Ulco Kooistra
| Naam | Ulco Kooistra |
|---|---|
| Volledige naam | Ulko Folkert Jacob Kooistra |
| Geboortedatum | 12 januari 1900 |
| Geboorteplaats | Amsterdam |
| Overlijdensdatum | 1 november 1968 |
| Overlijdensplaats | Amsterdam |
| Beroep | danser, beeldend kunstenaar, graficus, schilder, kostuumontwerper, decorontwerper |
| Discipline | Dans |
| Externe databases: | |
| RKD |
Biografie
Dynamo
Samen richtten ze in 1933 de agitprop balletgroep Dynamo op. Het was een amateurgroep van jonge linkse arbeiders, die begeleid werden door beroepskrachten. Pianist Lion Coltrain begeleidde de groep. Zij repeteerden boven hun woning aan de Plantage Middellaan 125 te Amsterdam. Het eerste optreden vond plaats op 2 juli 1933 met het ballet 'Kapitaal en Arbeid'. Door het gebruik van maskers en een combinatie van ballet en pantomime probeerden ze via agitprop theater de arbeiders te overtuigen.
Een van de balletten, ‘Geschiedenisles’, leek erg veel op de voorstelling die Asja Lācis maakte in 1921 in Riga. Lacis gebruikte daarvoor het boek ‘Gesichter der Jahrhunderte’ van de Letse auteur Leon Paegles. Het was een historische revue waar de strijd van onderdrukker en onderdrukten werd getoond: in het oude Egypte, in Griekenland, in de middeleeuwen en de boerenoorlogen in de 17e eeuw in Duitsland en de revolutie van 1905. De opvoering eindigde met het laten zien van de situatie in Letland.
Ook in het ballet dat Ulco Kooistra maakte voor Dynamo komen die tegenstellingen voor. Het toont Griekse slaven en hun eigenaren, middeleeuwse lijfeigenen die het land moeten verdedigen, adelijke dames en heren die een menuet dansen, terwijl kleine boeren honger lijden, het ontstaan van de Franse revolutie en vervolgens de uitbuiting van de arbeiders door de Russische tsaar. Op het laatst verschijnt het hele ensemble in klederdrachten uit verschillende landen, en gezamenlijk bestormen ze de verpersoonlijking van het kapitaal, een dikke gestalte met hoge hoed en sigaar.
Op 3 april 1939 staat er een artikel in het Volksdagblad waaruit blijkt dat Ulco Kooistra en zijn vrouw Maja Mogroby niet meer de leiding hebben van balletgroep Dynamo. Het verwijt was dat ze slecht met geld konden omgaan, en dat ze gebrek aan politiek inzicht hadden. De leiding werd overgenomen door Wim van Houten. Tot 1940 bleef de groep bestaan.
Theater CV
Ulco Kooistra heeft bijgedragen aan 4 productie(s).
Ulco Kooistra heeft gewerkt in de volgende functies:
- Choreografie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Regie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Uitvoerende - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Instudering - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Ulco Kooistra heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
| Productie | Functie | Producent | Seizoen | Premièredatum | In regie van |
|---|---|---|---|---|---|
| La kermesse | Choreografie | Morova's Danstheater | 1945/1946 | 4 januari 1946 | |
| Démasqué | Regie | Morova's Danstheater | 1945/1946 | 4 januari 1946 | Ulco Kooistra |
| Mariken van Nieumeghen | Uitvoerende | Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) | 1950/1951 | 5 augustus 1950 | Albert van Dalsum |
| De vroolijke vrouwtjes van Windsor | Instudering | N.V. Het Nederlandsch Tooneel | 1939/1940 | 18 november 1939 | Albert van Dalsum |
Mogroby
Eind 1933 hadden Ulco Kooistra en zijn vrouw ook een professionele balletgroep opgericht met de naam Ballet Mogroby. Ulco Kooistra had de leiding, ontwierp de decors en kostuums en danste mee; Maja Morova verzorgde de choreografie en danste de hoofdrol. De muzikale leiding was in handen van Wolfgang Wijdeveld.
Op het repertoire stonden vier balletten, geschreven door Kooistra. Naast de dans worden alle toneeluitingen gebruikt, behalve het gesproken woord. De muziek is vaak onderdeel van de handeling.
- Het eerste ballet ‘Oud Hollandsche dansen’ op muziek van Arnold Juda was een schilderachtig schets in stijl van Ostade: een dronken boer, een ruzie, wat vedelaars en rondgaande vrouwen met tinnen kruiken, een vrijpartij op een tafel. De fluitist en een violist bewegen zich met hun instrumenten tussen de dansenden. Dit ballet werd al in de zomer van 1933, op 4 augustus, op de markt in Nijmegen uitgevoerd, tijdens de openluchtvoorstelling van Mariken van Nieumeghen. Albert van Dalsum was de regisseur en speelde Moenen, de duivel. Naast Ulco Kooistra, en Maja Mogroby deed ook Do van Hoogland mee. Do van Hoogland, pseudoniem voor Frederika Isadora Mogendorff, was de echtgenote van Albert van Dalsum. Van deze opvoering in Nijmegen zijn drie foto’s aanwezig in Regionaal Archief Nijmegen:
Toneelspel van Mariken van Nieumeghen; de moordscéne, geheel links Albert van Dalsum, 4 augustus 1933.
Toneelspel van Mariken van Nieumeghen; een tafreel voor de "Gulden Boom" in Antwerpen, 4 augustus 1933.
Toneelspel van Mariken van Nieumeghen; Albert van Dalsum als Moenen temidden van zijn helse trawanten bij het lijk, 4 augustus 1933. Afkomstig uit de Fotocollectie van het Regionaal Archief Nijmegen
- Aan het ballet 'De muziekliefhebber' deden de volgende personen mee: Ulco Kooistra en Do van Hoogland (De zwarte oerwereld), Miek van Gulden, Stefina Wine, Ine Madlener en Heinz Keijser (De blanke oerwereld), Maja Mogroby, Anna van Caspel, Mary Gill en Ineke Smith (High kicks), Wolfgang Wijdeveld (Een muziekliefhebber).
- In 'Mens of nummer', een symbolisch ballet waarvoor Kooistra de kostuums, het decor in zilver en rood en de maskers ontwierp, danste Maja Mogroby de vrijheid te midden van de chaos. Een groep van zes danseressen, geleid door een gemaskerd figuur, Ulco Kooistra, belagen de Vrijheid. De Vrijheid drijft haar belagers op de vlucht.
- Het vierde ballet was ‘Een zondag’. In een uitgestorven stadje zit op een zondag een pianist voor het raam,Wolfgang Wijdeveld. De hele zondag trekt aan hem voorbij wandelende mensen, spelende jongens, een flanerende oudere man een ijdele schilder die zijn ezel neerzet totdat de avond valt.
Twee genoemde dansers bij ballet Mogroby, dansten ook meededen aan Dynamo, namelijk Heinz Keijzer (1911-1988) en Ineke (Ine) Madlener. Van haar zijn foto’s te vinden in het Amsterdams gemeentearchief. Ze was de vriendin van de fotograaf Carel Blazer. Ze overleed op 2 februari 1935.
Morova
Ulco Kooistra was als artistiek leider ook betrokken bij Morova's Danstheater, dat in 1946 werd opgericht. De choreografie was onder leiding van Maja Morova, met als balletmeester Kyril Alban en muziek van Jo Spiers. Zo maakte hij onder andere het dansspel Démasqué, geïnspireerd op het wereld gebeuren der laatste jaren. Maja Morova danste daarin de rol van Rusland.
Bronnen
- Onderzoek door Wietskenel de Jong
- Beeldende Kunst in Noord-Holland Noord; documentatie beeldende kunstenaars
- Delpher, Telegraaf 02-02-1934
- Productiedocumentatie Dynamo, Mogroby en Morova balletten
- Iperen, R. van (2018), 't Hooge Nest, Amsterdam, Lebowski