Ada van Duyl
| Naam | Ada van Duyl |
|---|---|
| Volledige naam | Brinkman, Ada Cornelia |
| Geboortedatum | 28 september 1881 |
| Geboorteplaats | Rotterdam |
| Overlijdensdatum | 29 juni 1973 |
| Overlijdensplaats | Amsterdam |
| Beroep | Acteur |
| Discipline | Toneel |
Biografie
Ada Cornelia Brinkman, beter bekend als Ada van Duyl, (1881-1973) was een Nederlandse actrice en regisseuse met internationaal succes. Zij moest in 1899 wegens ziekte de toneelschool verlaten, maar begon niet lang daarna bij haar eerste gezelschap Paleis voor Volksvlijt. Hier bleef ze niet lang: zij maakte al snel de overstap naar Gebroeders van Lier, waar ze haar eerste echtgenoot Willem Färber leerde kennen. Het stel trouwde rond 1900, maar scheidde binnen een paar jaar. Van Duyl trad in 1906 weer in het huwelijksbootje: haar tweede huwelijk was met Anton Cornelis Gillis van Duijl, van wie zij in 1912 scheidde. Vermoedelijk bleef Van Duyl zijn achternaam aanhouden na hun scheiding, waardoor ze bekend kwam te staan als Ada van Duyl.
Naar eigen zeggen had Van Duyl het meeste plezier bij het gezelschap Speenhoff's Klein Tooneel. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog zorgde er echter voor dat de Nederlandse theaters minder welvarend werden. In 1915 kreeg Van Duyl een aanbod om in Nederlands-Indië te spelen en deze nam ze met plezier aan. In februari dat volgende jaar vertrok ze naar het Oosten. Ze voltooide de tournee met groot succes.
In 1919 keerde Van Duyl terug naar Nederland. Daar was ze, in 1920, getuige van de Toneelstakingen. Bij deze protesten staakten toneelspelers om te pleiten voor een eigen pensioenfonds. Volgens Van Duyl zelf blokkeerden de toneelspelers de deuren van theaters, onder andere op het Leidseplein. Voor haar was het allemaal een vreemde gewaarwording. Over haar eigen betrokkenheid bij de protesten is niets bekend.
In datzelfde jaar vertrok Van Duyl voor de tweede keer naar Nederlands-Indië. Hier speelde en regisseerde zij De duivel in de Vrouw naast Gerard Vrolik en Hans Duinker voor het Nederlands Tooneel. Laatstgenoemde werd eerder al haar echtgenoot op 25 november 1920. 16 maanden later kwam zij na een succesvolle tournee terug in Nederland.
Van 1928-1930 was Van Duyl werkzaam bij de Koninklijke Schouwburg in Gent, waarmee zij haar talent wederom mee naar het buitenland nam. In 1937 vertrok ze voor een laatste keer naar Nederlands-Indië om op tournee te gaan met Paul de Groot. Tijdens deze tournee is Van Duyl van Hans Duinker gescheiden.
Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog verbleef Van Duyl in Nederland. In 1943 stond ze op het podium met toneelgezelschap Noord-Hollandsch Tooneel, onder regie van Jan C. de Vos jr.. Van Jan de Vos jr. is bekend dat hij sympathiseerde met de Nazi’s: hij sloot zich aan bij de Kultuurkamer, die in 1941 van kracht ging, en vluchtte voor de bevrijding naar Duitsland. Gezien Van Duyl ook nog op het podium stond na 1941 en met De Vos werkte, is het aannemelijk dat ook zij lid was van de Kultuurkamer. Of ze ook achter de overtuigingen stond van de bezetter is onbekend. Na de bevrijding werkte zij alleen nog een paar jaar onder Frans Drion en Jacques van Bijlevelt. Na haar pensioen speelde zij alleen op kleinere schaal. Van Duyl overleed op 29 juni 1973.
Theater CV
Ada van Duyl heeft bijgedragen aan 45 productie(s).
Ada van Duyl heeft gewerkt in de volgende functies:
- BeeldtAf - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Regie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Uitvoerende - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Ada van Duyl heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
Trivia
- Gehuwd met Willem Cornelis Franciscus (Willem) Färber rond 1900.
- Gehuwd met Anton Gilles Cornelis van Duijl (Amsterdam, 1867 - 22-2-1918, Rotterdam) op 6-6-1906 te Amsterdam.
- Gescheiden van Anton Gilles Cornelis van Duijl op 7-12-1912.
- Gehuwd met Johan (Hans) Duinker (1892 -1983) op 25-11-1920 te Amsterdam.
- Gescheiden van Johan (Hans) Duinker op 21-7-1937 Batavia.
- Ouders: Abraham Cornelis Brinkman en Anna Jacoba Baalbergen.
Bronnen
- Productiedatabase
- Acteurs- en Kleinkunstenaars-Lexicon van Piet Hein Honig, 1984
- (1881, 9 september), archiefkaarten Archiefkaart Ada Cornelia Brinkman, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1337, Indexen, Gemeente Amsterdam Stadsarchief.
- (datum onbekend), Ada van Duyl (1881-1973) bestanddeel van Ada van Duyl, referentienummer 200000493.050, theatercollectie UvA, theatercollectie, Allard Pierson.
- Pagina Jan C. de Vos jr. op de Theaterencyclopedie; datum 21 oktober 2024.
- “Nederlandse Cultuurkamer”, Wikipedia, 27 augustus 2024.