Canon:1989 - Hollandia speelt Prometheus in een autosloperij
| Gebeurtenis | |
|---|---|
| Titel: | Hollandia speelt Prometheus in een autosloperij |
| Afbeelding: | media:Repro-50xxxx897.0001-1.jpg |
| Datum: | 1989-06-01 |
| Beschrijving: | (Muziek)theater op locatie |
| Tijdlijn(en): | Tijdlijn van het Nederlands Theater |
| Perso(o)n(en): | Johan Simons, Paul Koek |
| Productie(s): | Prometheus - Theatergroep Hollandia - 1989-06-01 |
| Gezelschap(pen): | Theatergroep Hollandia |
| Theater(s): | Op locatie |
Hollandia speelt Prometheus in een autosloperij
(Muziek)theater op locatie
Oprichting Hollandia
In 1985 werd Theatergroep Hollandia opgericht, een regionaal gezelschap dat van de provincie Noord-Holland de opdracht meekreeg om voorstellingen te maken op plekken waar theaterzalen ontbraken. Op die manier moest een publiek bereikt worden dat anders nooit met theater in aanraking kwam. Onder leiding van regisseur Johan Simons maakte het gezelschap van de nood een deugd: het ontwikkelde zich al snel tot een vernieuwend en richtinggevend locatietheatergezelschap.
De bepalende rol van de locatie
Theatergroep Hollandia maakte voorstellingen in kassencomplexen, in bunkers en in sluizen. Die ruimtes kwamen daardoor voor de omwonenden in een heel ander licht te staan, maar belangrijker was dat die ruimtes iets wezenlijks toevoegden aan het stuk dat gespeeld werd, of dat nu een klassieke tragedie was of een modern boerendrama. De regisseur en de acteurs lieten zich iedere keer opnieuw inspireren door de ruimte, geur, akoestiek en sfeer van de locatie. De voorstellingen van Hollandia konden dus niet zomaar ergens anders worden gespeeld. Ze hoorden bij die ene, specifieke plek.
Zo werd voor de klassieke, Griekse tragedie Prometheus in 1989 een desolate autosloperij als locatie gekozen. Het stuk van Aeschylos speelt zich af aan het uiteinde van de wereld, waar Prometheus door zijn oom, de oppergod Zeus, aan een rots is vastgeketend. Op die manier wordt hij gestraft omdat hij de mensen het goddelijk vuur en het vermogen om te denken geschonken heeft. De ruimte die Hollandia gekozen had was nat, koud en smerig. De acteurs rilden van de kou als ze op de met olie besmeurde vloer gingen liggen of zich tegen de natte muren drukten. Het publiek zat op een tribune van gestapelde autowrakken (producten van het menselijk vernuft) en rilde met de spelers mee. Op die manier voelden de toeschouwers zich in de wereld van het stuk opgenomen.
Muzikalisering
Op dat moment behoorde ook de musicus Paul Koek tot de artistieke leiding van het gezelschap. Zijn aanwezigheid bracht met zich mee dat in de producties van Hollandia ook muziek en geluid een belangrijk aandeel kregen. Dat gebeurde bijvoorbeeld door de acteurs allerlei materialen die op de speelvloer aanwezig waren als slagwerk te laten gebruiken; of door ze hun stemmen als instrumenten in te laten zetten, waarmee ongehoord dramatische en theatrale effecten werden bereikt.
Goed voorbeeld was de productie Perzen (1994), een ander stuk van Aeschylos. Met behulp van de vertaling van Herman Altena probeerde Paul Koek de tekst zo dicht mogelijk naar de ritmes, de klanken en toonhoogtes van het klassieke Grieks te brengen. En dat lukte: acteur Jeroen Willems slaagde er in om de slotmonoloog van Koning Xerxes tot een echte klaagzang te maken, waarbij de melodie van zijn zinnen de betekenis van de woorden verdiepte. Zijn lijden, en de verwijten die hij zichzelf maakte over de nederlaag van zijn leger tegen de Grieken, werden zo voor het publiek niet alleen hoorbaar, maar ook ervaarbaar.
Multimedia
Theatergroep Hollandia deed meer dan op specifieke locaties gemuzikaliseerde ensceneringen van bestaande toneelstukken brengen. In samenwerking met de componist en multimediakunstenaar Dick Raaijmakers (eerder actief bij Toneelgroep Baal) werd een aantal experimentele en spraakmakende producties ontwikkeld. Der Fall/Dépons (1993) en De val van Mussolini (1995) waren meer evenementen dan voorstellingen, waarbij de toeschouwers werden opgenomen in een omgeving van elektronische muziek, geluid, film, beweging, techniek en nieuwe media.
Het aandeel van de acteurs
Het succes van Hollandia zat hem natuurlijk niet alleen in het feit dat er op locatie theater werd gemaakt, en dat er sprake was van ‘muzikalisering’. Johan Simons en Paul Koek wisten acteurs om zich heen te verzamelen die niet alleen meedachten met hun regisseurs, maar die ook in staat waren om dat wat zij voorstonden op het podium vorm te geven. De tekstbehandeling, muzikaliteit maar ook fysieke mogelijkheden van acteurs als Jeroen Willems, Elsie de Brauw, Bert Luppes, Betty Schuurman en Fedja van Huêt zijn ongekend groot. Mede dankzij deze acteurs speelde het gezelschap ook veel over de grenzen en werd het meer dan eens onderscheiden met belangrijke prijzen.
Zuidelijk Toneel Hollandia
Hollandia verhuisde in 2001 naar Eindhoven waar het opging in de combinatie Zuidelijk Toneel Hollandia. In 2005 scheidden de wegen van Johan Simons en Paul Koek zich. Simons is momenteel artistiek leider van de Münchner Kammerspiele. Paul Koek is artistiek leider van het in Leiden gevestigde gezelschap Veenfabriek.
Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland