Column Tussen de bedrijven door:3

Tussen de bedrijven door is een maandelijkse column door Jan Barend van Barneveld, medewerker van Theater Instituut Nederland (TIN) en redactielid van de Theaterencyclopedie, geschreven in 2012. Hierin schrijft hij vanuit de actualiteit over theater, geïllustreerd met voorbeelden uit de theatercollectie van het TIN.

Column April 2012: Paragnosten van de gouden kooi

Landgenoten,

Wie wil meewerken aan begrip en vertrouwen zal bereid moeten zijn eigen handelen te toetsen op de consequenties voor medemensen en de gevolgen voor de samenleving als geheel. Medemenselijkheid en betrokkenheid zijn krachten die binden en in moeilijke tijden houvast kunnen bieden.

U kent ongetwijfeld deze woorden, die hier uit hun context zijn gehaald. Ik sprak hen uit tijdens mijn kersttoespraak in 2010. In de afgelopen maanden heeft u in groten getale blijk gegeven van uw medemenselijkheid en betrokkenheid bij mijn familie. Dankzij een lawine aan journalistieke berichtgeving bent u voortdurend op de hoogte gehouden van de situatie rond mijn zoon Friso. Dit resulteerde in een stroom van allerhartelijkste kaarten, teddybeertjes, zelfgemaakte trekpopjes, rood-wit-blauw-besmeurde cupcakes en oranje babysokjes. Deze blijken van medeleven hebben mij, en mijn gehele familie, diep getroffen.

Onze betrokkenheid bij u is evenredig groot. Ondanks alle problemen zullen wij daarom op 30 april a.s. blijmoedig getuige zijn van diverse uitingen van volksvermaak, zoals het culturele spel wc-pot werpen, waar de gemeente Rhenen ons op zal trakteren.

Zoals u weet hebben wij kunst en cultuur hoog in ons vaandel staan. U kent mijn enthousiasme voor de beeldhouwkunst. U bent op de hoogte van het feit dat mijn moeder graag toneelspeelde en ons in kersttijd tot participatie prikkelde, zoals in het spel ‘De ster van Bethlehem’ van Martinus Nijhoff. U kent mijn jongste zuster Marijke, die diep van binnen zangeres is en anders heet. Mijn kleindochters Amalia, Alexia en Ariane, binnen onze familie vaak aangeduid als Kwik, Kwek en Kwak, ondergaan balletles. Als wij aanwezig zijn bij theaterpremières of ‘meet en greets’ met beroemde theaterpersonen staat dit op de voorpagina’s van populaire kranten en tijdschriften. Onze komst naar wat voor klompendansje dan ook wordt van commentaar voorzien door koningshuisdeskundigen.

U kent hierdoor onze familie door en door. U weet dat mijn zuster Margriet beschermvrouwe is van Introdans en dat ik pal sta voor het zangkoor Maastreechter Staar. Als wij om economische redenen op excursie moeten naar het buitenland nemen wij gaarne Nederlandse dansgezelschappen mee om culturele avondjes in te laten dutten. Mijn overleden vader en dito echtgenoot leven voort via cultuurfondsen. Wij doen wat wij kunnen - voor kunst, cultuur en economie. Het is onze, door u geschonken en gesubsidieerde, plicht. U weet dat.

Wij krijgen hier veel voor terug. Mijn goede vrind Jirí Kylián maakte het hoedenballet Chapeau speciaal ter gelegenheid van mijn 25-jarig regeringsjubileum. Voorouders, zoals Willem van Oranje, worden vaak op het toneel geëerd. Onlangs waren zowel mijn vader als mijn betbetbetovergrootmoeder Juliana van Stolberg te bezichtigen in de eeuwen durende voorstelling Tuin van Holland bij Toneelgroep De Appel. En velen van u weten dat mijn grootmoeder Wilhelmina eigenlijk Anne Wil Blankers is, zoals recent weer bewezen werd in de musical Soldaat van Oranje.

Tevens inspireren wij cabaretiers van diverse pluimage. Het optreden in het televisieprogramma Kopspijkers, waarin Sanne Wallis de Vries mijn gedachten verwoordde, beschouwde mijn familie als een hoogtepunt van theatrale inleving. Om het lied ‘Met me vlaggetje, me hoedje en me toeter’, vertolkt door de wat klein uitgevallen Oranjefan Corry Vonk konden wij, net als u, smakelijk lachen. Net als om het ondeugende Julianalied ‘Arme ouwe’, gezongen door de grote Rotterdamse denker Gerard Cox in de voorstelling Relderelderel van Cabaret Lurelei. En wat te denken van de hilarische conference van Hans Teeuwen, waarin hij mij op ruwe wijze anaal penetreerde? Wij hebben hier, net als u, schuddebuikend van het lachen bij over het parket gerold. Wij vinden het allemaal enig, dat weet u. U kent ons.

En toch. Het verwondert mij, landgenoten, dat u zoveel van ons weet. Wij spreken zelden met het journaille, laat staan dat wij interviews geven. Poseren voor fotografen, het uitgeven van perscommuniqués – wij zijn er schaars mee. Openhartig zijn wij alleen thuis, achter gesloten deuren met de middelvinger omhoog, onzichtbaar in onze gouden kooi. Maar wat wij ook doen, wat wij ook denken. U blijkt ervan op de hoogte.

Dankzij schrijvers, die verdedigers van het vrije woord, is de verbeelding aan de macht. Toneelauteurs brengen onze familie en onze familiegeheimen tot in de kleinste details op het toneel. Ontbrekende, grijze vlekken uit onze historie, kleuren zij fijnzinnig in, zonder de werkelijkheid geweld aan te doen. Nimmer mondt dit uit in ranzigheid of ongezond voyeurisme.

Via het toneelstuk Emily, of het geheim van Huis ten Bosch kent u de voorliefde van mijn zoon Constantijn voor het kijken naar pornografie en kent u mijn perfectionistische, dictatoriale neigingen. Sinds het drama Juliana van Ger Thijs weet u dat mijn moeder elektroshockbehandelingen heeft ondergaan. Uit dit en andere toneelstukken over de affaire Greet Hofmans kon u leren dat er sprake was van een platonische lesbische relatie tussen mijn moeder en de gebedsgenezeres. Ger Beukenkamp liet mij in Landgenoten, Beatrix spreekt fantaseren over een Lady Diana-achtig ongeluk van Willem-Alexander en Máxima. Via toneelstukken en tv-series weet u dat ik een pruik draag, eigenlijk republikeins ben, mijn man latent homoseksueel was en ik ervan overtuigd ben dat het mijn Argentijnse schoondochter alleen om de macht gaat. Ik liet mij hier nooit over uit, maar schrijvers en u weten het.

Dankzij de helderziende gaven van auteurs en royalty watchende relnichten verneemt u voortdurend wat ik denk en wat ik vind. Of dit overeenkomstig de werkelijkheid is maakt niet uit. Ik ben koningin zonder privacy van uw geschapen werkelijkheid. Actrice en personage tegelijk, in een decor met steeds minder decorum. Mijn leven is een drama.

Mijn moeder riep de hulp in van een gebedsgenezeres om de oogkwaal van mijn zusje te verhelpen. Dat was een zot idee. Maar dit valt in het niet bij de hoeveelheid onzin, halve waarheden en hele leugens die zelfverklaarde paragnosten over mij en mijn familie uitkramen. Zonder medemenselijkheid of gedachten bij de consequenties voor ons. De leugen regeert, geschminkt als de waarheid. Desnoods gesouffleerd door één of andere columnist.

Fotocredits

• Prinses Beatrix en Prinses Margriet en anderen tijdens de generale repetitie van De ster van Bethlehem op, 21 december 1961. Foto: Nationaal Foto Persbureau.
• Fien de la Mar en Prinses Juliana, 1945. Foto: Aart Klein / Particam Pictures/MAI
• Chapeau door het Nederlands Dans Theater II, 2005. Foto: Joris-Jan Bos.
• Marguerita de Brauw als Elisabeth von Leuchtenberg en Geert de Jong als Juliana van Stolberg in De Gouden eeuw: De opstand uit Tuin van Holland, Toneelgroep De Appel, 2010. Foto: Leo van Velzen
• Magda Janssens en Louis Saalborn in Willem van Oranje, Gezelschap Saalborn en Palser, 1937. Foto: Vereenigde Fotobureaux, N.V.
• Kostuum gedragen door Corry Vonk in het nummer 'Met me vlaggetje, me hoedje en me toeter' uit de show Wat een land, wat een land van Wim Kan, 1966.
• Jasperina de Jong, Gerard Cox, Marjan Berk en Eric Herfst in Reldererelderel, Cabaret Lurelei, 1966. Foto: Paul van den Bos.

Terug naar Column tussen de bedrijven door