TheaterEncyclopedie:Ontologie van de TheaterEncyclopedie

Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
Heb je vragen, opmerkingen of ideeën over deze pagina? Plaats ze op de Overlegpagina! (Wel eerst even inloggen...)

Het werk aan deze pagina is begonnen op 16 jan 2019 en -mede als gevolg van doorlopende ontwikkelingen- nog niet geheel compleet en afgerond.

De ontologie beschrijft de begrippen, eigenschappen en hun samenhang van de gestructureerde informatie op de TheaterEncyclopedie (TE). De TE gebruikt Semantic MediaWiki om gestructureerde gegevens in samenhang op te slaan. Deze pagina geeft een overzicht van de (belangrijkste) begrippen, categorieën, semantische eigenschappen etc.

Werk in uitvoering
De TE is gestart als een gewone wiki, gebaseerd op MediaWiki software. Pas later is de semantische uitbreiding toegevoegd (Semantic MediaWiki). Hierdoor is de ontologie van de TE nog niet volledig uitgewerkt en in deze wiki geïmplementeerd. Zo zijn er veel categorieën, waarvan de taxonomie nog niet geheel is gedefinieerd. Ook zijn diverse eigenschappen nog niet vastgelegd. Met de huidige stand van zaken is overigens al veel mogelijk!

Het ontwerp van een aantal (nieuwe) onderdelen van de ontologie is gedocumenteerd in subpagina's:

Voorbereiding overleg Ontologie 25 september 2019

Raadpleeg voor het ophalen van het 'jargon' de MediaWikiGids en Wikitutorial over Semantic Mediawiki.

Entiteit-Relatie-Diagram

In tekstvorm wordt een ontologie al gauw erg onoverzichtelijk daarom is er een ERD (Entiteit-Relatie-Diagram) gemaakt. Dit diagram is een eerste opzet voor een overzicht betreffende de Ontologie. Dit model moet in ieder geval voor de TE duidelijk zijn zodat er zinvolle semantische queries gemaakt kunnen worden. Welke Entiteiten en Eigenschappen (relaties) zijn hiervoor nodig, wat is de relatie waarop gefilterd wordt en wat is er nodig als er koppelingen met andere databases worden gemaakt. ERD v01.PNG

Kleur blauw zit in TE
Kleur groen is onzeker of dit is opgenomen in TE
Kleur rood is een discussie onderdeel

Categorieën

Begin 2019 zijn er op de TE duizenden categorieën in gebruik. Bekijk de lijst van categorieën op de TE, maar door de omvang is het moeilijk een overzicht te krijgen. Categorieën zijn vrijwel allemaal niet verder gecategoriseerd in een hiërarchie (zie Speciaal:NietGecategoriseerdeCategorieën)

Omdat de TE een Semantische Wiki is, hebben bepaalde categorieën de functie van entiteit; deze categorie bevat dan pagina's die als subject of object fungeren in een semantische triple.

Entiteit - Categorie Beschrijving Overige informatie
Locatie Een plaats waar een premiere plaatsvindt. De naam van de locatie wordt gevolgd door een komma en plaatsnaam. Als een locatie van naam veranderd krijgt deze een nieuw record in de productiedatabase en daarom ook een nieuwe pagina. In de TE zijn ca. 1.000 locaties van theaters, concertgebouwen, en podia etc. opgenomen. Zie ook Categoriepagina Locatie en Formulier:Locatie
Persoon Een persoon die heeft bijgedragen aan het tot stand komen van een premiere. Persoonsnamen worden in de productiedatabase gevalideerd en geïnverteerd ingevoerd met behulp van een gecontroleerde thesaurus. Waar mogelijk wordt de VIAF code aan een persoonspagina toegevoegd. In de TE zijn ca. 150.000 personen uit de theaterwereld in verschillende beroepen en rollen opgenomen. Zie ook Formulier:Persoon
Werk Een creatief werk, dat de theaterproductie beschrijft (of als voorbeeld definieert), door één of meerdere personen (auteur, choreograaf, etc.) gecreëerd. In de TE zijn ca. 120 (2020) theaterproducties opgenomen. De categorie:werk is onderverdeeld in categorie:repertoirestuk en categorie:theaterwerk Nieuwe categorie(ën) - aangemaakt op 9-3-2020. Zie ook Formulier:Werk
Productie Een voorstelling die in productie genomen is, door een creatief team gecreëerd in samenwerking met een theatergezelschap of producent. In de TE zijn ca. 75.000 theaterproducties opgenomen Zie ook Formulier:Productie
Producent Organisatie of theatergezelschap verantwoordelijk voor het in productie nemen van een voorstelling. Producent en gezelschap zijn twee termen die door elkaar gebruikt worden in de productiedatabase en in de TE, in sommige gevallen is het theatergezelschap tevens producent. Namen van producenten en gezelschappen worden in de productiedatabase gevalideerd en geïnverteerd ingevoerd met behulp van een gecontroleerde thesaurus. In de TE zijn ca. 9.000 producenten van producties Zie ook Formulier:Producent
Gezelschap N.t.b.
Foto Afbeeldingen afkomstig uit de collectie TIN die zijn gelinkt aan een bepaalde productie of persoon. In de TE zijn ca. 9.000 (van meer dan 200.000 beschikbare) foto's, affiches etc. opgenomen.
Foto's uit de collectie kunnen via een uploadtool in de TE geplaatst worden. Tevens wordt er dan semantische informatie vanuit Adlib aan toegevoegd.
Daarnaast worden foto's uit Wikimedia Commons toegepast. Van deze afbeeldingen worden geen semantische gegevens opgeslagen. Wel wordt ernaar verwezen met Eigenschap:Afbeelding		 Zie ook Formulier:Foto
Plaats Plaats, woonplaats, geboorteplaat etc. Nieuwe categorie - aangemaakt op 22-7-2019 - t.b.v. semantische queries etc.
Gebeurtenis Belangwekkende gebeurtenis in de canon / tijdlijnen van de theatergeschiedenis. Zie ook: Formulier:Gebeurtenis

Toe te voegen categorieën

Te overwegen entiteiten / categorieën t.b.v. semantische toepassingen:

Categorieën te vervangen door (sub)properties

De relatie tussen personen en hun bijdrage aan een productie is momenteel vastgelegd via een categorie-toewijzing op de productie-pagina:

  • Categorie:Auteur <naam van persoon>
  • Categorie:Vertaling <naam van persoon>
  • Categorie:Regie <naam van persoon>
  • Categorie:Dramaturgie <naam van persoon>
  • Categorie:Choreografie <naam van persoon>
  • Categorie:Decor <naam van persoon>
  • Categorie:Kostuums <naam van persoon>
  • Categorie:Productie <naam van persoon>
  • Categorie:Fotografie <naam van persoon>
  • Categorie:Licht <naam van persoon>
  • Categorie:Uitvoerende <naam van persoon>
  • Categorie:Muziek <naam van persoon>
  • Categorie:Muziekale leiding <naam van persoon>
  • Categorie:Uitvoering muziek <naam van persoon>
  • Categorie:Dirigent <naam van persoon>
  • Categorie:Instudering <naam van persoon>
  • Categorie:Mimografie <naam van persoon>
  • Categorie:Poppen <naam van persoon>
  • Categorie:Grime <naam van persoon>
  • Categorie:Kapwerk <naam van persoon>
  • Categorie:Audiovisueel ontwerp <naam van persoon>
  • Categorie:Bewerking <naam van persoon>
  • Categorie:Vertaling <naam van persoon>
  • NB: Dit is de lijst, zoals die nu (april 2020) wordt geplaatst in de TE door Tinbot. Bron: Heidi (zie overlegpagina). Er zijn mogelijk meer "functies"!

Dit heeft verschillende nadelen:

  • Groot aantal categorieën
  • Moeizaam te achterhalen aan welke producties een persoon (in verschillende functies) heeft bijgedragen
  • Alleen enkelvoudige lijsten van de producties waaraan een persoon in een specifieke functie (bijv. "Uitvoerende") heeft bijgedragen
  • Geen mogelijkheid om overzichten en lijsten te maken van personen die aan geselecteerde producties hebben meegewerkt (in diverse functies)
  • Kortom: weinig mogelijkheden voor gestructureerd zoeken via queries.

Voor het ontwerp en de implementatie, zie verder: Uitvoerenden van een Productie

Eigenschappen

Begin 2019 zijn er op de TE 111 verschillende eigenschappen in gebruikt. Bekijk alle eigenschappen op de TE.

Tip: Om te bekijken welke waarden een eigenschap kan hebben, zoek deze eigenschap via Speciaal:OpEigenschapZoeken

Bijvoorbeeld:

Eigenschappen van een Locatie

Zie bijvoorbeeld: Speciaal:Bekijken/Stadsschouwburg, Amsterdam
Zie verder: TE:Locatiepagina's

Eigenschap Toelichting
Afbeelding -
Architect Naam van de architect die het gebouw ontworpen heeft, bij meerdere architecten onderscheiden door een komma. Voornaam, Achternaam.
Bouwjaar Jaar (Jaren) waarin het gebouwd werd
Eerdere naam Eerder naam van de locatie
Galerij onderschrift -
Galerij redirect -
Latere naam Latere naam van de locatie
Naam Naam van het gebouw gevolgd door een komma en vestigingsplaats
Openingsdatum Datum waarop het gebouw opende: dag-maand (voluit geschreven)- jaar
Plaats Vestigingsplaats van de locatie
Thema Het soort voorstellingen dat op deze locatie gespeeld wordt: bijvoorbeeld Toneel, Dans, Opera, Musical
Type Type locatie; keuze uit: Theatergebouw, Theaterzaal, Openluchtlocatie
Website URL van de website van het theater
Categorieën -
Wijzigingsdatum Datum dat de pagina voor het laatst is gewijzigd (bepaald door systeem)


idee
Deze lijst automatiseren, door de Eigenschapspagina's in te delen in categorieën. Bijvoorbeeld "categorie:Eigenschap van Locatie". Op deze manier kan dan ook eenvoudig en kolom met het gegevenstype (tekst, pagina, getal, datum etc.) worden toegevoegd. Bmulckhu (overleg) 16 jan 2019 18:17 (CET)

Eigenschappen van een Persoon

Zie bijvoorbeeld Speciaal:Bekijken/Gerbrand Adriaensz. Bredero.

Eigenschap Toelichting
Adlib -
Afbeelding -
Beroep Bijvoorbeeld: Acteur, Danser, Cabaretier, Poppenspeler, Mimespeler, Zanger, Choreograaf
Bijnaam -
DBNL Code van een persoon op de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, meer informatie zie DBNL
Discipline Discipline waarin de persoon werkzaam is: Amusementsvorm, Dans, Mime, Muziektheater, Poppenspel, Toneel
Galerij onderschrift -
Galerij redirect -
Geboortedatum Datum in de vorm JJJJ-MM-DD (bijvoorbeeld 1958-04-58)
Geboorteplaats Plaats waar persoon geboren is
IMDB Code van een persoon op de Internet Movie Database, meer informatie zie IMDB
Naam -
Overlijdensdatum Datum in de vorm JJJJ-MM-DD (bijvoorbeeld 1958-04-58)
Overlijdensplaats Plaats waar persoon gestorven is
Sorteernaam De naam van de persoon zoals deze in lijsten gesorteerd moet worden (op achternaam).
VIAF De VIAF code van de persoon die in deze pagina wordt beschreven. Kijk bij VIAF voor meer informatie.
Categorieën -
Wijzigingsdatum Datum dat de pagina voor het laatst is gewijzigd (bepaald door systeem)

Eigenschappen van een Productie

Zie bijvoorbeeld Speciaal:Bekijken/Gijsbrecht_-_Stadsschouwburg_Amsterdam_-_1995-01-01

Eigenschap Toelichting
Adlib
Discipline Discipline waaronder de productie valt. Keuze uit: Amusementsvorm, Dans, Mime, Muziektheater, Poppenspel of Toneel
Gallery caption
Gallery redirect
Locatie Locatie waar de productie in premiere is gegaan
Onderwerp Specificatie van de Discipline, bijvoorbeeld: Cabaret, Moderne Dans, Opera
Oorspronkelijke titel
Opmerkingen
Premieredatum Datum in de vorm JJJJ-MM-DD (bijvoorbeeld 1958-04-58)
Premiereseizoen Bijvoorbeeld 1970/1971
Producent Naam van de producent of het gezelschap
Co-producent NB: Eigenschap wellicht als sub-property van Producent definiëren, zodat deze ook in queries als resultaat wordt meegenomen?? Bmulckhu (overleg) 18 nov 2019 11:55 (CET)
Seizoen De seizoenen waarin de productie gespeeld heeft
Titel Titel van de productie
Categorieën
Wijzigingsdatum Datum waarop de pagina voor het laatst is gewijzigd (bepaald door systeem)


Toegevoegde sub-properties voor IsGerealiseerdDoor

Eigenschap Toelichting
IsGerealiseerdDoor Alleen gebruikt voor Productie-Persoon (Werk-Persoon heeft hoofd-eigenschap IsGemaaktDoor)
. InBewerkingVan
. InChoreografieVan
. InMimografieVan
. InRegieVan
. InVertalingVan
. IsBedachtNaar
. IsGearrangeerdDoor
. IsGedanstDoor
. IsGemimedDoor
. IsGepresenteerdDoor
. IsGeproduceerdDoor
. IsGeschrevenDoor
. IsGespeeldDoor
. IsGezongenDoor
. IsSamengesteldDoor
. IsUitgevoerdDoor
. IsVerteldDoor
. MetAudiovisueelOntwerpVan
. MetDecor(ontwerp)Van
. MetDramaturgieVan
. MetGeluidDoor
. MetGrime(ontwerp)Van
. MetGrimeKapwerkVan
. MetInstuderingDoor
. MetKapwerkVan
. MetKostuum(ontwerp)Van
. MetLicht(ontwerp)Van
. MetLiedtekstenVan
. MetMaskersVan
. MetMuziekVan
. MetMuzikaleLeidingDoor
. MetMuzikaleUitvoeringDoor
. MetPoppenVan
. MetPoppengespeeldDoor
. WerdBegeleidDoor
. WerdGedirigeerdDoor
. WerdGefotografeerdDoor

Eigenschappen van een (Theater)Werk

Voorbeeld: Speciaal:Bekijken/Hamlet - William Shakespeare

Toelichting

In de eerste helft van 2020 heeft het Projectteam TE gewerkt aan een uitbreiding van de Ontologie van de TE met een nieuwe entiteit: Werk (indertijd ook Oorspronkelijke titel, Titel, Theaterwerk, Theaterstuk, Stuk, Toneelstuk en Theatertitel genoemd).

Voor de eigenschappen gerelateerd aan deze nieuwe entiteit "Werk" is veelal gekozen voor het hergebruik van eigenschappen die al gebruikt zijn voor "Productie" en "Persoon". Bij het aanpassen van de persoonspagina's (plaatsen van een Theater CV) veroorzaakt dit problemen (zowel werken als producties in het TCV) en is begonnen met verdere uitwerking/verbetering.

Zie hiervoor:

Overzicht van semantische relaties tussen entiteiten "Persoon", "Productie" en "Werk":

Subject Object Toelichting
Productie/Persoon Persoon/Productie Onveranderd (NB: Persoon-Productie komt niet voor)
Productie Werk Een enkele bestaande eigenschap, bijv. Oorspronkelijke titel of IsGebaseerdOp
Werk Productie Waarschijnlijk n.v.t. (NB: Nog controleren!!). Mogelijk: "HeeftAfgeleideProductie"
Persoon Werk/Productie Eigenschappen voor relatie Persoon-Productie/Werk komen momenteel niet voor
Werk Persoon Overgenomen van Productie-Persoon
Werk Werk Enkele bestaande eigenschappen zoals gebruikt voor Productie-Productie, bijv. IsGebaseerdOp


Gebruikte eigenschappen (2022, bron: Sjabloon:Werk)

Eigenschap Toelichting
Titel
Ondertitel
IsGebaseerdOp Gebruikt voor alle combinatie van relaties tussen Werk en Productie
Oorspronkelijke titel Gebruikt voor alle combinatie van relaties tussen Werk en Productie
. IsVertalingVan Gebruikt voor alle combinatie van relaties tussen Werk en Productie. Sub-property van IsGebaseerdOp
. IsGeinspireerdOp Gebruikt voor alle combinatie van relaties tussen Werk en Productie. Sub-property van IsGebaseerdOp
. IsBewerkingVan Gebruikt voor alle combinatie van relaties tussen Werk en Productie. Sub-property van IsGebaseerdOp
IsGemaaktDoor Alleen gebruikt voor Werk-Persoon (Productie-Persoon heeft hoofd-eigenschap IsGerealiseerdDoor)
. IsGeschrevenDoor Zowel gebruikt voor Werk-Persoon als Productie-Persoon. Sub-property van IsGemaaktDoor
. MetLiedtekstenVan Zowel gebruikt voor Werk-Persoon als Productie-Persoon. Sub-property van IsGemaaktDoor
. IsGecomponeerdDoor Alleen gebruikt voor Werk-Persoon (niet voor Productie-Persoon!). Sub-property van IsGemaaktDoor
. MetMuziekVan Zowel gebruikt voor Werk-Persoon als Productie-Persoon. Sub-property van IsGemaaktDoor
. InChoreografieVan Zowel gebruikt voor Werk-Persoon als Productie-Persoon. Sub-property van IsGemaaktDoor
IsGepubliceerdOp
IsGebpubliceerdTe
WereldpremiereOp
WereldpremiereTe
Adlib
Gallery redirect
Gallery caption
Discipline (Discipline/Trefwoord/Genre; nieuw) Wens voor toevoeging van registratie van discipline/trefwoord/genre (zie actiepunt)
HeeftWerkDiscipline Toegevoegd 1e helft 20233 - HeeftProductieDiscpline/HeeftVoorstellingsDispline en relatie (sub-eigenschap van) Discipline nog te overwegen!

Bij de ontwikkelingen en implementatie van het Theater CV als onderdeel van de biografie van personen in de tweede helft van 2022, ontstonden er enkele problemen. Door de manier waarop de TCV's worden samengesteld (queries), komen - naast producties - ook werken in het TCV te staan (of ontstaan er lacunes, wanneer werken weggefilterd worden uit het overzicht. De oorsprong van deze problemen ligt in het "dubbele" gebruik van eigenschappen i.c.m. met zoeken (querying) op "inkomende eigenschappen" (incoming properties). Bij inkomende eigenschappen kan nl. niet gefilterd worden op object/subject. Zie ook TE:Persoonspagina's/Testpagina's#Te controleren / mancolijst

Aantekeningen voor de ontwikkeling van Discipline:

Eigenschappen van een Producent

Zie bijvoorbeeld Speciaal:Bekijken/Toneelgroep Amsterdam.


Eigenschap Toelichting
Afbeelding
Eerdere naam Vroegere naam van de producent
Galerij onderschrift
Galerij redirect
Latere naam Latere naam van de producent
Naam De algemene naam van de producent die in deze pagina wordt beschreven
Opgericht
Vestigingsplaats
Discipline Keuze uit: Amusementsvorm, Dans, Mime, Muziektheater, Poppenspel of Toneel
Type Soort producent: Festival, Impresariaat, Gezelschap, Creatief producent, Zakelijk producent
Website
Categorieën
Wijzigingsdatum Laatste tijdstip waarop de pagina is gewijzigd (bepaald door systeem)

NB: Verhelderen definites van (schijnbaar?) overlappende entiteiten:

Eigenschappen van een Foto

Zie verder op de subpagina Multimedia

Zie bijvoorbeeld Speciaal:Bekijken/Bestand: Amsterdam Stadsschouwburg 2008 2.jpg

Eigenschap Beschrijving
Eigenschap:Objectnaam
Eigenschap:Vervaardiger
Eigenschap:BeeldtAf NB: Wordt per 2024
Eigenschap:Discipline
Eigenschap:Onderwerp
Eigenschap:Productie
Eigenschap:Seizoen
Eigenschap:Instelling
Eigenschap:Repro-code
Eigenschap:CollectieDB

NB: Van veel afbeeldingen zijn geen semantische eigenschappen geregistreerd.

Thesaurus

De thesaurus van de TheaterEncyclopedie beschrijft en definieert de in de TE gehanteerde begrippen ("entiteiten", "woorden- en waardenlijsten" van "properties". Zo omvat de thesaurus bijvoorbeeld een lijst met theaterberoepen. De thesaurus is daardoor van groot belang voor de eenduidigheid van de semantiek (de semantische database) en de koppeling met andere databases. De lijst van theaterberoepen rechtstreeks geïmplementeerd als verzameling categorieën: Categorie:Theaterberoep.

Zie voor meer informatie de pagina TE:Thesaurus.

Voor begrippen die niet exclusief betrekking hebben op Theater, is er de secundaire thesaurus; zie Categorie:Secundaire thesaurus; NB: de pagina Secundaire thesaurus verwijst nog door de categorie-pagina - kan beter worden ingevuld).

Onder andere in het genoemde voorbeeld met betrekking tot "(Theater)beroepen" ontstaan complicaties in het geval van beroepen die al dan niet specifiek en/of exclusief zijn voor de theaterbranche. Zo is er bijv. de kwestie in hoeverre een Theaterdirecteur verschilt van een ('generieke') directeur (nu: doorverwijzing).

Verder is er een een onderverdeling van Theaterberoepen gedefinieerd in de groepen A (uitvoerende beroepen), B (creatieve beroepen) en C ('generieke beroepen'); deze onderverdeling is niet semantisch (als categorie) geïmplementeerd.

Relaties met externe ontologieën / vocabulaires

Zie ook

Overgenomen van "https://theaterencyclopedie.nl/w/index.php?title=TheaterEncyclopedie:Ontologie_van_de_TheaterEncyclopedie&oldid=3072772"