Tijdlijn Theater:1987 (1)
1987: Johan Doesburgs afstudeerregie van Fassbinders Het vuil, de stad en de dood leidt tot heftige protesten omdat het antisemitisch zou zijn
Het vuil, de stad en de dood is in 1975 geschreven door de in 1982 overleden Rainer Werner Fassbinder. Het stuk wordt als antisemitisch beschouwd, omdat er een rijke joodse zakenman in voorkomt, die op zo’n manier wordt afgeschilderd dat het lijkt op hoe de Nazi’s joden hebben geportretteerd. In het stuk doet een neo-nazi antisemitische uitspraken over de joodse zakenman.
In 1986 organiseert centrum De Balie in Amsterdam een openbare lezing van de tekst, met discussie na afloop. Johan Doesburg (1955), die op dat moment op de regieopleiding zit, vindt dat het stuk gespeeld moet worden. Het wordt zijn afstudeervoorstelling, en de première zal in het najaar van 1987 plaatsvinden. Dat wordt echter verhinderd door een groep mensen die zegt te spreken namens 'de joodse gemeenschap'. Ook houden demonstranten de opvoering in Rotterdam tegen. De voorstelling gaat niet door. Maandenlang worden de krantenkolommen, de tv- en radioprogramma's beheerst door wat de Fassbinder-affaire is gaan heten. De voorstelling kent uiteindelijk slechts één -besloten- uitvoering. Mau Kopuit, de hoofdredacteur van het Nieuw Israëlietisch Weekblad, noemt het "het zwaarste antisemitische incident" in Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog.
Daarmee is de rel nog niet afgelopen. Er zijn berichten over dreigbrieven aan joodse gezinnen, en over acteur Jules Croiset, die zich luidruchtig bij de actievoerders tegen het stuk heeft aangesloten: hij is ontvoerd door neo-nazi’s. De Belgische politie ontmaskert Croiset echter: de brieven en ontvoering blijken in scène gezet. Over de gebeurtenissen schrijft Croiset het boekje Met stomheid geslagen (1989). Harry Mulisch schrijft over dezelfde affaire het boekenweekgeschenk Het theater, de brief en de waarheid (2000), dat Freek de Jonge inspireert tot zijn voorstelling De conferencier, het boekenweekgeschenk en de leugen.
In 1999 maakt Netty van Hoorn een korte documentaire over de hele zaak: De affaire. Doesburg wordt in 1994 mede-artistiek leider van Het Nationale Toneel. In 2002 ensceneert hij alsnog Het vuil, de stad en de dood. Er is geen commotie, sterker nog, recensenten vinden het een interessante doch ietwat brave uitvoering, en absoluut niet antisemitisch.