Prenten en tekeningen
Prenten en tekeningen in de collectie van Theater Instituut Nederland
Theater Instituut Nederland bezit een collectie van zo'n 20.000 prenten en tekeningen, waarin onder andere decorprenten, kostuumontwerpen, scènetekeningen, portretten en prenten van Amsterdamse schouwburgen te onderscheiden zijn.
Raadpleging van de collectie prenten en tekeningen: De collectie wordt sinds 2013 beheerd door Bijzondere Collecties van de UvA. Voor raadpleging van de collectie, zie Raadplegen TIN Collectie.
De collectie bestaat uit een aantal specifieke verzamelingen, zoals: een serie achttiende eeuwse decorprenten, prenten van de Amsterdamse schouwburgen, en de Collectie Six. Tot deze laatste collectie behoren ondermeer een verzameling achttiende en negentiende eeuwse decor- en kostuumontwerpen van Pieter Barbiers en François Joseph Pfeiffer en de negentiende eeuwse kostuumontwerpen, gesticulatie-tekeningen en andere werken van de hand van acteur-ontwerper Johannes Jelgerhuis.
Links: Zelfportret van Johannes Jelgerhuis als waanzinnige Koning Lear. Aquarel. Rechts: Decorontwerp voor de opera De Toverfluit van Mozart, gouache, z.j. In dit ontwerp is duidelijk de invloed van Schinkel te zien.
Daarnaast zijn er decor- en kostuumontwerpen van scenografen van voor 1945, waaronder ontwerpen van de historische avant-garde, die onder ondere vertegenwoordigd wordt door: Th. Wijdeveld; Frits Lensvelt; Wim Schuhmacher; R.N. Roland Holst; Albert van Dalsum; Johan de Meester; Louis Saalborn en Jaap van Dam. En decor- en kostuumontwerpen van scenografen van na 1945, zoals van: Nicolaas Wijnberg; Wim Vesseur; Frank Raven; Rien Bekkers en vele anderen.
Decorontwerpen voor verschillende scènes van Gijsbreght van Aemstel door Frits Lensvelt, 1913.
Scènetekeningen zijn er van Cees Bantzinger en portretten zijn er onder andere van Pieter Paul Koster.
De decorprenten uit de achttiende eeuw van de Amsterdamse Schouwburg (1664-1772) laten zien hoe de decors er op toneel uit zagen. In die tijd waren dat standaard coulissendecors, zoals 'het zomerbosch', 'de hofzaal' of 'de gemene buurt', die iedere schouwburg tot ver in de negentiende eeuw bezat. Het acteren in deze tijd werd gekenmerkt door elke emotie te uiten in een vaste 'stand' en gebaar, die op de decorafbeeldingen, portretten en gesticulatietekeningen te zien zijn.
Tijdens de Romantiek in de negentiende eeuw raakten de standaarddecors en het vaste spel uit de mode. Voor belangrijke nieuwe voorstellingen werden nieuwe decors gemaakt, bestaande uit een achterdoek en maar twee coulissen.
De moderne decor- en kostuumontwerpen (scenografie) geven een beeld van de ontwikkelingen binnen het Nederlands theater vanaf 1900 tot aan vandaag. De ontwerpen van baanbrekende kunstenaars uit het begin van de vorige eeuw laten zien hoe het decor en soms ook de kostumering in vorm en kleur de betekenis van het toneelstuk of de opera gaan onderstrepen.
In het werk van de ontwerpers van na de Tweede Wereldoorlog zijn de interpretaties van toneelstuk, ballet of opera terug te vinden. Ooit gaven de ontwerpen bij repetities houvast aan de regisseur en de acteurs voor mise-en-scène en spel. Natuurlijk dienden zij ook als uitgangspunt voor decor en kostuum. Nu vormen zij, naast maquettes, kostuums, videobanden en foto's, belangrijk materiaal om theatervoorstellingen te reconstrueren.
Meer weten over de verschillende deelcollecties van de Collectie TIN? Zie: Collectie Theater Instituut Nederland