Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Canon 1707

Canonlogo.jpgKloris, Roosje en een Nieuwjaarswens met zang en dans

De Bruiloft van Kloris en Roosje wordt voor het eerst in combinatie met de Gijsbreght opgevoerd; de voorloper van de oudejaarsconference.

De Bruiloft van Kloris en Roosje

Tot diep in de negentiende eeuw was het gebruikelijk om een treurspel te laten volgen door een opgewekt nastuk. Dit om te voorkomen dat de toeschouwer al te droevig gestemd de zaal zou verlaten. In 1707 werd de Gijsbreght, die al sinds 1638 steeds rond de jaarwisseling werd opgevoerd, voor het eerst gevolgd door De bruiloft van Kloris en Roosje. Dit kluchtige niemendalletje van Dirk Buysero en Jacob van Rijndorp was al snel razend populair, ook vanwege alle zang- en dansnummers (goed te zien op de tekening van Cornelis Troost).

Een totaalpakket

De combinatie tekst, zang en dans was niets uitzonderlijks in het Nederlands theater van de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw. Een avondje schouwburg betekende vaak een totaalpakket: een muzikale opening, een treurspel en een gedanst nastuk bijvoorbeeld. Veel acteurs die bij de schouwburg onder contract stonden waren ook bekwame musici of dansers. Vanaf 1655 mochten er overigens ook vrouwen worden gecontracteerd. De eerste was Ariana Nozeman.

Kluchtige volksdansen en deftige balletten

Precieze gegevens zijn schaars, maar gaandeweg de zeventiende en achttiende eeuw werd de dans steeds belangrijker in de Amsterdamse schouwburg. Al in 1681 werd er voor het eerst een dansmeester aangesteld. Hoe de dansstukken er in de periode tot 1800 hebben uitgezien, is ook niet bekend. Er zijn alleen maar wat titels overgeleverd. Grofweg moet het om twee soorten zijn gegaan: aan de ene kant kluchtige, op de volksdans gebaseerde dansstukken en aan de andere kant deftige, allegorische balletten die waarschijnlijk nogal wat overeenkomsten vertoonden met het uit Frankrijk afkomstige hofballet. De dansen die in De bruiloft van Kloris en Roosje te zien waren, waren van de eerste soort.

Scèneafbeelding De Bruiloft van Kloris en Roosje. Gewassen potloodtekening van Cornelis Troost, 1729. Collectie TIN Kostuumontwerp voor de Dikke Boer en Julia de Gruyter als de Boerin in Kloris en Roosje. Aquarel over potlood van Rie Cramer, 1925. Collectie TIN

Voorloper van de oudejaarsconference

De combinatie Gijsbreght - De bruiloft van Kloris en Roosje zou stand houden tot 1968. Vast onderdeel van De bruiloft van Kloris en Roosje was de Nieuwjaarswens, uitgesproken door de ouders van de bruidegom (Thomasvaer en Pieternel). Daarin werd eerst op luchtige wijze teruggeblikt op de gebeurtenissen van het afgelopen jaar. Tot slot werd het aanwezige publiek, maar ook het gemeentebestuur en de directie van de schouwburg, een gelukkig en voorspoedig Nieuwjaar toegewenst.

In 1954 dook die luchtige terugblik op het afgelopen jaar, die aan de eigenlijke Nieuwjaarswens vooraf ging, ineens ook in een hele andere vorm op. De cabaretier Wim Kan was door de VARA gevraagd om het jaar op de radio uit te luiden met een terugblik op alle politieke verwikkelingen. Dat deed hij met verve. Aanvankelijk dreigde de VARA een aantal gepeperde uitspraken te schrappen, maar uiteindelijk werd de opname integraal uitgezonden. De reacties waren zo juichend, dat Kan besloot ermee door te gaan. Hij zou ongeveer om de drie jaar met een nieuwe oudejaarsconference komen.

Kan, De Jonge en Van 't Hek

In 1973 liet Wim Kan zich overhalen om met zijn conference van dat jaar op de televisie te verschijnen. Het succes was ongekend. In de jaren zeventig zat Nederland aan de buis gekluisterd als Kan, gezeten op een hoge stoel, en spiekend op grote kartonnen borden met steekwoorden, de politici de oren waste. Kans laatste tv-optreden was op 31 december 1982, maar een paar uur later was duidelijk dat zijn tijd voorbij was. Kans conference verbleekte bij dat wat Freek de Jonge diezelfde avond in een razend tempo en messcherp op het andere net liet zien. In de jaren tachtig zou De Jonge de koning van de oudejaarsconference zijn. Vanaf 1989 sloot ook Youp van ’t Hek het jaar een aantal keer uiterst succesvol af. Op dat moment was de erfenis van Thomasvaer en van Wim Kan echter al versplinterd. Iedere zichzelf respecterende cabaretier leek zich aan de oudejaarsconference te willen wagen. Er waren jaren dat er op televisie wel drie te zien waren. De oudejaarsconference is dan ook geen fenomeen meer waar heel Nederland reikhalzend naar uitkijkt.

Wim Kan. Fotograaf onbekend. Collectie TIN Freek de Jonge in De Openbaring, oudejaarsconference 1982. Foto: Marc Mildner. Collectie TIN


Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1707 geboren

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Hendrina DuimDuim, Hendrina17071730
Carlo GoldoniGoldoni, Carlo25 februari 17076 januari 1793

In 1707 overleden

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
ExquemelinExquemelin16451707
Diego Joseph de SalazarSalazar, Diego Joseph de16591707
George FarquharFarquhar, George167729 april 1707
Dietrich BuxtehudeBuxtehude, Dietrich16379 mei 1707
Jacobus FranseFranse, Jacobus8 september 1707
Christiaan van HeuleHeule, Christiaan van164426 oktober 1707

In 1707 in première


In dit decennium opgericht

Edit deze pagina