Jesus Christ Superstar - Andrew Lloyd Webber en Tim Rice
(Aantal:0)
Dieter Troubleyn als Jezus in 2005
| Titel | Jesus Christ Superstar |
|---|---|
| Overige inspiratiebronnen | Bijbelverhaal van de laatste week voor de kruisiging van Jezus |
| Libretto (met teksten van) | Tim Rice |
| Liedteksten | Tim Rice |
| Componist | Andrew Lloyd Webber |
| Discipline | Musical |
| Gepubliceerd op | 1970 |
| Wereldpremière op | 12 oktober 1971 |
| Wereldpremière te | New York |
| Opmerkingen | Eerst gepubliceerd als een LP. |
Synopsis
Jezus Christus, op het hoogtepunt van zijn invloed en roem, verliest het vertrouwen van Judas, die begint te vermoeden dat de man belangrijker is geworden dan de boodschap ("Ouverture"/"Hemel in hun hoofd"). Jezus komt, ter ere van de laatste sabbat, samen met zijn twaalf apostelen en Maria Magdalena. De apostelen maken zich zorgen over de toekomst terwijl Jezus steun zoekt bij Maria. Judas is van mening dat Jezus zijn tijd verspilt aan ‘vrouwen zoals zij’ en dat hij zich vlekkeloos moet gedragen, maar Jezus neemt Maria in bescherming. Maria sust hem en koelt Jezus’ voorhoofd met mirre en balsem, waarop Judas zegt dat zij dat geld beter had kunnen sparen voor de armen ("Kom op nou!" / "Onverstandig, hoogst merkwaardig" / "Alles is nu veilig")
Kaiaphas, de hogepriester van de Farizeeërs (een religieuze groepering die zich onderscheidde door strenge inachtneming van wet en traditie), overlegt met zijn rechterhand Annas en de raad wat er met het verschijnsel Jezus moet gebeuren. Zij voorspellen hun eigen ondergang en die van hun land als het volk Jezus tot koning zou kronen, aangezien de Romeinse bezetter dan zeker zou toeslaan. Zij concluderen dat er maar één oplossing is voor dit probleem: Jezus moet dood ("Die Jezus moet dood")
Jezus maakt zijn intocht in Jeruzalem en wordt bejubeld door het volk dat hem vereert. De Farizeeërs vragen hem zijn ‘supporters’ in de hand te houden, maar Jezus maakt duidelijk dat niemand hun stemmen kan doen verstommen. Simon de Zeloot ziet in Jezus de politieke leider die het volk van Israël kan bevrijden van de Romeinse bezetter en aanbidt hem als een idool en verzetsstrijder. Maar Jezus weet dat er maar één weg is naar politieke bevrijding en dat is die van spirituele bevrijding ("Hosanna").
Pontius Pilatus, onder Caesar de Romeinse gouverneur van Judea (de Romeinen waren ten tijde van Jezus de bezetters en onderdrukkers van Israël en zijn inwoners), ziet zichzelf in een droom de dupe worden van Jezus’ veroordeling ("Pilatus droomt"). Vlak voor het Pascha vindt Jezus in zijn tempel (het belangrijkste religieuze symbool van het verbond tussen God en zijn volk in Jeruzalem) handelaars en geldwisselaars die hetgeen hij predikt ‘in de uitverkoop gooien’. Hij drijft ze uit de tempel, maar meteen wordt hij opnieuw belaagd door smekelingen die hem om vergeving van hun zonden vragen en smeken om genezing ("De Tempel") Maria kalmeert Jezus. Ze probeert hem te begrijpen en te doorgronden en is in de war door haar gevoelens voor hem. ("Alles is nu veilig (reprise)" / "Hoe moet ik van hem houden")
Judas komt terecht bij Kaiaphas en Annas. Hij voelt dat hij vervloekt is als hij Jezus verraadt, maar ook als hij dat niet doet. Hij vertelt de Hogepriester dat ze hem op donderdagnacht kunnen vinden in de tuinen van Gethsemane en krijgt dertig zilverlingen voor zijn verraad ("Hel voor altijd" / "Bloedgeld").
Pauze
Jezus is bijeen met zijn apostelen en zegt hen dat zijn einde nabij is. Hij deelt zijn bloed en lichaam met zijn discipelen in de vorm van wijn en brood en vraagt ze hem te blijven gedenken. De apostelen begrijpen hem echter niet. Dan voorspelt Jezus dat Petrus hem zal verloochenen en Judas hem zal verraden. De Lijdensweg is begonnen ("Het laatste avondmaal"). In de tuin van Gethsemane bidt Jezus tot zijn vader. Hij is onzeker over het aanvaarden van zijn lot en bang door zijn dood en vraagt God hem te tonen dat deze niet zinloos zal zijn ("Gethsemane").
Judas verraadt Jezus met een kus, waarna Jezus gevangen wordt genomen door de Farizeeërs. De overgebleven apostelen, waaronder Petrus en Simon, zeggen dat ze voor hem zullen vechten, maar Jezus ziet hoe lafhartig ze zijn. Terwijl Jezus wordt voorgeleid aan Kaiaphas en Annas geselt de menigte hem met hun vragen en nieuwsgierigheid. Degenen die Jezus voorheen nog met ‘Hosanna’ begroetten willen hem nu zien bloeden. Kaiaphas en Annas klagen Jezus aan en sturen hem door naar Pilatus, aangezien enkel hij Jezus tot de dood kan veroordelen ("De arrestatie").
Als de menigte Petrus als apostel van Jezus herkent, verloochent Petrus hem drie maal. Maria vraagt zich af hoe Jezus dit kon voorspellen en Petrus verliest zijn hoop op een goede afloop ("De verloochening van Petrus" / "Mag het even over").
Jezus wordt voorgeleid aan Pilatus die hem vraagt of hij daadwerkelijk Koning der Joden is. Maar Jezus geeft hem geen antwoord. Een radeloze Pilatus stuurt hem door naar Herodes, de Tetrarch van Judea, in de hoop dat hij alsnog kan ontkomen aan Jezus’ veroordeling ("Pilatus en Christus"). De frivole maar gevaarlijke Herodes (moordenaar van Johannes de Doper) is uitermate nieuwsgierig naar Jezus en diens ‘wonderen’. Hij benadert Jezus als ware hij een goochelaar, weigert zijn wonderen als tekenen te zien en eist dat Jezus zijn trucjes ter plekke vertoont. Herodes wordt woedend als Jezus hem zwijgend teleurstelt en stuurt hem terug naar Pilatus ("Lied van Herodes").
Judas wil de dertig zilverlingen terugbrengen naar Kaiaphas en Annas en zegt het bloed van een onschuldige man te hebben verraden. Maar de Farizeeërs nemen het bloedgeld niet terug en voorzien dat Judas’ naam en reputatie spreekwoordelijk zullen worden. Judas ziet geen uitweg meer en klaagt God aan dat hij door hem gebruikt is en verraden. Judas pleegt zelfmoord ("De dood van Judas").
Jezus is terug bij Pilatus, die geen schuld in de man kan vinden en met zijn droom in het achterhoofd alles doet om maar geen bloed aan zijn handen te krijgen. Terwijl het volk, aangevoerd door Kaiaphas, Annas en Herodes, schreeuwt om Jezus’ kruisiging, probeert Pilatus Jezus emotioneel te breken door hem te confronteren met Maria. Maar Jezus breekt niet en heft zijn ogen naar God. Pilatus laat hem geselen. Maria ziet haar geliefde lijden en hoopt dat dit alles maar een droom is en dat de tijd terug kan worden gedraaid. Maar de harde realiteit wint het van haar hoop. Pilatus kan geen kant meer op en veroordeelt jezus tot de dood ("Het verhoor door Pilatus" / "De geseling" / "Mag het even over").
Judas verschijnt opnieuw ten tonele en vraagt zich af waarom Jezus alles zo uit de hand heeft laten lopen ("Superster"). Jezus wordt gekruisigd en spreekt zijn laatste woorden. Hij sterft, met Maria aan zijn zijde ("De kruisiging" / "Johannes 19:41").
(Deze tekst is afkomstig uit het programmaboek van de voorstelling van Joop van den Ende Theaterproducties uit 2005: Bregje van den Braak, Paul Eenens, Margreet Wieringa)
Achtergrond
Jesus Christ Superstar is een rockopera met muziek van Andrew Lloyd Webber en tekst van Tim Rice.
De rockopera werd in 1970 uitgebracht als album (met zang van onder andere Ian Gillan, Yvonne Elliman , Murray Head en Barry Dennen). Een jaar later vond er een concertante versie plaats in Pittsburg, op 12 juli 1971. In datzelfde jaar, op 12 oktober 1971, beleefde de musical haar wereldpremière op Broadway. De hoofdrollen werden gespeeld door Jeff Fenholt, Ben Vereen en Yvonne Elliman. De voorstelling werd genomineerd voor vijf Tony Awards en speelde 720 voorstellingen.
Overzichten
Overzicht van uitvoeringen van dit werk en/of producties die op dit werk zijn gebaseerd, en die in Nederland te zien zijn geweest:
Verdere info
Door religieuze groeperingen werd tijdens de eerste reeks voorstellingen geprotesteerd tegen de opvoering van het stuk, omdat Jezus te veel als een gewone sterveling zou worden neergezet. Inmiddels is het stuk echter omarmd en opgevoerd door vele kerkelijke musicalgezelschappen. De musicalproductie wordt nog steeds geregeld in theaters gespeeld. De voorstelling werd twee keer verfilmd, in 1973 en in 2000.
Voorstellingen in Nederland
In Nederland is Jesus Christ Superstar in 1985 voor het eerst in een professionele uitvoering te zien: de Broadway Musical Company komt met hun productie vanuit New York.
In 1986 en in 1994 brengt het Koninklijk Ballet van Vlaanderen de eerste Nederlandstalige versies in Nederland. In 2005 volgt een nieuwe Nederlandse versie van Joop van den Ende Theaterproducties.
De musical is inmiddels in meer dan 20 landen en in 12 talen op de planken gebracht.
De films
Jesus Christ Superstar is twee keer verfilmd, in 1973 en in 2000. De eerste film kreeg een Oscar-nominatie en hoofdrolspeler Ted Neeley werd in 1974 genomineerd voor een Golden Globe Award voor zijn vertolking van Jezus.
De film werd over het algemeen goed ontvangen, ondanks kritiek van enkele religieuze groeperingen.
Tijdens de filmopnames van Fiddler on the Roof stelde Barry Dennen (die Pilatus speelde op de LP) Norman Jewison voor om Jesus Christ Superstar te verfilmen. Nadat Jewison de LP gehoord had stemde hij in.
De film werd in 1973 opgenomen in Israël (voornamelijk in de ruïnes van Avdat) en op andere locaties in het Midden-Oosten. In de film speelden voornamelijk uit acteurs van de Broadway-show, met Ted Neeley en Carl Anderson als respectievelijk Jezus en Judas. In de Broadway-versie speelde Neeley al een verslaggever en een melaatse en was hij de invaller voor de rol van Jezus. Dennen en ook Yvonne Elliman (Maria Magdalena) en Bob Bingham (Kajafas) vertolkten in de film dezelfde rollen als op Broadway. Jewison wilde dat Deep Purple-zanger Ian Gillan, die Jezus speelde op de LP, ook in de film de rol van Jezus zou vertolken, maar die bedankte voor de eer omdat hij met zijn band op tournee was.
Net als de toneelversie leidde de film tot protesten. Zo bestormde een religieuze groepering een theater in Zuid-Amerika waar de film draaide.
Sommige liedteksten werden voor de film veranderd, enerzijds om de kwaliteit te verhogen ("Hosanna" en "The Temple") en anderzijds om het voor een christelijk publiek wat acceptabeler te maken. In de originele versie zei Jezus tegen een groep bedelaars die hem bestormde "Genees jezelf!"; in de film werd dat "Laat me met rust!". In "Het verhoor door Pilatus" zei Jezus "Ik zou het weten als er ergens een koninkrijk voor me zou zijn"; de originele tekst heeft enkel "Als ik het wist". Een andere belangrijke verandering was de tussenvoeging van een compleet nieuw lied "Then We Are Decided" (Wij Hebben Besloten), waarin de problemen en angsten van Annas en Kajafas tegen Jezus beter uitkwamen. Deze laatstgenoemde veranderingen werden weer geschrapt bij latere producties en opnames.
De film uit 2000 werd gemaakt door de Really Useful Group, de productiemaatschappij van Andrew Lloyd Webber. Deze versie komt dichter in de buurt van de originele ideeën die Webber en Rice hadden bij het schrijven van de voorstelling.
Deze nieuwe filmversie werd gebaseerd op de hernemingen van de musical uit 1996 en 2000, geregisseerd door Gale Edwards. De muziek werd herschreven en afgestemd op de moderne tijd. Het werd een Jesus Christ Superstar met een eigentijdse uitstraling van de jaren 2000.
Maquette
Maquette door Jos Groenier voor Jesus Christ Superstar (2005). Foto: Ernst Moritz. Collectie TiN.
Video's
De officiële trailer van de film uit 2000
Het nummer Gethsemane uit de film uit 2000
Video
Een vertolking van Gethsemane door Freek Bartels, gezongen tijdens de concerttour Best of Broadway in 2019.
Een optreden van de cast uit 2005 op het Musical Awards Gala
Bronnen
- Wikipedia
- Algemeen Dagblad (Nico Heemelaar, 5-11-2005)
- Programmaboek Jesus Christ Superstar , Joop van den Ende Theaterproducties 2005 (synopsis, teksten door Bregje van den Braak, Paul Eenens en Margreet Wieringa)