Canon:1984 - The Kingdom
| Gebeurtenis | |
|---|---|
| Titel: | The Kingdom |
| Afbeelding: | media:The Kingdom 85415.jpg |
| Datum: | 1984-01-13 |
| Beschrijving: | The Kingdom – Een eerste stap in de richting van een multicultureel theater |
| Tijdlijn(en): | Tijdlijn Opera |
| Perso(o)n(en): | Rufus Collins, Henk Tjon, Robert Robertson |
| Productie(s): | The Kingdom - De Engelenbak - 1984-01-13 |
| Gezelschap(pen): | De Engelenbak |
| Theater(s): | De Engelenbak, Amsterdam |
The Kingdom – Een eerste stap in de richting van een multicultureel theater
”Het was geen toneelgroep, het was een beweging”
“Het lijkt een gotspe,” zo kopt de Volkskrant van vrijdag 13 januari 1984 waarin zij de opera The Kingdom van Rufus Collins en Henk Tjon analyseert.[1] De krant doelt daarbij op een geheel door Nederlanders gespeelde productie die Collins en Tjon toch onder migrantentheater lieten vallen. Hun manier van werken, met bijbehorende dramaturgische keuzes, was zeer vernieuwend. Uit verschillende krantenberichten blijkt dat ook deze voorstelling uitzonderlijk was. Niet in de eerste plaats vanwege de nationaliteit van de spelers, maar vanwege het feit dat zwarte personages voor het eerst door niet zwart-geschminkte witte acteurs werden gespeeld. Een unicum in het Nederlandse theaterbestel: “Het was geen toneelgroep, het was een beweging,” zo zei acteur Maarten van Hinte als hij terugdenkt aan zijn tijd als acteur in The Kingdom.
The Kingdom
De opera The Kingdom speelt zich af in de 19e eeuw en gaat over de zwarte onafhankelijkheidsbeweging op Haïti. In vier bedrijven wordt aan de hand van het levensverhaal van de slaaf Ti Noël de veranderende geschiedenis verteld, met als startpunt de Franse koloniale overheersing. De opstand is de enige succesvolle in de Nieuwe wereld geweest.[2] Nadat zij slagen in de machtsovername blijken zij in hetzelfde patroon van discriminatie, vreemdelingenhaat en onverdraagzaamheid te vallen.[3]
Het verhaal is ingrijpend, maar de impact van The Kingdom werd juist verzorgd door de vijfendertig spelers. Dankzij audities werd de cast een divers en inclusief gezelschap. Door de bevlogenheid en toewijding van deze acteurs voelde The Kingdom als het startschot van het multiculturele theater in Nederland.[4]
Collins en Tjon maakten de voorstelling naar een novelle van Alejo Carpentier, El Reino de este mundo, in een bewerking van Robert Robertson.[5] De positieve ontvangst van The Kingdom leidde tot de oprichting van toneelgroep De Nieuw Amsterdam (DNA). Het stuk betekende voor Collins en Tjon een doorbraak, maar ook een bewerkstelliging van hun eigen idealen:
- "Een cultureel divers samengestelde cast die een voorstelling maakt over het koloniale verleden waarin muziek, dans en tekst onderling verbonden zijn en waarin uit meer tradities dan uitsluitend de westerse geput wordt. Maar bovenal een productie waaruit een groep ontstaat die betrokken is op elkaar en op het onderwerp."[6]
DNA startte vanuit het uitgangspunt dat culturele diversiteit een verrijking was. Deze culturele diversiteit was volgens Tjon broodnodig, aangezien hij zich in de Nederlandse samenleving gediscrimineerd voelde.[7] Het beeld dat de Nederlander van ons koloniaal verleden had (en wellicht heeft), droeg bij aan Tjon’s gevoel en is bepalend geweest voor de opmaak van de opera. The Kingdom kan als nieuwe vertolking van het koloniale verleden worden gezien, waarbij rituelen, de traditionele Afro-Surinaamse religie Winti en Afrikaanse dans een grote rol speelden.[8]
Thematiek in The Kingdom
Collins en Tjon ging het in deze opera niet om racisme. Ook al ervoeren beiden in het dagelijkse leven racistische bejegeningen, probeerden zij dit niet als begin voor hun opera te pakken. Het gaat hierin veel meer over de strijd tussen mensen, over de corruptie van de macht, welke kleur die ook heeft.[9] Dit standpunt heeft eraan bijgedragen dat het verhaal van de The Kingdom geen typische helden bevat, omdat het over mensen in het algemeen gaat. Mensen die naast elkaar én met elkaar moeten leven. Collins zag dit als de vermenging van culturen waarbij wij allemaal in aanraking komen met verschillende soorten dans en muziek: “The Kingdom is de glorie van de vermenging van culturen. Ik geloof dat we in The Kingdom een beeld van Amsterdam geven, een afspiegeling van de bevolking van Amsterdam.”[10]
Toch is het domein van racisme niet geheel aan de kant te schuiven, aangezien er in deze opera kenmerken van kolonialisme en neo-imperialisme te ontdekken zijn. Zo stelde acteur Charlie Banaart:
- “Er leven griezelige dingen in de bevolking. Het weren van buitenlanders, de discriminatie waar men mee bezig is: het racisme wordt op alle mogelijke manieren gevoed. Het machtsmisbruik, waaraan zij zich schuldig maken tegenover mensen met een andere huidskleur… De beknotting van vrijheid, of het nu door links of rechts gebeurt. Wij hopen met deze produktie tegen dat soort bewegingen in te gaan.”[11]
De Engelenbak
The Kingdom was een productie van De Engelenbak. De Engelenbak was een klein theatertje dat op woensdag 15 januari 1975 haar deuren in de Amsterdamse Nes opende.[12] Met als vaste bespeler het Dokumentair Aktueel Theater (DAT) en met daarna vooral amateurgezelschappen op de vloer, was het voornaamste doel van de Engelenbak om professionele en amateurspelers samen te brengen. Met deze filosofie in het achterhoofd voldeed het stuk The Kingdom in het seizoen 1984-1985 aan de voornaamste doelstellingen:
- […] het begeleiden en stimuleren van amateurtheater, zo mogelijk in samenwerking met professioneel theater, waartoe De Engelenbak ook met een zekere regelmaat eigen produkties en projecten organiseert.[13]
Over de Engelenbak zei Collins dat het de meest creatieve plek was waar hij ooit had gewerkt.[14] Hij bracht op deze plek kleur en heftigheid in voorstellingen, vooral door het binnenhalen van Afro-Caribische invloeden.
Invloed van The Kingdom
Voor velen die in The Kingdom speelden of een rol in de productie speelden, is deze productie geen incident gebleven. Zoals iedereen als amateur in het maakproces stapte, zo zegden velen hun baan op om als professioneel acteur de Nederlandse theaterwereld in te stappen.[15] De workshops Caribische dans van Robert Guion Firmin (de choreograaf van The Kingdom) zaten bomvol. Na The Kingdom volgde in rap tempo Een dikke zwarte vrouw als ik (bewerkt en geregisseerd door Thea Doelwijt van Doe-theater) en De negers van Jean Genet (geregisseerd door Collins), waarbij acteurs van The Kingdom hun carrière voort hebben gezet.[16]
Dit alles betekende een eerste stap in de richting van een multicultureel theater. In 1992 richten Marjorie Boston, Maarten van Hinte en Lucien Kembel het collectief Made in da Shade op, waarmee zij zich met hun ‘urban’ theater vooral op jongeren richtten.[17] In 2007 fuseerde Made in da Shade met Cosmic Theater tot MC, waar Van Hinte aan de slag ging als schrijver, regisseur en coach van jonge makers. Toch bleven theatermakers als Rufus Collins, Felix de Rooij, Alida Neslo en Marjorie Boston onderbelicht. Om deze pioniers hun erkenning te geven gaf Van Hinte tijdens het Nederlands Theater Festival 2020 een vierdelige reeks theatercolleges. Hierin koppelde hij deze vier theatermakers aan thema's als ‘activisme’, ‘multidisciplinariteit’, ‘verbreding van de canon in het onderwijs’ en ‘de invloed van de straat en low culture’.[18]
Met de oprichting van Stichting Need for Legacy is een belangrijke organisatie in het leven geroepen om de geschiedenis van de Nederlandse theatercanon zichtbaar te maken. Deze stichting is gevormd door een jonge generatie theatermakers van kleur die zich inspannen voor een inclusieve Nederlandse theatergeschiedenis.[19] In dit platform komen verschillende generaties theatermakers samen in het hier en nu om behoeftes te inventariseren, verhalen te delen en gesprekken te voeren over een meer diverse en inclusieve theaterwereld. Hun bevindingen worden gekoppeld aan vergeten geschiedenissen die gezamenlijk worden bestudeerd.[20]
Dit is één van de teksten binnen de Tijdlijn Opera, geschreven door Rudolf van Schaik. De complete tijdlijn is te vinden op de pagina Tijdlijn Opera.
Bronnen
- ↑ Hanny Alkema, “Inzet blanke en zwarte spelers aanstekelijk. Amateurproductie The Kingdom belooft spectaculair te worden”, De Volkskrant, 13 januari 1984, 19.
- ↑ Maarten van Hinte, “Rufus Collins had een droom – Migrantentheater in de jaren ’80”, De Theaterkrant, 31 januari 2016.
- ↑ Hans Vogel, “The Kingdom: muziektheater over onderdrukking. Charlie: aap, soldaat én papegaai”, Het Parool, 11 januari 1984, 9.
- ↑ Maarten van Hinte, “Rufus Collins had een droom – Migrantentheater in de jaren ’80”, De Theaterkrant, 31 januari 2016.
- ↑ Rosalie Buikema en Maaike Meijer, Kunsten in beweging: 1980-2000 (Den Haag: Sdu Uitgevers, 2004), 45.
- ↑ Ibid.
- ↑ Ibid.
- ↑ Ibid., 49.
- ↑ Hanny Alkema, “Inzet blanke en zwarte spelers aanstekelijk. Amateurproductie The Kingdom belooft spectaculair te worden”, De Volkskrant, 13 januari 1984, 19.
- ↑ Ibid.
- ↑ Hans Vogel, “The Kingdom: muziektheater over onderdrukking. Charlie: aap, soldaat én papegaai”, Het Parool, 11 januari 1984, 9.
- ↑ Hans Vogel, “De Engelenbak een nieuw theater, vooral voor amateurs”, Het Parool, 7 januari 1975, 11.
- ↑ Hanny Alkema, “Inzet blanke en zwarte spelers aanstekelijk. Amateurproductie The Kingdom belooft spectaculair te worden”, De Volkskrant, 13 januari 1984, 19.
- ↑ Ibid.
- ↑ Lieke van Duin, “Toneelspelen is een manier van leven”, De Waarheid, 1 juni 1984, 6.
- ↑ Ibid.
- ↑ Pagina Maarten van Hinte, Theaterencyclopedie. Geraadpleegd op 20 juli 2021.
- ↑ Pagina Rufus Collins, Theaterencyclopedie. Geraadpleegd op 20 juli 2021.
- ↑ “The Need for Legacy”, geraadpleegd op 24 juli 2021.
- ↑ Ibid.