Schouwburg Stedelijk Lokaal tot Nut en Genoegen, Nijmegen
| Naam | Schouwburg Stedelijk Lokaal tot Nut en Genoegen |
|---|---|
| Plaats | Nijmegen |
| Type | Theatergebouw |
| Architect | P. van der Kemp |
| Bouwjaar | 1838 |
| Verbouwd in | 1880, 1907, 1909 |
| Openingsdatum | 15 oktober 1839 |
Informatie
Het Stedelijk Lokaal tot Nut en Genoegen te Nijmegen was waarschijnlijk een van de eerste schouwburgen in Nederland gebouwd op initiatief van de stedelijke overheid. Toen in 1826 de oude Burchtpoort als deel van de oude omwalling van de stad gesloopt was, kwam aan de rand van de dichtbebouwde binnenstad een flinke ruimte vrij. Vóór die tijd werd in de zeventiende eeuw soms gebruik gemaakt van de Mariakerk, waar een geïmproviseerd podium gelegenheid bood voor toneelvoorstellingen. Verder werd toneel gespeeld in rondreizende theatertenten en in de grote bovenzaal van het koffiehuis van Ewijk.
De plechtige inwijding op 15 oktober 1839 begon om zes uur en werd - na het overladen programma - voor zo'n zestig genodigden voortgezet met een uitgebreid feestmaal dat 'in opgewekte stemming' duurde tot in de ochtend.
Enkele jaren na de opening van de schouwburg werd in een plaatselijk en opstandig nieuwsblad, De Batavier, geklaagd over de slechte bezetting van de komedie. Als reden werd de entreeprijs van 1,40 gulden genoemd, die de 'eenvoudige burgerstand' de toegang versperde. Later is aan de klacht tegemoet gekomen en werden prijzen gevraagd van 1,25 gulden voor de eerste rang, 0,75 gulden voor de tweede en 0,50 gulden voor de derde rang, en reductie voor H.H. Militairen op alle rangen.
Een ander punt van kritiek, nu van de kant van de acteurs, was dat de architect verzuimd had kleedkamers aan te brengen. Tot 1907 schminkte en kleedde men zich in hokken onder het toneel. Reeds in de jaren zestig van de negentiende eeuw werd er geklaagd over de beperkingen op het toneel en de onvoldoende zaalruimte.
Toen in 1874 met het aannemen van de zogenaamde vestingwet, overbodige, belemmerende vestingwerken gesloopt konden worden en er meer ruimte ontstond voor stedelijke uitbreiding, ging de gemeente een geldlening aan en werd het interieur van de schouwburg grotendeels gesloopt - en vervolgens verbouwd tot een echte schouwburgzaal met loges, baignoires en een ruime foyer. In 1882 werd ook een moderne verwarmingsinstallatie aangelegd. In 1887 werden aan de buitenkant twee balkons met noodtrappen aangebracht.
In 1927 gaan stemmen op de schouwburg, gezien de aanhoudende exploitatietekorten, te verpachten aan een particulier. Een enkele jaren later ingestelde schouwburgcommissie komt in 1930 tot de conclusie dat de huidige schouwburg om verkeerstechnische redenen op deze plaats niet langer te handhaven is, bovendien niet meer voldoet aan de moderne eisen. Verder adviseert zij de stichting van een nieuwe schouwburg in handen te geven van een te vormen N.V..
In 1934 werd de schouwburg in de Burchtstraat gesloopt. Door de verslechterende economische situatie in de jaren dertig duurde het tot 1961 alvorens Nijmegen een nieuwe schouwburg kreeg.
Premieres
Een chronologisch en daaronder een alfabetisch overzicht van de voorstellingen, die in deze Schouwburg in première zijn gegaan:
- Het alfabetisch overzicht van deze voorstellingen
Bronnen
- Productiedatabase
- Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw. Redactie Bob Logger, Eric Alexander, Menso Carpentier Alting, Nico van der Krogt, Nathalie Wevers. Theater Instituut Nederland, 2007