Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Pedro Calderon de la Barca.jpg


edro Calderón de la Barca

NaamPedro Calderón de la Barca
Geboortedatum17 januari 1600
Geboorteplaats Madrid
Overlijdensdatum25 mei 1681
Overlijdensplaats Madrid
BeroepSchrijver
DisciplineToneel
Externe databases:
IMDb
IBDb
VIAF

Pedro Calderón de la Barca werd geboren te Madrid en studeerde daar ook aan het jezuïetencollege. Naar verluidt was zijn moeder van Vlaamse afkomst. Vervolgens trok hij naar de universiteiten van Alcalá de Henares (1614-15) en Salamanca (1615-21) om er rechten te studeren, maar het is onbekend of hij die studies ook voltooide, want zijn interesse ging hoofdzakelijk uit naar het toneel. Op veertienjarige leeftijd schreef hij reeds El carro del Cielo, het eerste van zijn ca. 200 toneelstukken, en in 1622 dong hij te Madrid mee in een openbare dichtwedstrijd waar hij al de reputatie genoot een groot dichter te zijn. In opdracht van koning Filips IV schreef hij vanaf 1623 een aantal toneelstukken voor het koninklijk theater in Buen Retiro.

Tot ca. 1635 verrichtte Calderón krijgsdienst in Italië en de Spaanse Nederlanden, maar als blijk van erkenning riep de koning hem terug naar het hof. In 1637 benoemde de koning hem ook tot Ridder in de Orde van Santiago en belastte hem met de organisatie van alle feestelijkheden aan het hof.
Drie jaar later trok Calderón opnieuw met de troepen van Filips IV ten strijde tegen de opstandige Catalanen. Na zijn militaire dienst en de dood van zijn geliefde (in 1648) begon zich bij Calderón de belangstelling voor religie en de neiging tot mystieke bespiegelingen te manifesteren. In 1651 werd hij tot priester gewijd, en in 1663 aangesteld tot hofkapelaan bij Filips IV te Madrid.

Meteen veranderde ook de aard van zijn werken: waar die aanvankelijk seculier van aard waren, maakte hij met zijn latere werken vooral naam als een typisch katholiek scholasticus. Calderón bleef schrijven tot aan zijn dood in 1681. Zijn overlijden betekende meteen het einde van de Gouden Eeuw der Castiliaanse letteren.


Pedro Calderón de la Barca heeft bijgedragen aan 21 productie(s).

Pedro Calderón de la Barca heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Pedro Calderón de la Barca heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
De bekeerde mannenhaatster Auteur (schrijver libretto, scenario) Roobol en Tjasink 1859-1862 1860/1861 24 oktober 1860
Het groote schouwtooneel der wereld Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Calderon Tooneel 1917/1918 5 oktober 1917 Jos van der Velde
De rechter van Zalamea Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Hollandsch Tooneel 1918/1919 1 september 1918 Eberhard Erfmann
Het leven is een droom Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Schouwtooneel 1922/1923 25 oktober 1922 Adriaan van der Horst
Het spaansche weeuwtje Auteur (schrijver libretto, scenario) Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1931/1932 30 januari 1932 Bets Ranucci-Beckmann
Het mysterie der Heilige Mis Auteur (schrijver libretto, scenario) Amateur Toneelgroepen 1934/1935 10 februari 1935
Der Richter von Zalamea Auteur (schrijver libretto, scenario) Deutsches Theater in den Niederlanden 1942/1943 29 mei 1943 Hannes Razum
Pas op voor stille waters Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Comedia 1945/1946 8 oktober 1945 Cor Hermus
Het leven een droom Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nederlandse Comedie 1953/1954 4 september 1953 Johan de Meester jr.
De onzichtbare dame Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1953/1954 5 september 1953 Kees van Iersel
De rechter van Zalamea Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1958/1959 22 november 1958 Joris Diels
Pas op voor stille waters Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Jeugdtheater Het Masker (1954-1965) 1959/1960 28 oktober 1959 Peter van der Linden
Stille waters Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Puck 1960/1961 20 oktober 1960 Egbert van Paridon
De dame is een spook Auteur (schrijver libretto, scenario) Reizend Volkstheater 1961/1962 23 december 1961 Domien de Gruyter
Spoken in Spaanse kant Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nederlandse Comedie 1966/1967 22 april 1967 Jules Croiset
Het leven een droom Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1978/1979 17 februari 1979 Pierre Laroche
Het leven is droom Auteur (schrijver libretto, scenario) TheaterPlatform 1991/1992 12 december 1991 Willibrord Keesen
Het leven een droom Auteur (schrijver libretto, scenario) Huis aan de Amstel 1993/1994 6 november 1993 Liesbeth Coltof
La púrpura de la rosa Auteur (schrijver libretto, scenario) The Harp Consort 1997/1998 2 september 1997
Plukt ons Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 2010/2011 21 juni 2011 Joachim Robbrecht
Het leven is droom Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelschuur Producties 2016/2017 6 april 2017 Olivier Diepenhorst


Werken

Sinds de dood van Lope de Vega was Calderón de onbetwiste heerser van het Spaanse toneel. Hij behoort tot de grootste dichters die het katholicisme en de Contrareformatie hebben voortgebracht. Drie hoofdthema's beheersen zijn œuvre: trouw aan de koning, toewijding aan de Kerk en handelen volgens het eergevoel (pundonor). Deze betrekkelijke eentonigheid van thematiek viel de tijdgenoten niet op.

Hij heeft 111 comedias geschreven en een 80-tal autos sacramentales, liturgische stukken met als kern de eucharistie voor Sacramentsdag, waarin hij, geheel volgens de katholieke geloofsleer, het leven en de lotsbestemming van de menselijke ziel na de dood schildert. Deze stukken vertonen sterke gelijkenissen met de middeleeuwse mysteriespelen, en worden gerekend tot de meesterwerken van het liturgische toneel. Zij pasten geheel bij de mystieke persoonlijkheid van de auteur, en bij de aard van het gehele Spaanse volk in zijn tijd. Daaraan danken zij ook hun succes.

Minder bedreven in de theatertechniek dan Lope de Vega of Tirso de Molina, munt Calderón uit in de dramatisering van filosofische of religieuze theorieën, vb. in La vida es sueño (Het leven is droom) uit 1635, over de nietigheid van het aardse leven. Calderóns positie als hofdichter hield hem echter verwijderd van het volksleven. Zijn personages kenmerken zich door een ethisch gehalte dat schril contrasteert met het morele gehalte van zijn decadente omgeving.

Calderón verdient bovenal lof voor zijn welluidende, maniëristische taalgebruik, en voor de manier waarop hij de verhouding van mens tot God tot uitdrukking wist te brengen door middel van abstracte en allegorische voorstellingen. Hij vond navolgers bij Corneille, Dryden en Tieck. De Duitse Romantiek heeft zijn grootheid naar waarde geschat.

Onderzoek

Joep Harmsen deed onderzoek naar de ontwikkeling en transformaties van La vida es sueño (Het leven een droom) door Europa, en welke rol de Amsterdamse Stadsschouwburg in deze verspreiding heeft gespeeld. De scriptie is te vinden via de scriptiecatalogus van de Universiteit van Amsterdam.

Bronnen