van radio en televisie. Hier kun je bijvoorbeeld een lange reportage uit 1980 over het Doe Theater vinden. In interviews zijn vaak mooie, persoonlijke getuigenissen te beluisteren.
  • In de catalogus van Filminstituut Eye zijn natuurlijk films met Rufus Collins te vinden, inclusief bijbehorende foto's en publiciteitsmateriaal. Deze collectie is heel geschikt om te zoeken op personen of producenten. Via de thesaurus kun je ook met termen als 'overzeese gebiedsdelen', 'migratie', 'dekolonisatie' of 'onafhankelijkheid' zoeken.
  • The Black Archives: Huiswoud Collectie. Otto Huiswoud was van 1954 tot 1961 voorzitter van de Vereniging Ons Suriname. De collectie bestaat uit onder andere zijn persoonlijke bibliotheek en correspondentie, en wordt nog volop beschreven. Eerste beschrijvingen wijzen op veel materiaal over 'black theatre' en een bijzondere verzameling Keti Koti-programmaboekjes uit de periode 1948-1960.
  • Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) heeft de archieven van onder andere Karl Marx, Provo en Leon Trotski. Geen specifieke podiumkunstcollectie, maar wel heel veel materiaal over artistieke vormen in emancipatiebewegingen (zoals Surinaamse vrijheidsliederen) of werk van kunstenaars in politieke of sociale organisaties. Zo zijn van de Tori's die Collins organiseerde over Zuid-Afrika bijvoorbeeld affiches te vinden. Bijzonder is de collectie Turks theater in Nederland, waar de archieven van bijvoorbeeld Theatergroep Rast worden bewaard.

Stap 4: Aan de slag

Een aantal factoren speelt - naast racisme en vermeende witte superioriteit - mee bij de gebrekkige vind- en zichtbaarheid van makers van kleur. Instellingen met meer geld kunnen bijvoorbeeld beter archiveren. Daarnaast zijn archieven van makers van kleur en hun instellingen versnipperd. Deze kunstenaars bedienen zich vaak van meerdere kanalen en disciplines (naast theater ook film, beeldende kunst, grafiek, popmuziek, mode). Daardoor kan hun werk en de verslaglegging van hun carrières ook over verschillende instituten verspreid raken. Bovendien wordt werk regelmatig ontwikkeld en gepresenteerd in een andere dan strikt artistieke context: het Kwakoe festival begon als een voetbaltoernooi; Rasa was een politiek jongerencentrum. Daardoor is veel van de geschiedenis op andere plekken dan kunstarchieven ondergebracht. Makers met een migratieachtergrond werken daarbij vaak ook nog eens in verschillende nationale contexten, waardoor sporen en materiaal verspreid zijn over de wereld. Ira Kip werkt bijvoorbeeld in New York, Amsterdam en de Caraïben.

Alle genoemde archieven worden continu aangevuld, gedigitaliseerd en verder beschreven. Er zijn constant onderzoekers die nieuwe schatten ontdekken en nieuwe verbanden leggen. Je kan de ontwikkelingen vaak volgen via sociale kanalen en websites. Op de blog van de werkgroep Caraïbische Letteren doet Wim Rutgers bijvoorbeeld verslag van de geschiedenis van de podiumkunsten op Aruba; The Black Archives heeft een Instagrampagina; op Theaterkrant.nl is met de tag 'diversiteit' een doorlopende gedachtegang binnen de sector te volgen.

Met projecten als Vice Versa, de Collectie Turks Theater en Cultuur en Migratie in Nederland is begin deze eeuw een mooi fundament gelegd op het gebied van de geschiedschrijving van theatermakers van kleur. De cultuurbezuinigingen van 2010 troffen erfgoed en reflectie én kunst voor doelgroepen echter onevenredig hard, waardoor er nu een gat is in de geschiedschrijving van zo'n vijftien jaar. Tijd dus om bruggen te bouwen naar het heden en om een infrastructuur te creëren die een dergelijke vergeetperiode onmogelijk maakt. Daarnaast moeten er ook bruggen worden gebouwd naar het verdere verleden. Denk bijvoorbeeld aan het onderzoek van Sarah J. Adams naar slavernijstukken uit de negentiende eeuw.

De Theaterencyclopedie vormt een van de plekken waar jij zelf in staat bent deze geschiedenissen zichtbaar te maken. Wil je informatie toevoegen aan de website? Kijk op de hulppagina's voor veelgestelde vragen, of stuur een mail naar de redactie.

Overgenomen van "https://theaterencyclopedie.nl/w/index.php?title=Stichting_Need_for_Legacy_-_Onderzoek_doen&oldid=2693411"