Column Tussen de bedrijven door:2

Tussen de bedrijven door is een maandelijkse column door Jan Barend van Barneveld, medewerker van Theater Instituut Nederland (TIN) en redactielid van de Theaterencyclopedie, geschreven in 2012. Hierin schrijft hij vanuit de actualiteit over theater, geïllustreerd met voorbeelden uit de theatercollectie van het TIN.

Column maart 2012: Boetseren voor de bühne – spelen met mijn onmacht

Nog even geduld en dan is Pim Fortuyn tien jaar dood. Het flamboyante baasje van de tuttige hondjes Carla en Kenneth was ijdel, narrig, uitgesproken, egocentrisch en schaamteloos. Zijn divagedrag was smullen voor de media. Dankzij alle aandacht kon hij binnen een paar maanden uitgroeien tot politiek idool - gedemoniseerd en wel. Fortuyn bracht theater in de media. Als beloning werd hij in 2007 door acteur Helmert Woudenberg gepersonicifeerd in de voorstelling Fortuyn. Het leverde hem (Woudenberg, niet Pimmetje) een nominatie op voor de Louis d'Or. In het kader van hoor en wederhoor kreeg ook zijn mediaschuwe moordenaar een toneelstuk. In Volkert van der G. en Mohammed B. bracht Ger Beukenkamp de veganistische killer, samen met de moordenaar van Theo van G., tot ontploffen. Dat dan weer wel.

Politiek op het toneel, het komt er weinig van. Als het al gebeurt, dan wordt er gekozen voor een geschiedenislesje. De nacht van Schmelzer (1991) van journalist Martin van Amerongen bijvoorbeeld, ging over de val van het kabinet Cals in 1966. De titelheld krijgt hierin nachtelijk bezoek van een paar journalisten. De immer slonzige Joop den Uyl, ooit begonnen als journalist, werd in 2001 geportretteerd in Den Uyl, of: De vaandeldragers. Joop en zijn Liesbeth gaan hierin gezellig samen aan de rode wijn. Uit een karton, want zo ging dat bij de rooien.

Dankzij mediatrainingen (ja, ook gij Rutte) worden politici acteurs. Soms zijn ze dat al van nature. De frivolerige Hedy d' Ancona werkte begin jaren ’60 bij de VARA, maar was ook te zien in lichtvoetige theaterproducties. Ze schitterde in Alle wegen gaan naar Amsterdam (voor geluidsfragmenten zie de Theaterjukebox). Boris van der Ham was acteur bij o.a. Toneelgroep De Appel, voor hij zich liet omscholen tot haarloze D66-er. Zijn roots verloochent hij niet. In vrijzinnige videolezingen laat hij zijn liberale lichtje schijnen over uitlopende onderwerpen, voorzien van inspirerende titels als "Boetseer je eigen leven". De media-aandacht voor zijn Dominee Gremdaat-achtige filmpjes is nihil en dat betaalt zich uit. Buiten de Borisfanclub zag vrijwel niemand zijn creatieve boetseernoviteit. Stel dat de media zich hadden gestort op dit filmpje. Binnen no time zou Boris hot zijn op YouTube. En trending topic op Twitter. En dan dus ook in DWDD. En dan weer in alle media. Heel Nederland zou één grote boetserende natie worden. Maar geen media-aandacht betekent dat Boris niet gezien wordt. En geen invloed heeft.

Onze man uit Venlo doet het beter. Zelf figureerde Geertje in Mightysociety8- de musical. Noël S. Keulen speelde hierin een musicalartiest die de rol van Wilders (in rolstoel, want door zijn knieën geschoten) vertolkt in een musical van Stage Entertainment. In een ander stuk, Venlo van acteurscollectief Wunderbaum, kregen zijn potentiële kiezers een stem en gestalte. Maar toneelstukken zijn onbelangrijk, Henk & Ingrid win je er niet mee. Dus de voorvechter van de vrijheid van meningsuiting zweeg hierover. En de meeste media zwegen mee.

Ondanks zijn psychische stoornis heeft De Grote Gedoger goed gekeken naar zijn onfortuinlijke voorganger. Macht bestaat bij de gratie van de media. En de media beheersen de publieke opinie. Daarvoor hoefde hij niet eens naar het actuele Breaking The News van Orkater, dat over mediamacht gaat. Zijn moslimfundamentalisme is niet gebaat bij dialoog. Daarom brengt het peroxidexenofoobje zijn grote boodschap bij voorkeur in eenzijdige Gilles de la Tourette-tweets. En de media vreten het. Het maakt niet uit wat er staat en of het waar is. Geert zorgt voor nieuws en het nieuws zorgt voor Geert. Kritiek, reflectie, laat staan zelfreflectie, is zóóó niet nodig.

Die houding zal niet snel veranderen. Los van Wilders zijn in de huidige mediademocratie politici en journalisten een onontwarbare Siamese tweeling. De één kan moeiteloos de rol van de ander overnemen. Frits Wester, politiek verslaggever van RTL, was vroeger voorlichter van het CDA. VVD-kamerlid Ton Elias was parlementair correspondent voor de NOS en later voor RTL, waar hij vertrok vanwege een ruzie – met Frits Wester. PvdA-politicus John Leerdam regisseert jaarlijks theatervoorstellingen met politici, acteurs en journalisten. En ga zo maar door. Waar hebben zij het over tijdens de nazit, wil ik weten. Over het weer? Hoe onafhankelijk kun je zijn als er sprake is van een hijgerig inteeltsfeertje van ons kent ons? Wil jij nog een olijf of bitterbal?

Ik ben een burgermannetje. Ik stem. Ik kijk tv. Ik lees de krant. Mag ik daar dan iets voor in ruil? Ik wíl geen gekleurde berichtgeving of het vermoeden van partijdigheid. Ik wíl geen belangenverstrengeling. Geen verdenking van handjeklap aan de bar van één of andere sociëteit. Ik wíl niet dat een ‘onafhankelijke’ journalist als Ferry Mingelen in een theatrale lezing staat van een toneelstuk dat King Dik, koning en nar heet en over een Fortuynachtig type gaat dat premier van Nederland wordt. En ik wil al helemaal niet dat hij daar staat naast Tweede Kamerleden als Boris van der Ham, Charlie Aptroot (VVD), Jan Schinkelshoek (CDA), Mei Li Vos en Roos Vermeij (beiden PvdA). Ik wil berichtgeving op gepaste afstand, geen geboetseerd non-nieuws. Mijn stem is meer waard. Ik wil eerlijkheid. Ook in de politiek.

Fotocredits

• Khaldoun Elmecky en Pieter van der Sman in Volkert van der G. en Mohammed B., Het Nationale Toneel, 2006. Foto: Leo van Velzen.
• Affiche De nacht van Schmelzer, Het Nationale Toneel, 1991. Ontwerp: The Ambassadors of Aesthetics/ The Dougles Brothers / Karina Meister / Menno Landstra
• Rom Kalma, Laura Cormonte en Hedy d’Ancona in Alle wegen gaan naar Amsterdam, Kunstmaand Amsterdam, 1960. Foto: Particam Pictures
• Sven Bijma en Noël S. Keulen in mightysociety 8 – de musical, stichting mightysociety/TG 42, 2010. Foto: Sanne Peper.
• Venlo, Wunderbaum / Productiehuis Rotterdam (Rotterdamse Schouwburg)/NTGent, 2009. Foto: Fred Debrock.

Terug naar Column tussen de bedrijven door