Schouwburg Frascati, Amsterdam
Foto van Schouwburg Frascati. Foto W.G. Kuijer & Zonen, 1900.
| Naam | Schouwburg Frascati, Amsterdam |
|---|---|
| Latere naam | Rika Hopper Theater, Amsterdam, Beatrix Theater, Amsterdam, Sellmeyer's Theater, Amsterdam, Hortus Theater, Amsterdam, Theater Desmet, Amsterdam |
| Plaats | Amsterdam |
| Type | Theatergebouw |
| Gesloten | Nee |
Informatie
Ook wel genoemd: Schouwburg Prot.
Achtereenvolgens in gebruik als:
- Zomertheater Frascati/Prot (1879-1912)
- Schouwburg Frascati (1912-1927)
- Rika Hopper Theater (1927-1938)
- Beatrix Theater (1939-1941)
- Theater van de Lach (1941-1942)
- Hortus Theater (1944-1946)
- Bioscoop Desmet/Cine D. (1946-2000)
- Desmet Studio's Amsterdam BV (2000-heden)
Overigens komt de naam 'Schouwburg Frascati' al veel eerder dan 1912 voor op de programmaboekjes van de daar opgevoerde producties.
Geschiedenis
Schouwburg Frascati
Gustave Prot sr. kwam op jeugdige leeftijd als decorateur bij de Fransche Opera naar Amsterdam. Na opheffing van het Franstalige theater op de Erwtenmarkt in 1855, begon hij een eigen decoratelier. In 1874 richtte hij een toneel- en operettegezelschap op, waarmee hij met veel succes Frascati in de Nes bespeelde.
Op 6 maart 1879 diende Gustave Prot sr., als toneeldirecteur, bij de gemeente Amsterdam een verzoek in om op een terrein aan de Plantage Middenlaan een zomertheater te mogen oprichten, ‘voorlopig van hout’. Op 4 juni 1879 werd het eerste toneelstuk, een operette, vertoond in de nieuwe schouwburg. Dit was een groot succes, onder meer door de spectaculaire decors van de heer Prot. Het theater werd echter niet alleen geprezen om zijn decors en repertoire. De schouwburg stond ook bekend om de uitstekende keuze van artiesten. Zo waren artiesten als Sophie Spoor, Sam van Beem en Mina Buderman vaak te zien in het theater. Ook de drie succesvolle heren Kreeft, Kiehl en Kelly, die bekend stonden als de 3 K’s en succesvolle operette-artiesten waren, traden er op.
Het gebouw is in de loop van tijd ‘versteend’. Wanneer precies het gebouw ‘versteend’ werd is niet duidelijk. Waarschijnlijk gebeurde dit stapsgewijs tijdens de verschillende verbouwingen en uitbreidingen. Op 29 februari 1892 diende Prot bijvoorbeeld een verzoek in het perceel om te mogen uitbreiden en aan de achterkant een bergplaats en kleedkamers met elkaar te mogen verbinden.
In 1879 kwam de zoon van Gustave Prot sr. bij de zaak als compagnon van zijn vader. Gustave Prot jr. nam de zaak in 1894 geheel over.
In deze periode ondervond het theater moeilijkheden wegens concurrentie van een in 1893 geopend theater bij Artis, de Artis-Schouwburg (De Artis-Schouwburg zou later de Hollandsche Schouwburg heten). Deze programmeerde ook operettes en werd bespeeld door het gezelschap Kreeft en Buderman.
In 1894 opende een nieuw seizoen onder leiding van Gustave Henri Prot jr. met een nieuwe revue van Reyding “Maandaghouders”. Vanaf dat moment kwam er weer nieuw leven in de schouwburg met nieuwe acteurs als Berthus Smith en mevrouw Bouwmeester de Olermont. De aantrekking van deze nieuwe acteurs, alsmede het gegeven dat Kreeft en Buderman zich hadden teruggetrokken van de Artis-Schouwburg, zorgde ervoor dat het het publiek terugkeerde naar Schouwburg Frascati. De terugkeer van het publiek ging ook gepaard met een verandering van het repertoire: in plaats van operettes werden er vooral Franse kluchten gespeeld.
In 1912 droeg Prot jr. het directeurschap over aan Israel Simons, de voormalig bureaulist van Van Lier van het Grand Théâtre. Het gezelschap Prot & Zoon stond vanaf dat moment onder leiding van Louis Chrispijn jr.. Het seizoen werd geopend met het stuk “Het Cafétje”. Deze voorstelling was een groot succes en stond bijna een geheel seizoen voor uitverkochte zalen. Het gezelschap zou de schouwburg vullen met een nieuw ensemble van acteurs, waaronder veel acteurs van Het Nederlandsch Tooneel. Het voornemen van Chrispijn was om het hele jaar door te spelen. In de seizoenen Franse kluchten en in de zomer kleine stukjes en voordrachten.
Twee seizoenen lang bleef L. Chrispijn leider van het gezelschap. Daarna volgde Louis Bouwmeester jr hem op. Vanwege de Eerste Wereldoorlog en het gegeven dat er steeds meer verschillende gezelschappen het theater bespeelden, kwamen er steeds minder bezoekers naar de schouwburg. Uiteindelijk moest het theater zijn deuren sluiten en werd het gebouw in 1926 door Simons verkocht aan Rika Hopper.
Rika Hopper Theater
Vanaf 1926 raakte het theater in verval door teruglopend bezoek. Gedurende enkele maanden werd de schouwburg gesloten en uiteindelijk openbaar geveild. Aanvankelijk werd er zelfs geen aannemelijk bod uitgebracht, totdat de actrice Rika Hopper en haar man, de acteur Jacques van Hoven (Citroen) het kochten, om een nieuw genre te introduceren. De naam Frascati verdwijnt, en het wordt omgedoopt tot Rika Hopper Theater. De opening vond plaats op 28 september 1927, met Het leven grijpt van Knut Hamsun, in de regie van de Russische regisseur Pjotr Sjarov – zijn eerste regie in Nederland.
Links: De zaal van het Rika Hopper theater, 1927. Foto N.V. Vereenigde Fotobureaux. Rechts: Portret van Rika Hopper, 1907. Foto: M. Büttinghausen.
Bij de verbouwing werden enkele nieuwe snufjes aangebracht. Zo verspreidde de zaalkroon licht in verschillende kleuren, waarmee de overgang van duister naar licht geleidelijk verloopt. Ook waren er hoortoestellen ten behoeve van slechthorenden in de zaal aangebracht. Er was een automatische waarschuwing voor artsen geïnstalleerd, welke alleen door betrokkenen kan worden waargenomen. Ook in de kleedkamers was een ‘afluisterinstallatie’ aangebracht. Tussen 4 juli en 15 augustus 1931 werd de toneelvloer verlaagd, en een draaitoneel ingebouwd.
Beatrix Theater en verder
Na twee jaar te hebben gediend als het Beatrix Theater, verschijnen er vanaf eind september 1941 advertenties voor voorstellingen in Sellmeyer's Theater van de Lach met de toevoeging: uitsluitend voor Joodsch publiek. Laatste vermelding in Delpher Krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek op 24 april 1942.
Tussen 1944-1946 heet het gebouw het Hortus Theater. In 1946 wordt de zaal verbouwd tot bioscoop. In 2000 vindt er opnieuw een verbouwing plaats: nu tot facilitair radio- en televisiecentrum met diverse studio's voor opnamen en uitzendingen.
Premières
Een chronologisch en daaronder een alfabetisch overzicht van de voorstellingen, die onder de naam Schouwburg Frascati van dit theater in première zijn gegaan (1879-1927):
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
En idem onder de naam Rika Hopper Theater (1927-1938):
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
En idem onder de naam Beatrix Theater (1939-1941):
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
En idem onder de naam Sellmeyer's Theater Van de Lach (1941-1942):
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
En idem onder de naam Hortus Theater (1944-1946):
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
En idem onder de naam Theater Desmet (1946-1000):
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
De zaal van Schouwburg Frascati. Aquarel door J.M.A. Rieke, 1892.
Bronnen
- Productiedatabase
- Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw. Redactie Bob Logger, Eric Alexander, Menso Carpentier Alting, Nico van der Krogt, Nathalie Wevers. Theater Instituut Nederland, 2007
- Knipselmap Frascati Plantage Middenlaan
- K.H. Teune. Schouwburg-Jubileum. Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij, 4-6-1929. https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&identifier=ddd%3A011115324%3Ampeg21%3Aa0081