Zilveren sigarettenkoker gegraveerd met diverse handtekeningen
In de jaren ’20 van de vorige eeuw was het gebruikelijk om iemand, een sporter of artiest, ter ere van een jubileum een zilveren sigarettendoos te schenken. Recentelijk nog ontving Simone Kleinsma van Joop van den Ende een zogenaamde ‘wisselkoker’: een zilveren sigarettenkoker die al sinds 1919 wordt doorgegeven. Oorspronkelijk was die in het bezit van Louis Davids, en ondertussen is de koker al in een groot aantal bekende handen geweest.
Volgens de catalogus komt deze sigarettenkoker die zich in de theatercollectie bevindt uit 1920. Mogelijk is die informatie afkomstig van degene waar de koker destijds van gekocht is. De sigarettenkoker zelf is niet gedateerd. Het lijkt voor de hand te liggen dat de sigarettenkoker een cadeau is geweest van de zeven actrices / artiesten die hun naam erin hebben laten graveren, voor een jubilerende of jarige collega. Maar voor welke collega, en bij welke gelegenheid is hij aangeboden? In de catalogus van de theatercollectie is geen gezelschap terug te vinden waaraan de zeven dames allemaal verbonden zijn geweest; ook geen voorstelling waaraan ze allemaal hebben meegewerkt (ook geen revue of film (via de collectie van EYE) overigens). Ook een zoektocht via Delpher levert geen verdere aanwijzingen op.
Nu was 1920 het jaar waarin Louis Bouwmeester zijn diamanten jubileum vierde. Hij zat al 60 jaar in het vak en ter ere van die gelegenheid werd er op 1 mei 1920 een receptie georganiseerd in Koninklijk Theater Carré. Dit was een bijzondere en grootse gebeurtenis: Bouwmeester kreeg zelfs een onderscheiding van de toenmalige koningin Wilhelmina. Hij zou ongetwijfeld nog talloze andere geschenken hebben gekregen van vrienden en collega’s. Het zou dus kunnen dat deze sigarettenkoker toen aan hem is aangeboden? Kan dat aannemelijk worden gemaakt?
De koker is van zilver, en bevat negen rode steentjes die verdeeld over vijf gegraveerde lijnen zijn geplaatst. Het materiaal van de steentjes is onbekend, maar ze ogen als 'diamantjes'. De vijf lijnen zouden wellicht een muzieknotenbalk kunnen voorstellen; een aantal van de actrices die de koker gesigneerd hebben was muzikaal begaafd en tevens werkzaam als zangeres.
De handtekeningen
In het zilver zijn acht handtekeningen geëtst, namelijk die van Beppie de Vries, Julia Cuypers, Fie Carelsen, Caroline van Dommelen, Mien Duymaer van Twist, Lily Bouwmeester, Meina Irwen en Lola Cornero. Allemaal actrices en/of operettezangeressen die werkzaam waren in die tijd en een verbinding hebben met Louis Bouwmeester. Deze connecties zullen hieronder worden toegelicht.
- Beppie de Vries (1893-1965), ook wel de operettediva van Nederland genoemd, zat in het toneelgezelschap van Louis Bouwmeester Jr., de zoon van Louis Bouwmeester Sr.. Verder speelde ze samen met Lola Cornero in de film Amerikaansche meisjes.
- Lola Cornero (1892-1980) was ook een operettezangeres en zat bij het cabaret van Jean-Louis Pisuisse, waar ze haar hartsvriendin Fie Carelsen had ontmoet. Zij kwamen regelmatig met Beppie de Vries, Cor Ruys en andere toneelvrienden samen in Hotel Américain op het Leidseplein. Ook speelde Lola samen met Lily Bouwmeester in de film Het Goudvischje, met Mien Duymaer in De kroon der Schande en met Caroline van Dommelen in Oorlog en Vrede.
- Fie Carelsen (1890-1975) had een joodse moeder en moest tijdens de Tweede Wereldoorlog naar het bevolkingsregister. Hier kwam ze erachter dat ze de dochter van Frits Bouwmeester Jr. was en dus nichtje van Louis Bouwmeester. In 1919 speelde ze samen met Lily Bouwmeester, haar nichtje, en Theo Bouwmeester, haar tante, in het gezelschap van Eduard Verkade. Daar kreeg Fie haar eerste grote rol waarna er nog velen zouden volgen.
- Lily Bouwmeester (1901-1993) was de dochter van Ludovicus Adolphus “Louis” (Adolf) Bouwmeester, nichtje van Louis Bouwmeester Sr.. Lily was verbonden bij het Haarlemsch Toneelgezelschap en bij Eduard Verkade waar ze Mien Duymaer van Twist had leren kennen. In 1918 vertolkte Lily de rol van dochter van Louis Bouwmeester in de film Pro Domo.
- Mien Duymaer van Twist (1891-1967) was geboren in Gainsville, Florida en verhuisde met haar familie naar Nederland. Hier ging ze naar de Rotterdamse Toneelschool en maakte ze na haar afstuderen deel uit van Verkade’s toneelgezelschap. In 1920 speelde ze naast Lily en Theo Bouwmeester in de film Helleveeg en zodoende kwam ze steeds meer in contact met de Bouwmeester familie.
- Ook Meina Irwen (1878-1941) was zowel werkzaam in het gezelschap van Eduard Verkade als actrice in speelfilms. In 1916 speelde ze naast Louis Bouwmeester in de film Diamant.
- Caroline van Dommelen (1874-1957) groeide op aan het Amstelveld in Amsterdam, dat bekend stond als een centrum voor toneelkunsten. Naast Bart Kreeft was ook Louis Bouwmeester hier woonachtig. Van Dommelen en Bouwmeester organiseerden samen in 1913 het ‘grote artiestensportfeest’. In 1919 maakte Caroline van Dommelen onderdeel uit van het Bouwmeester Tooneel onder leiding van Adolf Bouwmeester. Het is plausibel dat Caroline nauw contact had met het Bouwmeester-geslacht.
- Julia Cuypers (1871-1952) maakte aan het begin van haar carrière deel uit van het gezelschap van de gebroeders van Lier en vertolkte glansrollen. Ze speelde samen o.a. Caroline van Dommelen en Louis Bouwmeester. In 1903 heeft ze zich verbonden aan het Haarlemsch Tooneel onder directie van Louis Bouwmeester. Ze werkte ook regelmatig samen met Louis’ zus Theo en broer Frits Bouwmeester. Van alle actrices die op de koker staan, weten we dankzij oude krantenartikelen zeker dat Julia Cuypers bij de receptie in Carré aanwezig was.
Het zou dus kunnen dat deze sigarettenkoker een cadeau is geweest voor Louis Bouwmeester, maar het blijft gissen. Misschien dat later, na verder onderzoek, een dwingender verband kan worden gelegd tussen deze gulle gevers en een ontvanger.
Het curiosum is in 1980 overgekocht van Chris Albers door Theater Instituut Nederland voor een bedrag van 600 gulden.
Bronnen
- Delpher Algemeen Handelsblad 11-11-1920
- Delpher De Courant 11-11-1920
- Personaliamappen van Beppie de Vries, Caroline van Dommelen, Fie Carelsen, Julia Cuypers, Lily Bouwmeester, Lola Cornero en Mien Duymaer van Twist.
Dit artikel is geschreven voor de collegereeks 'Allemaal Theater!', waarin studenten Theaterwetenschap in oktober 2020 onderzoek hebben gedaan naar verschillende curiosa uit de Theatercollectie. Voor een overzicht van de andere onderzoeken, klikt u hier.