Willem Nijholt: Volgens Willem Nijholt

Willem Nijholt als Emcee in Cabaret, 1989. Foto: Roy Beusker. Collectie TIN.

Eenlevenlangtheater Willem Nijholt:

Citaten van Willem Nijholt

"Op de een of andere manier laat ik mij in interviews altijd weer verleiden tot uitspraken, waardoor ik een zeurderige ouwe zak lijk." (geciteerd uit: Coen Verbraak, 'Ik kan alles, alles', HP/De Tijd, 9.10.1992)

Desondanks heeft WIllem Nijholt in de loop van zijn carrière regelmatig aan interviews meegewerkt voor kranten, tijdschriften, boeken, radio en televisie. Hieronder kunt u enkele van zijn uitspraken en gedachten lezen.

Het huis in Frankrijk

Willem Nijholt woont afwisselend in Amsterdam en in Frankrijk, waar hij en zijn partner in 1999 een huis kochten.

"Het huis in Frankrijk hebben we binnen een week gekocht. We zagen de advertentie voor dit huis in de krant, en zijn toen direct na de voorstelling - ik speelde in de musical Oliver! en had twee dagen vrij - doorgereden naar Frankrijk om het huis te zien. Bij het inrijden van het toegangsweggetje en het zien van het uitzicht zijn we er meteen voor gevallen: dit is het huis waar we oud willen worden! En een week later besloten we het ook te kopen. Voor een kreeft als ik (eeuwige twijfelaar) een unicum, maar Ben had ook hetzelfde gevoel en we hebben er nooit spijt van gehad. Het huis ligt op een heuvel, en aan de achterkant heb je een prachtig uitzicht over de vallei en de Loire."

Over regisseren

"Ik vind regisseren ook eigelijk niet zo leuk. Je begint handenwrijvend met het idee dat je de voorstelling voor honderd procent naar je hand kunt zetten. Bij het integraal lezen van de tekst begin je al genoegen te nemen met tachtig procent, bij het repeteren met zestig procent en bij de uitvoering vind je nog dertig procent terug."

Geciteerd uit: Het Parool, 1 december 1998

De leukste tijd

Terugkijkend op zijn carrière zegt Willem Nijholt:

"De leukste periode uit mijn carrière was bij Wim Sonneveld, begin jaren zeventig. Ik speelde daar samen met Corry van Gorp. Er was zo'n gevoel van saamhorigheid. Geweldig! We speelden met z'n drieën en konden elkaar de bal toespelen. Later in m'n carrière heb ik wel spectaculairdere producties meegemaakt, met grote ensembles. Dat was heel hard werken en veel discipline. Ik ben een echte perfectionist, ik ben nooit tevreden. Zodra je tevreden bent moet je stoppen met spelen."

Geciteerd uit: Moesson januari 2006

Over vadergevoelens

Willem Nijholt over zijn nichtje Nathalie, die in zijn huis geboren werd:

"Een heel intens contact heb ik met mijn zuster en met haar dochtertje Nathalie, die nu tien is. Ik ben haar voogd. Op haar projecteer ik mijn vaderlijke gevoelens. Twee keer per week haal ik haar uit school. Op maandagmiddag gaan we met elkaar eten bij een vroegere buurvrouw. We noemen dat gezinnetje-avond. Elke woensdagmiddag ga ik met Nathalie op stap, soms naar de Bijenkorf, dan weer naar een film of naar een museum. Ik noem Nathalie ook mijn kind. Altijd heb ik foto's van haar op zak. Ik ben net als een echte vader trots op haar en vind dat iedereen haar gezien moet hebben. Aan de andere kant lig ik ook soms over haar wakker. Ik maak me soms bezorgd over haar toekomst."

Geciteerd uit: Trouw/Kwartet 5 mei 1975

Liefde bestaat

"Liefde bestaat. Je moet er wel voor werken. Ben en ik hebben ooit met de koffers gepakt in de gang gestaan. Na drie dagen praten, bedachten we dat wat we samen hadden toch heel dierbaar is. We zijn vergroeid met elkaar. Ik ben al 22 jaar monogaam. Verliefdheid is wat anders. Ik kan tien keer per dag verliefd worden. Even. Op een anoniem nekje, een oortje of op een duim. Ook op vrouwen hoor. Je ziet wel eens vrouwen die zichzelf dragen."

Geciteerd uit: Elsevier 29-01-2000

Waar hij niet van houdt

Op de vraag waar hij niet van houdt, antwoordde Willem Nijholt in De Tijd/Maasbode van 13 januari 1968:

"Niet van de humor van Kraaykamp en De Gooyer, Johnny en Rijk. En vooral de publiciteit daar omheen. Maar misschien ben ik wel jaloers. En ik houd niet van echte acteurs. Die altijd zo ontzettend luid praten. Huwelijk, kindje, huisje in het Gooi, maar te beroerd om een grote rol uit hun hoofd te leren en ze weigeren een kleine rol. Zij doen ongeïnspireerd hun werk. Daar gaat het hele systeem aan kapot. En ik houd niet van het verkeer. Van al die mensen die stáán op hun recht."

Erg ijdel

"Ik ben erg ijdel. Daarom vind ik toneelspelen ook zo heerlijk. Ik ben een ouderwetse akteurs-akteur, ik wil op dat toneel gewoon goed uitpakken en lekker spelen. Dat soort akteur waar ze van de aktiegroep Tomaat en zo zo'n hekel aan hebben hè?"

bron: Hanneke Meerum Terwogt, 'Willem Nijholt', Studio, 15-02-1970

De non-sympatico

"Ik vind het heerlijk om de non-sympatico te zijn. Ik zoek in al mijn rollen naar een herkenbaarheid voor zoveel mogelijk mensen, maar zeker niet naar het neerzetten van een aardig iemand zoals veel nederlandse acteurs en vooral actrices (...) Een karakter moet vele kanten hebben, en ieder mens heeft ook een rotkant. (...) Een performance krijgt zoveel meer lef als je antipathiek durft te zijn. Maar ik merk vaak bij collega's: als ik een opmerking plaats die raak is, ben ik een valse nicht. Ik zeg : "Waarom vals? Omdat ik het in je gezicht zeg? Het is juist zo straight als de pest." (...) Hetzelfde geldt voor het publiek, ik zeg ze recht in hun gezicht: jullie zijn ook zo. Ze moeten een shock krijgen."

De solo-toer

Dat hij nu toch op de solotoer is gegaan heeft een paar redenen. "In de eerste plaats doet bijna iedereen het op dit ogenblik. Het zit gewoon in de lucht. Maar ik zou het nog niet gedaan hebben als anderen mij niet hadden overgehaald. Ik moest hen gelijk geven. Als ik het nu niet zou doen zou ik het nooit meer doen en ik wilde het eigenlijk zo graag. Dit jaar ben ik een kwart eeuw aan het toneel. Ik hou er niet van te jubileren met al die toestanden. Je kunt dit soloprogramma een beetje zien als het jubileumgeschenk dat ik mijzelf geef. Na 25 jaar doe ik wat ik al zo lang zo heel erg graag wil. Ik vind het heerlijk. Ik wist dat ik aardig kon dansen en redelijk kon zingen, maar dat ik ook in staat ben een zaal mee te krijgen...". bron: Fred Lammers, 'Ik ben niet langer Hansje in Blauwbessenland', Trouw, 11.11.1985

Willem Nijholt noemt zijn (solo - red.)-programma liever 'zeer persoonlijk', omdat het als een rode draad door zijn eigen leven is opgebouwd. Ook spreekt hij van mensvriendelijk, al wil hij de bezoekers zeker niet de hele avond vrijblijvend bezighouden. "Er zit dus wel een kritische toon in hoor, en af en toe ben ik lekker sociaal in de weer. (...) En ik neem mezelf voortdurend op de hak, dat lijkt me ook niet onbelangrijk.". bron: Ruud Kuyper, 'Op schoot bij het publiek', Algemeen Dagblad, 26.10.1985, Guus Vleugel, 'Love me', Haagsche Post, 17.10.1987.

Eigenlijk heel saai

"Ik ben altijd heel jaloers als ik interviews lees waarin acteurs heel duidelijk uitleggen hoe ze werken, interessante uitspraken doen. Ik kan dat niet, ik ben eigenlijk heel saai denk ik. Ik ben integer in mijn werk, dat wel. Als je pretendeert een professioneel acteur te zijn, moet je als een pro je werk doen. Het is met een nieuwe rol alsof je een mens ontmoet waarvan je denkt: Hé, daar zou ik mijn leven mee willen delen. Dan begint wat ik noem de paardans, het elkaar ontdekken en aftasten. Daarom is de repetitieperiode voor mij zo aantrekkelijk, maar voor mijn partner is dat heel vreselijk. (...) Ik denk constant over mijn rol na, ik geef een heel groot deel van mijn privé-leven er voor op, ik ben heel egocentrisch met mijn werk bezig".

bron: Ab van Ieperen, 'Alles waar ik plezier aan beleef in dit leven laat ik vallen als ik aan een rol werk', Varagids, 24.3.1984

Het Nederlandse publiek

"Het publiek in Nederland heeft nauwelijks een cultureel referentiekader. Als je citaten uit de Nederlandse literatuur voorleest dan zegt dat hen weinig. Ik heb in Engeland een keer een stuk gezien dat vol zat met literaire verwijzingen. De zaal reageerde daar perfect begrijpend op. Zoiets zou hier niet werken". bron: Dirkje Houtman, 'Amerikaanse samenleving in filmhistorie verbeeld', Trouw, 18.2.1980

"Ik heb altijd gevonden dat het publiek dat donkere veelkoppige monster moet blijven, ik kan woedend worden als collega's door gordijnen de zaal ingluren, want ik wil niet weten wie daar zit". bron: Ab van Ieperen, 'Alles waar ik plezier aan beleef in dit leven laat ik vallen als ik aan een rol werk', Varagids, 24.3.1984

"Het toneel en theaterwezen in Nederland staat ook aan zoveel kritiek bloot. Als je niet maatschappelijk geëngageerd bent, als je niet duidelijk stelling neemt ergens voor of tegen deugt er helemaal niets van. Voor Nederland is dit stuk (Onder de vlag van Hollywood, red.) niet maatschappij-kritisch, maar zeker wel voor Amerika." bron: Anneke van Doorn, 'Liever oude dan nieuwe films', Filmfan, maart 1980

"Dat heb ik op Nederlanders tegen. Het gebeurt nu al tien jaar. Dan roepen ze: Willempie! Je kunt niet onbevangen de kroeg ingaan, want of je bent de populaire figuur en er staan binnen enkele seconden tien pils voor je snufferd, of er zit een anti-kliek die reageert met: daar hem je hem!" bron: Rudo Lievense, 'Dan zeg ik gewoon: kun je mij vergeven?', Varagids, 29.11.1980

"Voor heel veel mensen ben en blijf ik die blitsige jongen van Privé. En in die geringschattende trant wordt er door sommige hooggeachte personen, door serieuze - tussen twee dikke aanhalingstekens - ook over je geoordeeld. Ik word toch door deze en gene nog met dédain behandeld en kennelijk niet serieus genomen als ik 'n serieuze rol speel. Ook door sommige critici word ik in 'n la gestopt: ik heb twee jaar geprobeerd te tonen dat ik m'n vak ernstig neem. Dat ik verschillende rollen goed heb gedaan." bron: Hans Vogel, 'Niet alle critici nemen me serieus', Het Parool, 22.5.1982

"Als ik soms de angstige ogen zie van de acteurs tijdens try-outs, zeg ik later: "Je moet houden van wat je doet. Je moet houden van de personen die je speelt en met wie je speelt." Je verandert voortdurend en ook voorstellingen veranderen voortdurend. Daarom kan ik zo kwaad worden als de 'kritische schrijvers', zoals ik de pers altijd noem, op een avond aan het begin van een lange reeks voorstellingen hun mening als 'mensen die het weten kunnen' geven over 'hoe het is'. Ik zou het moedig vinden als ze eens over de laatste voorstelling zouden schrijven." bron: Hélène Godefroy, 'Willem Nijholt als regisseur', Televizier, 10.12.1983

Het herbeleven van zijn jeugd

"De waarheid was dat ik door de musical (Miss Saigon, red.) mijn jeugd herbeleefde. We zijn toen met de cast bij elkaar gekropen en ik heb hun mijn ervaringen verteld. En gezegd dat we Miss Saigon niet spelen en zingen ter meerdere eer en glorie van onszelf. Maar dat we het verhaal op zo'n manier moeten uitdragen, dat de mensen het voelen en dat ze begrijpen dat zoiets nooit meer mag gebeuren." bron: Mike Belinfante, 'Willem Nijholt: regelaar met lange adem', Utrechts Nieuwsblad, 22.4.1997

"Die drie helse jaren (in het jappenkamp - red.) hebben mijn leven bepaald. Nog kan ik slecht tegen uniformen; tegen schreeuwerige mensen. Ik was twaalf toen onze familie naar Nederland terugkeerde. Ik heb toen lang in een fantasie wereld geleefd, waarschijnlijk om alle ellende van het kamp te vergeten. Wellicht is dat ook de reden geweest dat ik, na een mislukte carrière op zee, op mijn 23ste op de toneelschool van Amsterdam terecht kwam. Jarenlang had ik me niet kunnen uiten. Die toneelschool was een legale manier om expressie te tonen, om verschillende kanten van mezelf te laten zien." bron: Mike Belinfante, 'Willem Nijholt: regelaar met lange adem', Utrechts Nieuwsblad, 22.4.1997

De sfeer is belangrijk

"De sfeer is ook belangrijk voor mij. Ik heb ook weleens in producties gezeten waar die sfeer minder goed was en waar vaak ruzies waren. Dan zei ik altijd: lieve mensen, stop daarmee. Theater maken is de tijd van je leven. Besef dat wel... En waarom zou je die tijd verknoeien met al die kleine ruzies? Ik laat me daar niet meer door beïnvloeden." bron: Henk van der Meyden, 'Willem Nijholt blijft Miss Saigon trouw', De Telegraaf, 5.7.1997

Theater is gewoon entertainment

"Al ben ik geen briljante theatermaker, toch zie ik mezelf als iemand die het werk van een schrijver glans kan geven. Waarbij ik moet zeggen dat ik nog nooit - werkelijk nooit - mijn artistieke gevoel opzij gezet heb voor een commercieel succes." bron: 'Soms word ik er gek van om acteur te zijn', Haagsche Courant, 29.12.1990

"Laten we toch eerlijk zijn: Theater is gewoon entertainment, vermaak. Het is bespottelijk dat daar zo'n heilige saus overheen zou moeten. Toneelspelen is gewoon zorgen dat die zaal in Tilburg of Goes een fantastische avond heeft." bron: Coen Verbraak, 'Ik kan alles, alles', HP/De Tijd, 9.10.1992

"Iemand schreef dat ik onder mijn niveau heb gewerkt door in Cabaret van Van den Ende te gaan staan. Dat is toch belachelijk! Een prachtige rol, waar menig acteur jaloers op is. En nu laat ik me verleiden door een platte komedie (Later is te Laat van Coward - red.). Ik heb vorig jaar in Hamlet en in Kleine Zielen melancholische en zware rollen gedaan. Nu was ik wel weer toe aan een lekkere komedie. Wat is daar toch tegen?" bron: Wytzia Soetenhorst, 'Willem Nijholt houdt van dollen', Haagsche Courant, 27.10.1994

Over het spelen

"Als acteur moet je macht krijgen over de beerput in je lijf. Die beerput kan zijn: een verleden dat je meedraagt. Een waar kunstenaar kan zijn emoties vormgeven en bespelen. Want als je geen vorm hanteert, wordt het hysterie. Dan zet je de beerput open en stroomt alle stinkende privé-drek eruit. Acteurs en actrices die op echt gaan: gênant!. Ik zie het altijd. Het publiek ook. Op toneel moet je altijd weten wat je doet - je mag jezelf nooit verliezen. Je spéélt. Je doet alsof." bron: Rails, november 1996

Tevoren, zegt hij, verdiept hij zich altijd uitgebreid in zijn rol en het stuk. (...) Zijn manier van spelen is door de jaren heen maar weinig veranderd. Hij is nou eenmaal wie hij is. (...) "Mijn handelsmerk is gedrevenheid. Ik geloof heilig in wat ik doe." (...) Wat hij onder de techniek van het spelen verstaat? (...) "Leren, je moet het gewoon leren. Dirk Zeelenberg belde mij eens op met dezelfde vraag: wat is nou techniek? Ik zei hem dat ik dat niet uit kon leggen. Het is echt een kwestie van oefenen, eindeloos oefenen." bron: Coen Verbraak, 'Ik kan alles, alles', HP/De Tijd, 9.10.1992

Meedoen met TheaterEncyclopedie!