50 jaar Het Nationale Ballet - Over Marianne Hilarides
Marianna Hilarides, herinneringen.
In de net geopende nieuwe Stadsschouwburg in Sittard zag ik op 31 mei 1958, mijn eerste professionele balletvoorstelling; het was Het Nederlands Ballet. Ik bewaar nog steeds het programma van toen; in het merendeel van de balletten zag ik Marianna Hilarides als soliste optreden; haar naam werd toen in mijn nog geen dertienjaar jonge geheugen gegrift. Mijn belangstelling voor deze danskunst begon serieuze vormen aan te nemen en ik las alle boeken en artikelen die de plaatselijke bibliotheek me maar kon bieden, waaronder die van de danscritici David Koning en Joop Schultink. De naam van Marianna Hilarides, kwam daarbij regelmatig en uitdrukkelijk aan de orde. Zij verzekerden mij dat het klassieke ballet in Nederland een plaats verdiende met zo’n danseres, onder leiding van haar leermeester Sonia Gaskell. Ze beschreven o.a. een bijzondere voorstelling in 1952 van Sonia’s gezelschapje: Ballet Recital II in het Gebouw van Kunsten en Wetenschappen te Den Haag, met veel politieke notabelen als publiek. Marianna Hilarides en Jaap Flier dansten daar onder meer een overtuigend virtuoze Pas de Deux ‘Zwarte Zwaan’ en maakten daarmee de kunstpolitieke geesten rijp om te besluiten tot een subsidie voor een Nederlands professioneel balletgezelschap o.l.v. Sonia Gaskell. Na het gebruikelijke langdurige politieke overleg ging Het Nederlands Ballet, met zetel in Den Haag dan toch werkelijk van start in 1954. Dat er ook andere balletgezelschappen waren en er vervolgens een ‘balletoorlog’ zou worden uitgevochten, werd me pas later duidelijk.
Met mijn ouders was ik in de zomer van 1959 op vakantie aan de Belgische kust. Tijdens een uitstapje naar Ostende, verbaasde ik me over een reclamebord dat een voorstelling aankondigde van een of ander Nederlands Dans Theater. Wist ik veel als net 14 jarige! Dat kon nooit wat wezen als het niet Het Nederlands Ballet was, maar wat raar dat wel Marianna Hilarides op de affiche stond. Die naam kende ik en stilletjes zou ik best naar de voorstelling willen, maar na een flinke portie Belgische friten, ging ik braaf mee terug naar de camping. Pas later begreep ik dat ik de geboorte was misgelopen van een van de belangrijkste vernieuwende dansgezelschappen ter wereld, met ….. Marianna Hilarides.
Gelijk met de start van Het Nationale Ballet in Amsterdam in 1961, begin ik met mijn vakopleiding aan het Amsterdams Balletlyceum o.l.v. Johan Verdoner. Als mijn portemonnee het even toelaat, zit ik op derde balkon in de Stadsschouwburg, wanneer er een voorstelling is van Het Nationale Ballet. En ja daar schitterde ook Marianna Hilarides weer in klassieke en eigentijdse werken. Met name de pas de deux die altijd wel in het programma zaten waren voor mij als balletstudent een verrukking. Heerlijk om regelmatig die zekere en stijlvolle techniek van die Marianna Hilarides te kunnen zien, wat een inspiratie. Trouwens ook de diverse andere solisten en dansers deden mij op het puntje van mijn stoel zitten (moet ook wel op het derde balkon om nog iets goed te kunnen zien!). Het viel wel op dat ik van 1964 Marianna Hilarides niet meer in de voorstellingen tegenkwam. Ik wist toen nog niet dat de relatie ‘Mevrouw’ en Marianna niet altijd even goed was en dat met haar techniek er legio andere internationale gezelschappen waren die haar graag een plaats als solist willen bieden. Maar wat een sensatie in 1967, in inmiddels mijn tweede seizoen bij Het Nationale Ballet als danser in het corps de ballet, dat Marianna Hilardides weer terug zou komen onder Sonia’s vleugels! Ik herinner me nog heel goed hoe dat door de kleedkamers gonste! Ik heb nooit in balletten gestaan waarin Marianne danste, ik denk dat ik ook eigenlijk nooit met haar gesproken heb, maar ze was mijn collega en ik stond wel altijd tussen de poten te kijken, wanneer zij danste. Of ik zat in de lichtbrug vanwaar ik haar met een volgspot volgde, want daarvoor werden dansers ingezet, wanneer er geen geschikte theatertechnici voor handen waren.
In 1986 vond de grote verhuizing van de Amsterdamse Stadsschouwburg naar Het Muziektheater plaats. Ik was nauw betrokken bij de werkzaamheden die dat met zich meebracht, als hoofd Technische Organisatie. Toen de deuren van de laatste vrachtwagen dicht waren, liep ik nog eens een ronde door de lege, maar nog o zo rommelige ruimten. Alles wat achter bleef zou weggegooid worden. In een hoek in een van de kantoren lag een stapel oude affiches en ander publiciteitsmateriaal, waaronder een serie grote portretten van solisten uit de beginjaren. Het waren de portretten gemaakt door de bekende Nederlandse portretfotograaf Godfried de Groot uit begin jaren zestig. Ja, ik begreep het wel, geen van de geportretteerde solisten dansten nog en het zou op geen enkele manier passen in het marketingoffensief dat ingezet was om de stoelen te kunnen vullen in het nieuwe theater, de helft meer dan in de Stadsschouwburg. Triest dat solisten als Bovet, Panchita, Leonie, Sonja, Olga, Kathleen, Sylvester, Billy, Philip, Chris, Ben, Conrad, Ronald etc. etc. zo aan hun einde leken te moeten komen. Ik nam echter Marianna mee naar huis. Heb haar foto ingelijst, in een gouden lijst natuurlijk, en zij heeft tot mijn vertrek naar Mexico in 2008 een plaats in ons huis gehad.
Op 26 november 2013 wordt ballerina Marianna Hilarides 80 jaar. Ex-dansers bestaan niet en ex-ballerina’s al helemaal niet. Ik wens haar van harte toe dat zij ook voor zich zelf de schoonheid blijft voelen, die zij haar publiek vele jaren lang heeft gegeven en het voorbeeld blijft koesteren, dat zij gaf om te helpen Nederland een dans- en ballet land te maken.
Dhian Siang Lie