Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Paulus en Virginia - Pieter Gerardus Witsen Geysbeek

(Aantal:0)
Unknown.png

TitelPaulus en Virginia
Overige inspiratiebronnenDit stuk betreft een vertaling en bewerking, met onder andere toevoeging van rijm en muziek, van de roman Paul et Virginie, in Etudes de la nature deel 4, door Jacques-Henri Bernardin de Saint-Pierre (gepubliceerd in 1784 in Parijs).
AuteurPieter Gerardus Witsen Geysbeek
DisciplineToneel
Gepubliceerd op1797
Gepubliceerd teAmsterdam
Bekijk alleop deze pagina!

Synopsis

Personages

  • La Bourdonnais, gouverneur van l’Isle de France
  • Mevrouw La Tour
  • Margaretha
  • Paulus, zoon van Margaretha
  • Virginia, dochter van mevrouw La Tour
  • Domingo, tot slaaf gemaakte van mevrouw La Tour
  • De pastoor
  • Dorval, een planter
  • Zabi, een tot slaaf gemaakte van Dorval
  • De havenmeester
  • Joseph, een kind
  • Inwoners
  • Tot slaaf gemaakten
  • Soldaten, Matrozen

Synopsis
Het toneel is op I’Isle-de -France

Paulus en Virginia schuilen voor de regen, ze zijn verdwaald. In de verte zien ze Zabi, die zijn meester is ontvlucht omdat hij verkocht zal worden aan gouverneur Bourdonnais. Ze geven hem wat te eten en Virginia verbindt Zabi's voeten. Dorval, de plantagehouder, arriveert en laat Zabi vastbinden. Virginia wil hem vrijkopen. Het begint harder te regenen en de beek vult zich met water, waardoor ze moeten omlopen om thuis te kunnen komen. Samen met de hond Fidel vinden Domingo en andere tot slaaf gemaakten de kinderen en brengen ze naar huis.

Mevrouw Latour was ongerust, net als haar buurvrouw en vriendin Margaretha, toen hun kinderen Paulus en Virginia nog niet thuis gekomen waren.
Mevrouw La Tour is gespannen, want de gouverneur heeft haar een brief en een koffertje overhandigd van haar tante Saint Phar.
De pastoor leest de brief voor. Tante wil dat, als gouverneur Bourdonnais naar Frankrijk gaat, Virginia met hem mee moet naar Parijs.

Paulus en Virginia beloven nooit meer weg te lopen. Virginia ziet het koffertje, het geschenk van tante. Er zit neteldoek, geld en mooie kleren in. Nu kan ze Zabi vrijkopen. Ze hoort ze dat ze naar haar tante in Parijs moet gaan, maar ze wil niet.

Toch vertrekt Virginia per schip samen met de gouverneur. 's Nachts steekt er een hevige storm op met donder en bliksem en het schip dreigt te vergaan. Paulus springt van een rots in zee en slaagt er samen met Zabi in om Virginia te redden. De gouverneur besluit dat Virginia niet naar haar tante in Parijs hoeft te gaan, en laat Zabi vrij.

Achtergrond

Paulus en Virginia, toneelspel met zang en dans is de Nederlandse titel, in vertaling van Pieter Gerardus Witsen Geysbeek, van de Franse roman Paul et Virginie, in Etudes de la nature deel 4, door Jacques-Henri Bernardin de Saint-Pierre. Het origineel werd in 1784 gepubliceerd in Parijs; de Nederlandse vertaling en bewerking voor theater werd in 1797 gepubliceerd bij J. Helders/Abraham Mars in Amsterdam.

Al eerder, in 1791, werd er een Franse operabewerking in proza gemaakt met tekst van Edmond Guillaume François de Favières (1755-1837) en muziek van Rudolphe Kreutzer (1766-1831). Deze ging op 15 januari 1791 in Parijs in première bij de Italiaanse komedie aldaar. In seizoen 1791/1792 voerden de Franse Operettisten de 'Grand Opera Paul & Virginie' op in de Schouwburg, even buiten Rotterdam. Zij traden ook op in Leiden en in Amsterdam.

De eerste Nederlandstalige opvoering in de vertaling van Witsen Geysbeek was in de Stadsschouwburg van Amsterdam op 18 september 1797. In tegenstelling tot de oorspronkelijke prozatekst maakte Witsen Geysbeek er een berijmde bewerking van voor het Amstel Schouwtoneel. Als reden voerde hij aan dat er in een zangstuk gezongen en gemusiceerd werd. De tekst kreeg daardoor een duidelijke cadans, maat en eindrijm. Hij koos bovendien voor een positief einde, waarbij Virginia niet verdrinkt, en er werd nieuwe muziek bij gecomponeerd.

Na Paulus en Virginia werd toen De Minnenyd van Medea of de zege der liefde gespeeld. De totale opbrengst van die dag was 7075 gulden. Ook de daarop volgende dagen werd het opgevoerd Van 1802 tot 1803 stond het stuk op het repertoire.

In 1808 werd in het Amsterdamse theatercafé De Ooievaar in de Sint Antoniesbreestraat scenes gespeeld waar bij het publiek enthousiast reageerde op de rol van Zabi. Over het spel van de 'Comische Acteur' wordt geschreven dat hij met de losse bewegingen en gebaren deze zeer verheugden indiaan imiteerde (er werden verschillende begrippen voor zwarte tot slaaf gemaakten door elkaar gebruikt). In 1823 wordt het stuk opnieuw opgevoerd onder de titel Paulus en Virginia, de Creolen.

Het verhaal van Paul en Virginia was populair. Het verscheen als als kinderboek en als centsprent. De bekende schilder Reinier Vinkeles maakte er een reeks prenten van.

Overzichten

Overzicht van uitvoeringen van dit werk en/of producties die op dit werk zijn gebaseerd, en die in Nederland te zien zijn geweest:

Historische achtergrond

Het toneelstuk speelt zich af op het eiland Mauritius in de Indische Oceaan, waar de twee vaderloze kinderen opgroeien. Hun moeders zijn ooit weggevlucht voor hun wrede echtgenoot en trouweloze minnaar.

Het oorspronkelijke onbewoonde eiland werd door de Hollanders vernoemd naar Prins Maurits. De Hollanders hadden daar sinds 1598 een pleisterplaats.
Adriaan van der Stel, gouverneur van 1639-1645, kreeg van de VOC de opdracht om het daar veel voorkomende ebbenhout te exporteren. Hiervoor waren arbeidskrachten nodig. Zodoende werden er 105 mannen uit Maleisië gehaald. Ook werden er suikerrietplantages aangelegd. Om die te kunnen bewerken, werden er tot slaaf gemaakten uit Madagaskar aangevoerd.

Nadat het eiland in 1715 in het bezit kwam van La Compagnie des Indes, werd het L’Isle-de-France genoemd. De eerste Franse Gouverneur generaal Bertrand François Mahé graaf van La Bourdonnais (1699-1753) vestigde zich er in 1735. Hij legde er een haven aan die diende als foerageerplaats voor schepen op weg naar India.

De Fransen haalden voor het werk op de de suikerrietplantages arbeiders uit Madagaskar en Afrika.

Vanaf 1810 werd het eiland Engels bezit en kreeg het weer de naam Mauritius.

De schrijvers

Auteur van de roman: Jacques-Henri Bernardin de Saint Pierre

Jacques-Henri Bernardin de Saint Pierre (1737- 1914) was botanicus en schrijver. Na zijn opleiding aan de Ecole des Ponts Paris Tech. was hij militair in de zevenjarige oorlog van 1756 tot 1763. Deze oorlog speelde zich zowel binnen Europa af als in de koloniën over zee.

Bernadin de Saint Pierre vertrok in 1768 naar Mauritius, waar hij de natuur bestudeerde. Dat materiaal verwerkte hij in 1773 in zijn eerste publicatie: Voyage a L'Isle de France. Daardoor kwam hij in aanraking met Jean-Jacqués Rousseau en er ontstond een vriendschap, waardoor hij andere inzichten kreeg. In zijn volgende werk Etudes de la nature probeert hij het bestaan van God in de wonderen van de natuur aan te tonen. Hij beschreef ook de sociale wantoestanden tijdens het Ancien régime. In het vierde deel van dit boek staat het verhaal van Paul en Virginie. Het was gedeeltelijk gebaseerd op het vergaan van het schip de Saint Géran in 1744 en op Bourdonnais, de eerste gouverneur van het eiland.

In 1788 wordt Bernardin de Saint Pierre benoemd tot beheerder van de Jardin du Roi. Van Napoleon krijgt hij in 1802 een pensioen als botanist en schilder. Hij trouwde op latere leeftijd, en noemde zijn kinderen Paul en Virginie.

In de Jardin de Plantes in Parijs staat een standbeeld van hem dat in 1907 door Louis Holweck is gemaakt. Ook op Mauritius staat er een beeld van hem in de Jardin de Pamplemousses.

De vertaler en bewerker: Pieter Gerardus Witsen Geysbeek

Pieter Gerardus Witsen Geysbeek (1774- 1837) begon zijn loopbaan op een Amsterdams handelskantoor en ging daarna werken in de boekhandel van zijn vader. Zijn latere leven wijdde hij aan de letterkunde. Hij vertaalde vele toneelstukken uit het Frans en het Duits. Als patriot was Witsen Geysbeek zeer betrokken bij de revolutionaire veranderingen.

In 1795, na de inval van de Fransen, werd er een vergadering van volksrepresentanten gevormd. Zij gaven het bestuur van de Amsterdamse Stadsschouwburg de opdracht om vaderlandslievende en revolutionaire stukken op te voeren. Daar hoorden de teksten van Alexandre-Joseph le Roy Bacre (1764-1837), vertaald door Witsen Geysbeek, bij.

Ze hadden titels als De overtogt over de Waal of de Republikeinsche gelieven en De wederkomst van de Hollandse Patriot. Deze laatste vertaling werd opgedragen aan 'alle Bataafse clubs, onder toewensing van eene eeuwige vrijheid, eene onschendbare gelijkheid en oprechte broederschap'.

In 1829 publiceerde Witsen Geysbeek zijn Neder-Duitsch rijmwoordenboek, en in 1836 verscheen zijn 'Algemeen noodwendig woordenboek der zamenleving'. Hierin geeft hij bijvoorbeeld definities van beschaving, civilisatie en cultuur.

Bewerkingen

Theater

Film & televisie

  • november 1910. Paul and Virginie, silent short drama. Geproduceerd door Thanhouser Company Motion Pictures and sales company, in de Verenigde Staten. Van deze film zijn geen kopieën bewaard gebleven.
  • 12 augustus 1920. Paulo e Virginia; stomme film van Francisco de Almeira Fleming, die ook regisseur, producent en acteur in de film was. De première was in Rio de Janeiro.
  • 17 december 1974. Televisieserie gebaseerd op de roman van Jacques-Henri Bernadin de Saint Pierre, met Pierre-François Pistorio als Paul en Vironique Jannot als Virginie. Eerste uitzending op 17 december 1974, gerealiseerd door ORTF en France 3 . De opnames werden voor een groot deel op Mauritius gemaakt. Vele figuranten van het eiland deden mee.

Bronnen

  • Aa, A.J. van der. Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7, 1862.
  • Albach, Ben. Helden, draken en comedianten. Uitgeversmaatschappij Holland. Amsterdam, 1959.
  • Algemene Winkler Prins Encyclopedie. Hoofdredactie prof. Mr H.R.Hoetink, Prof. Dr. E de Bruyne, prof Dr. J.F. Koksma, Dr. R Lissens, prof Dr. J. Presser. 2e deel 1956, 7e deel 1958.
  • (?) A Simonsz., Fokke A.. Amsterdamsche Burger-Winter avond-Uitspanningen. Met Karikatuurplaten. Amsterdam, 1808.
  • Book Mauritius Villas.
  • DBNL Dataase.
  • De Slavernij in Oost en West-Indië. Het Amsterdamse onderzoek. Redactie Pepijn Brandon, Guno Jones Nancy Jouwe, en Matthias van Rossum. Spectrum uitgeverij Uniboek / Het spectrum Amsterdam 2020.
  • De VOC Site.
  • Hilman, Joh.. Tooneelstukken in de bibliotheek van Joh. Hilman. Alphabetisch overzicht. Gedrukt bij gebroeders Binger 1878.
  • Idealen op leven en dood. Gedenkboek van de Maatschappij tot reden van Drenkelingen 1767-1992. Onder redactie van H.M. Brokken en W.Th. M. Frijdhoff. Stichting Hollandse Historische Reeks, Den Haag, 1992.
  • Looijen, J.K.. Een geschiedenis van Amsterdamse Theaters. Wie kwam er niet in de Nes? Uitgeverij Heuff/Uniepers Amsterdam 1981.
  • Loosjes, Adriaan. Kabinet van Mode en Smaak. Tweede jaargang 1792.
  • Mi Aime a ou. L'Encyclopédie de la Réunion.
  • Sens, Angelie. Mensaap, heiden, slaaf. Nederlandse visies, op de wereld rond 1800. Nederlandse cultuur in Europese context ijkpunt 1800. Sdu Uitgevers Den Haag, 2001.
Overgenomen van "https://theaterencyclopedie.nl/w/index.php?title=Paulus_en_Virginia_-_Pieter_Gerardus_Witsen_Geysbeek&oldid=3265682"