Leo Vroman
| Naam | Leo Vroman |
|---|---|
| Geboortedatum | 10 april 1915 |
| Geboorteplaats | Gouda |
| Overlijdensdatum | 22 februari 2014 |
| Overlijdensplaats | Fort Worth, 22 februari 2014 |
| Beroep | Schrijver, Dichter, Kunstschilder |
| Discipline | Toneel |
| Externe databases: | |
| DBNL | |
| IMDb | |
| VIAF | |
| RKD | |
| Wikidata |
Biografie
Leo Vroman (1915-2014) is een Nederlands-Amerikaans dichter, (toneel)schrijver, tekenaar, schilder, bioloog en hematoloog. In Nederland is hij vooral bekend als dichter; zelf beschouwt hij zich allereerst als wetenschapper.
Vroman is van Joodse afkomst en woonde tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog in de Krugerlaan 87 in Gouda. Hij studeerde, na de Rijks-HBS in Gouda, van 1932 tot 1940 biologie in Utrecht. Tijdens zijn studie leerde hij Albert Alberts, Kees Stip en Anton Koolhaas kennen op studentenvereniging Unitas.
Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers Nederland binnen. Op 14 mei vertrok Vroman met een taxi vanuit Utrecht naar Scheveningen. Hij deed onderweg zijn ouderlijk huis in Gouda aan. Daar nam hij afscheid van zijn ouders, die een paar honderd gulden en zijn paspoort hadden klaargelegd. Met een zeilboot wist Vroman naar Engeland te ontkomen. Vandaar reisde hij verder naar Nederlands-Indië. In Batavia voltooide hij zijn studie. Toen de Japanners Nederlands-Indië binnengevallen waren, werd Leo Vroman geïnterneerd en verbleef in verschillende kampen (onder andere in Bandoeng, Tjilatjap, Batavia, Singapore, Osaka en Nagaoka).
Na de Tweede Wereldoorlog kwam hij bij een oom in New York terecht, waar hij werkte als wetenschappelijk onderzoeker (hematoloog) op het gebied van de bloedstolling. In zijn vakgebied is zijn naam vereeuwigd in het Vroman-effect, de herkenning en opsporing van bepaalde bloedstollingverschijnselen. Leo Vroman woont al sinds 1947 in de Verenigde Staten. Toch geldt hij als een van Nederlands grootste levende dichters.
Vroman trouwde op 10 september 1947 met de antropologe Tineke Sanders met wie hij sinds 1938 verloofd was. Vanwege de oorlog hadden zij elkaar jarenlang niet meer gezien. Ze kregen twee dochters: Geraldine in 1950 en Peggy Ann in 1952. Sinds 1951 is Vroman Amerikaans staatsburger. In de Verenigde Staten had hij wel heimwee naar Holland. Dit bracht hem tot de - intussen gevleugelde en veel geciteerde - woorden: 'Liever heimwee dan Holland.'
De HBS waar hij in zijn jeugd op zat heet nu de 'Goudse Scholengemeenschap Leo Vroman'. Hij is benoemd tot ereburger van Gouda.
Theater CV
Leo Vroman heeft bijgedragen aan 18 productie(s).
Leo Vroman heeft gewerkt in de volgende functies:
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Leo Vroman heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
Wetenschappelijke carrière
Leo Vroman promoveerde in 1958 aan de Rijksuniversiteit Utrecht.
- Proefschrift: Surface contact and thromboplastin formation (1958).
- Wetenschappelijk werk: Blood (1967).
- In 1970 ontving Leo Vroman de Individual Science Award, Wayne State University, Detroit, MI.
- In 1987 kreeg hij de zilveren penning van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
Als hematoloog is hij - in beperkte kring - vermaard om het naar hem vernoemde Vroman-effect, in Nederland heeft hij bijna elke literaire prijs gewonnen die er te winnen valt.
Philosophische psychologie van de kunst werd door Vroman geschreven in 1935. Het kwam via de ouders van zijn vrouw en Bert Voeten bij het Letterkundig Museum. In 1981 werd het in een kleine oplage (120 exemplaren) uitgegeven.
Vroman als dichter
Dichter is hij alleen in Nederland; in de Verenigde Staten is hij altijd louter fysioloog geweest. Leo Vroman debuteerde in 1946 met de bundel Gedichten. Hiervoor had hij al in diverse tijdschriften gedichten gepubliceerd. Samen met zijn vriend Anton Koolhaas maakte hij vóór de Tweede Wereldoorlog al strips voor kranten. Veel van zijn werk is door hem zelf geïllustreerd.
Een bekende dichtregel van Leo Vroman uit het gedicht 'Vrede':
- 'kom vanavond met verhalen / hoe de oorlog is verdwenen / en herhaal ze honderd malen: / alle malen zal ik wenen.'
Een paar citaten van zijn hand:
- Eerlijk duurt wel vaak het langst, maar verliest het van de angst.
- Liever heimwee dan Holland.
- Wie pijn beschouwt als dure plicht, mag lachen met een dood gezicht.
Zijn wetenschappelijke artikelen schreef Vroman in het Engels, zijn gedichten bleef hij in Nederland publiceren. In sommige gedichten schiet hij heen en weer tussen het Nederlands en het Engels, steeds meer is hij ook in het Engels gaan dichten. Er is veel gezegd over het eigenzinnige Nederlands van Vroman, waarin prachtige zelfverzonnen woorden opduiken als 'peinskasje', 'hersenkistje' en 'pootjesdier'.
Op 16 juni 1989 ontving hij in de Martinikerk in Groningen, in het bijzijn van koningin Beatrix, het eredoctoraat in de Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen.
Criticus Kees Fens noemde Vroman ooit 'de vlakbijste dichter' van Nederland. De gedichten van Leo Vroman zijn levendig en herkenbaar, al sinds zijn debuut in 1946. Hij hoort bij geen enkele stroming in de literatuur, maar heeft een speelse, grillige, soms surrealistische stijl.
- gedicht van Vroman:
Aan een vriend
- Ach, laten wij geen ogenblik bederven
voor wie van ons het eerst zal moeten sterven,
en laten wij ook nimmer praten
van alles wat wij huichelden en haatten.
Zolang een vlerkgespreide leeuwerik blijft zingen
vergeeft zijn God ons al wat wij begingen,
zolang we kersebomen zacht in bloei zien staan
dan hebben wij nog niemand kwaad gedaan.
Ach, laten wij het leed dat men ons deed, vergeten,
God zal het allemaal wel weten,
en laten we geen ogenblik bederven
voor wie van ons het eerst zal moeten sterven.
Literaire prijzen
- 1950 - Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs voor Gedichten, vroegere en latere.
- 1956 - Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor Uit slaapwandelen.
- 1961 - Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor Voor Jan Greshoff en voor een meisje zonder hoofd.
- 1962 - Boekenmarktprijs voor Twee gedichten.
- 1964 - P.C. Hooft-prijs voor zijn poëtisch oeuvre.
- 1964 - Prijs van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945 voor zijn poëtisch oeuvre.
- 1996 - VSB Poëzieprijs, voor Psalmen en andere gedichten.
Bibliografie
Zie voor een uitvoerige bibliografie: Wikipedia
Toneel
- Het Grauwse Diep (1966)
- Voorgrond, achtergrond (1969)
Eredoctoraat
- In 1989 krijgt Vroman een eredoctoraat in de letterkunde aangeboden door de Rijksuniversiteit Groningen.
Bronnen