Wim Sonneveld: Repertoire - Zelfstandig professioneel artiest

Wim Sonneveld, 1955. Foto: Godfried de Groot. Collectie TIN.

Eenlevenlangtheater Wim Sonneveld:

• Homepage Eenlevenlangtheater Wim Sonneveld
• Biografie
• Repertoire
• Archief Wim Sonneveld
• Audio
• Video
• Volgens Wim Sonneveld
• Volgens anderen
• Colofon

Zelfstandig professioneel artiest (1936-1943)

In het jaar dat Sonneveld zijn professionele debuut beleeft bij het gezelschap van Louis Davids, is hij in Amsterdam komen wonen. Na het debuut gaat het snel. In binnen- en buitenland treedt hij op als zelfstandig artiest, eerst nog bij gezelschappen van anderen, maar al snel start hij zijn eigen groepjes tot hij in 1943 zijn eigen cabaret krijgt: Wim Sonneveld's Cabaret.

bron: Wim Sonneveld. De parel van het cabaret, Hilde Scholten (Terra Lannoo 2006), Wim Sonneveld. Zeg maar ja tegen het leven, Han Peekel (Baarn 2005) en Sonneveld, Henk van Gelder (Quintessence 1987).

Foto's

Overzicht

• 12 februari 1936: Debuut bij Louis Davids. Louis Davids vraagt Wim Sonneveld mee te werken aan een optreden in de Hollandsche Schouwburg, ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van de Rooms Katholieke Vereniging 'Hulp in de huishouding'. Andere artiesten die aan dit programma meewerken zijn Magda van Donk, Bob Bleyenburg, Cor Smit, Kees van Dam, Tim Telby, Tine Visser en Joop de Leur aan de vleugel. Sonneveld treedt na de pauze op met 'internationale chansons'. Hij beschouwt dit optreden als zijn professionele debuut.

• maart-april 1936: Tournee met Louis Davids en Jan Musch. Wim Sonneveld wordt uitgenodigd om samen met Louis Davids en Jan Musch op tournee te gaan. Andere medewerkers zijn Dora Gerson, Mary Smithuysen en pianist Han Beuker. De door Sonneveld gedragen plusfours met kabelkousen maken in deze periode definitief plaats voor ‘behoorlijke costuums’ en zelfs een smoking gaat deel uitmaken van zijn garderobe.

• 24 mei - 2 juli 1936: Straatzanger in Frankrijk. De vrienden Huub Janssen en Wim Sonneveld trekken, in Volendammer kostuum, als straatzangers door Frankrijk. Ze logeren zoveel mogelijk in trappistenkloosters en verplaatsen zich liftend. Hun optreden sloeg niet echt aan bij de Fransen. Ze kwamen maar net rond, maar genoten van Frankrijk. "Het straatzangerschap hadden wij allang opgegeven bij gebrek aan gepast repertoire; de Volendammer pakken stonden ergens in een bagagedepot waarvan wij de naam vergeten waren en het reçu hadden verloren." bron: Wim Sonneveld. Zeg maar ja tegen het leven, Han Peekel (Baarn 2005).

• juli-augustus 1936: Kurhaus Cabaret. Na terugkomst uit Frankrijk treed Wim Sonneveld de resterende zomerweken op in het Kurhaus Cabaret van Louis Davids in Scheveningen. Doordat tot de groep ook een aantal voor het Duitse naziregime gevluchtte emigranten behoorde, maakt Sonneveld er kennis met het Duitse, literair getinte cabaretrepertoire. Louis Davids liet hem zo nu en dan een lied zingen of stuk spelen dat hij zelf niet wilde doen, waaronder de smartlap 'Het hondje van Dirkie'. Maar Davids zette Sonneveld ook in om op de Scheveningse boulevard in een gehuurd rijkostuum overdag reclame te lopen voor de avondvoorstellingen in het Kurhaus.

• februari 1938: Optreden voor de Hollandse kolonie in Parijs. Ter gelegenheid van de geboorte van Prinses Beatrix wordt Wim Sonneveld uitgenodigd om een optreden te verzorgen voor de ‘Hollandsche Kolonie’ in Parijs.

• 2-31 juli 1938: Cabaret de Dix Heures. Op zaterdag- en zondagvond verzorgt Wim Sonneveld, samen met onder anderen Martie Verdenius en Bob de Lange, een zomercabaret in Noordwijk, genaamd 'Cabaret de Dix Heures'. De artistieke leiding is niet in handen van Sonneveld, maar van Verdenius. Huub Janssen treedt op als zakelijk leider. In het NRC is men enorm te spreken over de verrichtingen van Sonneveld, getuige de volgende recensie: "De wijze waarop deze jongeling een op een tekst van Erich Kästner door hemzelf gemaakt liedje, Grand Hotel geheten, voordroeg, was niet ver van het superieure af, en de manier waarop hij Fientje de la Mar en de heeren Derby en Bandy imiteerde, was treffend raak. Als de heer Sonneveld ernstig voort blijft werken, staat hem op het terrein des cabarets ongetwijfeld een mooie toekomst te wachten." (uit: NRC, 4 juli 1938)

• juni - september 1939: Optredens in Parijs. Nadat Wim Sonneveld in 1936 zijn ‘maagdelijkheid heeft verloren aan Frankrijk’ wil hij niets liever dan wonen en werken in dit land. In 1939 trekt hij, samen met Huub Janssen, voor langere tijd naar Parijs. Ze wonen in een hotelletje in Montparnasse, samen met Albert Mol die in Parijs was om ballet te studeren. Sonneveld werkt in de clubs van Suzy Solidor en Agnes van Capri. Bij laatstgenoemde zingt Sonneveld, vlak nadat de Duitsers op 1 september 1940 Polen zijn binnengevallen, ‘Seemanns-Chor’ (‘Hamburg an der Elbe’). Zijn toehoorders nemen hem dit Duitstalige lied niet in dank af. Wim Sonneveld: "Bij dit liedje kreeg ik opeens een bord vol eten in mijn gezicht van een klant, die vlakbij zat. Frankrijk had zich gemobiliseerd ...ik was de enige die dat niet wist". (geciteerd uit: Sonneveld, door Henk van Gelder). Naast gezongen repertoire in het Engels, Frans en Duits brengt Wim Sonneveld in Parijs bij Suzy Solidor ook een parodie op een buiksprekers-act. Hierbij draagt hij een door actrice Nell Knoop vervaardigd Donald Duck-kostuum. In een later interview, terugkijkend op de tijd in Parijs zegt Sonneveld: "Ik slaagde erin om twee keer geëngageerd te worden in een vooraanstaand Parijs cabaret, namelijk bij Agnes van Capri en Suzy Solidor. Daar zong ik Franse chansons. Mijn bedoeling was vaste voet te krijgen in Frankrijk. Maar in september 1939, toen in Nederland de mobilisatie was afgekondigd, keerde ik op aanraden van het consulaat terug naar Amsterdam. U begrijpt zeker wel dat ik me nu nog wel eens afvraag wat ik bereikt zou hebben in Frankrijk indien er geen oorlog was uitgebroken. Zou ik daar misschien dan zijn ondergegaan in de massa artiesten met meer talent of ook daar zijn opgeklommen tot een zekere populariteit? In alle geval zou Willem Parel nooit geboren zijn." (geciteerd uit: Wim Sonneveld. Zeg maar ja tegen het leven, door Han Peekel)

• 24 februari 1939: Robert in Zesde etage, Toneelgroep Het Masker. Wim Sonneveld stapt als vervanger van Jan Retèl later in deze productie.

• 29 maart 1939: Bernard Grassin in Jeugd!, Toneelgroep Het Masker. Wim Sonneveld stapt als vervanger van Jan Retèl later in deze productie.

• 24 november 1939: René Chaury in Ik ben zeventien, Het Nederlandsch Tooneel.

• 15 juni - oktober 1940: Optredens bij Die Prominenten. In de zomer van 1940 wordt Wim Sonneveld uitgenodigd om als gast toe te treden tot het Duits-joodse gezelschap 'Die Prominenten'. Bij dit gezelschap, dat onder leiding staat van Willy Rosen, ontwikkelt Sonneveld, naar eigen zeggen, zijn stijl. De programma's waaraan hij meewerkt - Melodie und Rhytmus, Kommt und Lacht!, Viel Vergnügen, Alles O.K., ’s-Gravenhage lacht en Zoo juist verscheenen - wisselen elkaar in hoog tempo af. Om de twee weken is er een nieuwe première. Wim Sonneveld: 'Mijn garderobe was niet groot genoeg om iedere veertien dagen met een ander pak tevoorschijn te komen en daarom leende ik van vrienden tegen vergoeding van een vrijkaartje elke veertien dagen een pak, een pullover, schoenen, dassen, hemden en wat er nog meer nodig was.' (uit: EVA, ongedateerd).

• 7 december 1940: Opperklerenkastenknecht in De nieuwe kleeren van den Keizer en onbekend welke rol in De Varkenshoeder, naar de sprookjes van Hans Christian Andersen. Bij dit net opgerichte gezelschap van Abraham van der Vies speelt Wim Sonneveld voor het eerst kindertoneel.

• 1 november 1941: Zoo juist verscheenen, Wim Sonneveld’s Kleinkunst-Theater. Met: Gerard Hartkamp, Ans Koppen, Dora Paulsen, Wim Sonneveld en Conny Stuart. Sonneveld promoot zijn eigen kleinkunstgezelschap met een flyer waarin geciteerd wordt uit verschillende kranten. Naast quotes uit De Nieuwe Rotterdamsche Courant, De Groene Amsterdammer, Het Dordrechts Nieuwschblad en Het Groninger Dagblad prijken zelfs zinnen uit Paris Soir: ‘l'entree de ce sympathique chansonnier a été vraiment particulièrement brillant’. Verder meldt een krantenadvertentie dat ‘bekende beroepsartiesten’ van Wim Sonneveld’s Kleinkunst-Theater een ‘non-stop programma’ brengen van ‘werkelijk beschaafde vrolijke kunst, sketches, liedjes, conferences, samenzangen, modern tooneel en muziek’. Twee opmerkelijke toevoegingen zijn: ‘Honorarium naar financieele draagkracht’ en ‘Prima referenties uit katholieke kringen’.

• 1941-1943: Tierelantijn kindervoorstellingen. Naast een eigen kleinkunstgezelschap roept Sonneveld ook het Tierelantijn Tooneel in het leven. Hiermee geeft hij vanaf december 1941 ‘goede en verzorgde kindervoorstellingen’ met de Marten Toonder-creaties Tom Poes en Ollie B. Bommel in de hoofdrol. Tom Poes en de Heer van Stand worden door verschillende acteurs en actrices uitgebeeld. Dini Heijnis, Ans Koppen, Wies Linning en Elly Weller zijn bijvoorbeeld te zien als Tom Poes. Sonneveld zelf, Kees Brusse, André Carrell, Piet Franse en Ad Gessling tekenen voor de rol van Bommel. De Tierelantijn-producties zijn: De avonturen van Tom Poes, Tom Poes en de Tooverbril, Tom Poes en de sprekende koe, De avonturen van Tom Poes en Ollie B. Bommel, Tom Poes en de betooverde prins, Tom Poes en de toovertaart en Tom Poes en de Japanse Toovenaar. Het script van de eerste twee stukken is van de hand van Marten Toonder zelf, daarna wordt alles op de naam van Hella Haasse gezet. Volgens de schrijfster is dat niet terecht, omdat zij alleen de tekst van "Tom Poes en de Japanse Toovenaar" schreef. Vermoedelijk vloeien de andere teksten allemaal uit de pen van Huub Janssen. Elly Weller: "Ik heb in twee verschillende Tom Poes-producties gespeeld, waarbij ik Tom Poes was en Wim Ollie B. Bommel. Tijdens de voorstellingen hoorde je de kinderen voortdurend gillen: ‘Tom Poes, Tom Poes. Pas op! Achter je!’ Vaak hadden Wim en ik 's middags een voorstelling van Tom Poes en speelden we 's avonds het eerste programma van het Sonneveldcabaret, "Alleen voor dames". Er was weinig voor nodig om mij, in de scène waarin wij als standbeelden in een museum stonden, aan het lachen te krijgen. Wim siste dan naar me: `Hou die waaier voor je bek'."

• 8 mei 1942: Sacha in Wie van de zeven?, Gezelschap Cruys Voorbergh en Guus Oster.

• 19 juni 1942: Willem van Zevenaar en Maurits van Eylar in Klaasje Zevenster, Gezelschap Cruys Voorbergh en Guus Oster. Wim Sonneveld speelt een dubbelrol in dit stuk, een van zijn tegenspeelsters is Ank van der Moer.

• 2 oktober 1942: Sterren aan den variétéhemel, Royal Variété o.l.v. Frits Strengholt. Deze variétéavonden vinden plaats in het Arena Theater in Rotterdam en in Cinema Royal in Amsterdam.

• 5 maart 1943: Theo Haversmit in Tarzan de derde van Kroon Vandenberg en Louis Bouwmeester jr.

• 1 april 1943: Maskerade, Bouwmeester Revue. De Bouwmeester Revue engageert Wim Sonneveld voor de productie Maskerade. Zijn collega’s zijn onder anderen: Mary van den Berg, Henk Bood, Loekie Bouwmeester en Emile Buziau.

• 14 september 1943: Dromen zijn bedrog, Centraal Tooneel. Tussen al hun toneelproducties door brengen Cees Laseur en Mary Dresselhuys in 1943 voor het eerst ook een cabaretprogramma uit. Bij de samenstelling van de spelersgroep herinneren zij zich ineens het optreden van een jonge Sonneveld in het variétéprogramma van De Royal. Frits Strengholt, bij wie Wim Sonneveld op dat moment onder contract staat, is zo goed om zijn artiest tijdelijk uit te lenen aan het acteursechtpaar Laseur/Dresselhuys. Drie maanden lang is Sonneveld met Droomen zijn bedrog te zien in het Leidschepleintheater. Op dezelfde plek lanceert hij in december van dat jaar zijn eigen cabaretgezelschap: Wim Sonneveld's Cabaret.